De politiek geladen term propaganda houdt oorspronkelijk- sinds 1622- verband met evangelisatie door de katholieke kerk. De nog steeds bestaande Sacra Congregatio de Propaganda Fide zou ketterij moeten tegengaan.

Zoals van het Protestantisme, dat sinds de stellingen van Maarten Luther (1517) Noord West Europa veroverde. Die ‘ketterij’ in de ogen van katholieken ontketende bij ons de 80-jarige oorlog. En bij de Duitsers brak zo begin 17de eeuw de 30-jarige oorlog uit, waarbij 1/3de van de bevolking sneuvelde.

De katholieken zagen hoe vandalen hun kerken sloopten (de Beeldenstorm 1571), Watergeuzen/piraten die terreurdaden bedreven tegen katholieken. Het moet net als bij de Franse Revolutie later (1789) geleken hebben, of een losgeslagen bende Goddelozen huishield.

Paus Gregorius had vanuit zijn eigen gezichtspunt dus de meest nobele bedoelingen. De dwalende schapen redden, dat ze:

stoppen met dwalen tussen ketterijen door de ongelukkige weiden van het ongeloof, dodelijk en giftig water drinkend, en dat zij geplaatst worden in de weide van het ware geloof, dat zij verzameld mogen worden om de ware doctrine te redden, en geleid mogen worden naar de bronnen van levend water’.

Dat motto voor het doel van propaganda lijkt een verwijzing naar Psalm 23: De Heer is mijn herder, 1 van de populairste grafschriften in Friesland. In het Fries gaat dat zo:

De Heare is myn Hoeder: ik bin neat brek. (mij ontbreekt niets) Hij lit my reste yn griene landsdowen (hij leidt maar naar grazige weides), Hy fiert my seftkes oan fredige wetters (hij voert mij naar vredige wateren, ‘levend water’ is een metafoor van het leven brengend geloof in God)

De Katholieke Kerk kende natuurlijk al vele van de methodes, die de godfather van moderne Spin-doctoring succesvol professionaliseerde, Edward Bernays (1891-1995), de neef van Sigmund Freud.

Bernays schreef het boek ‘Propaganda’ in 1928 om het imago van zijn professie te verbeteren, nadat hij in 1917 had geholpen bij de ‘verkoop’ van de Eerste Wereld Oorlog aan Amerika met de slagzin ‘de wereld veilig maken voor democratie’. Ten koste van 140 duizend Amerikaanse soldaten.

Bernays leerde technieken van psychologische manipulatie toepassen om ‘het publiek’/de massa te sturen. Je moet mensen in groepen niet met rede benaderen, maar met gevoel en beroep op autoriteit, zo leerde de massa-psychologie.

De Paus zegt…97 procent van alle wetenschappers zeggen/iedereen vindt. Of zoals Bernays zijn beroep al samenvatte: ‘je gelooft me meer wanneer ik me Dr Bernays noem’.

Bernays en collegae zagen hun PR-professie als een wetenschap (blz 71). Zichzelf als De Herder en ‘het publiek’ als de schapen die geleid moesten worden:

The systematic study of mass psychology revealed to students the potentialities of invisible government of society by manipulation of the motives which actuate man in the group.

Trotter and Le Bon , who approached the subject in a scientific manner, and Graham Wallas, Walter Lippmann and others who continued with searching studies of the group mind, established that the group has mental characteristics distinct from those of the individual.

It is motivated by impulses and emotions which cannot be explained on the basis of what we know of individual psychology.’

So the question naturally arose: If we understand the mechanism and motives of the group mind ( dus eigenlijk ‘de schapen’), is it not possible to control and regiment the masses according to our will without their knowing about it?

Het antwoord op die vraag was bevestigend bij Bernays, binnen zekere grenzen. En met een ‘nauwkeurigheid’ die vergelijkbaar is met een automobilist die via gas geven de snelheid regelt. Bernays testte methodes als sociaal wetenschapper ‘in het veld’, hoe mensen reageerden. En hij paste zijn campagnes daar weer op aan.

Bernays richtte zich op het creeren van omstandigheden en een stemming bij mensen. Daarbinnen zou acceptatie van een product vanzelf meer waarschijnlijk worden, ‘a spirit of good will, making possible even the consummation of political programs’ .

