‘Vikingen plaag voor Friezen door keizerlijke broedertwist’

Rypbald de Viking,

Friezen en Denen hadden een gelijke leefwijze als handelsvaarders, maar de Denen zouden zich tot ‘Vikingen’ ontpoppen, die ook de Friese gebieden zouden plunderen. Luit van der Tuuk beschrijft in ‘Vikingen in de Lage Landen’ hoe je de plundertochten (793- 1009) van Vikingen in de 9de eeuw kunt zien als onderdeel van intriges tussen de kleinzoons van Karel de Grote. 

De drie strijdende broers zouden die Nordische piraten sponsoren, in de onderlinge broedertwist om elkaar’s betwiste erfdeel afhandig te maken. De zelfde Lotharius die in Prum ligt begraven – heerser over de Friezen- zou de Noormannen inzetten tegen zijn broers.

We beschreven al, dat Lotharius toen in 848 in Rome al te stellen had met invallen van de Saracenen (Islam). Daar zouden de Friezen hem in de strijd hebben bijgestaan, zodat de ‘Friezenkerk’ werd gesticht in Rome voor die Friese pelgrims, handelaren en krijgers. 

De webzijde van Luit van der Tuuk het Vikinglanghuis: zo zou het Wieringer Vikingcentrum er uit moeten zien!

Wieringen, het Friese Vikingeiland
Luit van der Tuuk beheert de webzijde Vikinglanghuis.nl en is directeur van het Museum Dorestad: dat is de vroeg Middeleeuwse handelsplaats die regelmatig door de Noormannen is geplunderd en die eind 9de eeuw van de kaart verdween. Die teloorgang van Dorestad zouden de Noormannen veroorzaakt hebben, zo is 1 gangbare theorie

Over die ondergang van Dorestad (nu Wijk bij Duurstede) heeft Van der Tuuk een andere lezing: die stad bezweek niet onder de Viking-aanvallen, want ze herbouwden die grotendeels houten stad een aantal malen.

Maar Dorestad verpieterde als handels-centrum, tot de laatste handelaren het licht uitdeden en naar elders verkasten….

…je rijdt er tientallen malen aan voorbij, zonder te zien dat er een Vikingschat ligt

Toevallig tikten we Van der Tuuk zijn boek op de kop in het Viking Informatiecentrum van Den Oever op Wieringen. Ik reed er wel tientallen malen langs, op weg naar de haven van Den Oever. Zonder ooit op te merken dat daar 1 van de meest spectaculaire archeologische vondsten uit de Vikingtijd staat uitgestald: de in 1996 bij Westerklief opgegraven muntenschat.

Die vondst zou mooier tot zijn recht komen, wanneer je er een soort Vikinglandhuis van had gemaakt, met bijvoorbeeld een horeca-dubbelfunctie. Dat zou ook mooi staan bij de intree van Wieringen, waar je nu een bushalte, betonnen parkeerruimte en een pompstation hebt.

Die schat zou daar aan de Westkant van het eiland door een Nordische handelaar zijn weggestopt, zo rond 850. Dat is precies in de tijd, dat de Friezen Keizer Lotharius (kleinzoon Karel de Grote)  in Rome zouden hebben bijgestaan, om de aanval van Moslims op Rome af te weren. Die plunderden in 848 de Sint Pieterkerk

Aan die bijstand van de Friezen in Rome herinnert nog een gedenksteen in de Friezenkerk, zoals we 2 weken eerder beschreven na een bezoek aan Prum. Daar ligt Lotharius begraven, 1 van de 3 kleinzoons van Karel de Grote.. Die identificeerden we als heerser over het Friese deel van het Karolingische Rijk in 848.

Die kleinzoons met hun broedertwist spelen een hoofdrol in de Vikingtheorie die Van der Tuuk ontvouwt: dat Vikingen door Lotharius werden gebruikt, om zijn broers te terroriseren. En daarop zullen we zo nader ingaan.

De Vikingschat die archeologen in 1996 bij Westerklief vonden

Friezen zijn net Vikingen en dus Rus
De Deense Vikingen en de Friezen zijn nauw aan elkaar verwant als handelaren van de zee. We hebben ook die zelfde rossige baarden. De Friezen waren vooral met hun schepen aan de eigen natuurlijke omgeving aangepast, met platbodems (koggen) waarmee zij van de Middellandse Zee tot in de Oostzee kwamen.

Nog steeds zijn Friezen bedreven in het varen op platbodems, die noemen ze nu Skutsjes; aangepast op het varen in de ondiepten, maar ook vrij onstabiel. Die van Langweer slaat tenminste altijd om bij zo’n zeilwedstrijd.

De gemiddelde Viking kan zo in een Gothic Metalband. Ze vochten met speer en zwaard. ‘Bald’ is Germaans voor Dapper

De Nordische volken hadden rankere scheepjes waarmee ze rivieren op konden roeien. Zo roeiden Zweedse Vikingen al in de 8ste eeuw de Russische rivieren op om zich in Novgorod te vestigen als handelaren, en Kiev. De lokale Slavische bevolking noemde die Zweden ‘Rus’, wat roeier betekent. En zo kregen de Russen uiteindelijk hun naam.

De Friezen en Denen kwamen al in de 7de eeuw bij elkaar op de koffie voor handel; dat beschreven we al in het bezoek aan Wijnaldum en het verslag over Koning Finn. Ze handelden en vochten ook met elkaar.

…geen soft gedoe aan boord

Hoe Deense boeren dan Viking (piraat) werden
De vraag is alleen: hoe konden die Denen die zo nauw in levenswijze waren verwant aan de Friezen plots in ‘Vikingen’ veranderen. Dat ze de gevreesde Noormannen werden, die bijvoorbeeld Dorestad platbrandden (834) En dan komt Luit van der Tuuk met zijn theorie, die ik nog niet eerder had gelezen.

De Noormannen zouden door de Karolingers als Lodewijk de Duitser en Lotharius zijn gebruikt in een broedertwist over de erfopvolging. Als ‘terroristen’,

Karel de Grote breidt zijn Heilige Roomse Rijk van Italië tot tegen de Deense grenzen uit. In zijn kielzog volgt het Christendom richting de Nordische stammen, die door Heidense krijgsheren bestuurd worden. Die leven deels als handelaren en als piraten.

Wieringen is oude grond, hier zie je de typische keimorene van de Saalien-IJstijd

De diverse Nordische stammen van Heidense krijgsheren zijn continue in oorlog met elkaar. En van de daaruit voortkomende zwakte maakt Karel de Grote al gebruik. Dan rekruteerde Karel de Grote een vazal, een ‘gevallen’ Deense krijgsheer om het betwiste grensgebied een beetje onder controle te houden.

Karel toont eigenlijk al wat 1 persoon en zijn karakter voor verschil maakt. Zoals je dat ook bij een onderneming ziet. Heb je geen krachtige ‘leider’, een energieke nucleus, dan valt het bedrijf uit elkaar in onderlinge twist en chaos.

Na Karel’s dood volgde zijn zoon Lodewijk de