Bernays adviseerde zijn klanten ook om niet gewoon domweg ‘koop deze piano, die is de beste’ op te dringen. Hij vermarkte een muziek-kamer als iets dat bij de moderne manier van Amerikaans leven hoorde, de club waarbij je wilt horen. Dus verkoop, door het maken van positieve (groeps-)associaties.

En vanzelf heb je dan ook een ruimte waarin vraag naar de piano komt. Je ziet dus niet de gene die zegt ‘koop de piano’ noch hoor je dat. Toch heeft iemand precies de route bedacht waarlangs je zelf gelooft tot een ‘eigen’ besluit te komen.

De Albert Heijn gebruikt dat principe ook met haar koffie-corner in de winkel, de selectie van muziek. Een ruimte creeren en atmosfeer, waarin je automatisch ook meer geneigd bent tot sympathie en associatie met het instituut en haar leerstellingen.

Dat blauw is ook prettiger dan dat pisgeel van de Jumbo, waar je met Radio 538-getetter gekweld wordt. Zoals laatst zo’n allochtoon met voortplantingsdrift die in het Negerlands ‘rept’ met de groeten van Sint en Piet: ‘jai bent die maisje voor mai. ik zwirretje ssschatje‘ : dat soort kansen-muziek van prachtjongeren zou je in Appie Heijn niet horen.

De muziek is dus ook belangrijk, het licht, de kleur. Wanneer je de Dom van Keulen bezoekt krijg je als vanzelf een indruk van God’s grootheid, ontzag voor ‘Het Mysterie’, je zegt al Amen door de lichtval van de gebrandschilderde ramen.

Onzichtbaar
Dat Bernays als Spindoctor enorm effectief was, het blijkt vooral uit het feit dat bijna niemand Bernays nog kent. Hij bleef altijd de onzichtbare hand op de achtergrond.

Bijna niemand kent ook de Zevendedags-adventist  en PR-strateeg Nico Koffeman. Maar je kent wel Marianne Thieme en de Partij voor de Dieren: die zijn door Koffeman bedacht, met Thieme als verkoopster met ree-ogen om misschien wel vrij extreme standpunten (Zevende Dags-Adventisten, dierenrecht) te vermarkten.

Zodat we nu- met dank aan Thieme en Bultrug Johannes- het enige land ter wereld zijn met een ‘Walvis-protocol’ : waarin de Overheid zielszorg aanbiedt voor mensen die moeten huilen als een bultrug aanspoelt.

Eigenlijk ben je als PR-meester net als Harry Potter dus een beetje een tovenaar en gebruik je toverspreuken om mensenmassa’s ‘te betoveren’. Pas wanneer mensen door hebben ‘hee, iemand dringt mij iets op’ dan houdt propaganda op effectief te zijn.

Zodra je nu de televisie aan zet, de radio of op je mobieltje kijkt, dan wordt er nu door ‘onzichtbare anderen’ naar je ge-evangeliseerd. Ben je dus niet ook een beetje hypocriet, wanneer je heel stoer en beslist Jehova’s getuigen de deur in hun gezicht slaat?

Terwijl je wel daarna weer achter de TV gaat zitten of op je mobieltje gluurt naar Facebook, en je door onzichtbare anderen laat bekeren. Misschien is wat de Jehova’s je willen verkopen wel minder slecht voor je mentale en lichamelijke gezondheid dan Coca Cola, Mac Donalds, Burger King, de Overheid, Facebook, en vul verder het rijtje maar in.

Je kunt ook stellen: misschien moeten de Jehova’s een andere deur kiezen om toegang tot je geest te krijgen. De digi-deur heeft iedereen de hele dag voor alles en iedereen open staan. Steeds meer mensen dragen de hele dag die open deur in hun zak of in de handen.

We sluiten daarom af met een citaat van katholiek literator en filosoof, met dank aan Robert Lemm:

Mensen zijn meer bezig met hun imago in andermans voorstelling dan met wie ze werkelijk zijn; ze hechten meer aan hun marktwaarde dan aan hun wezenlijke waarde.

Miguel de Unamuno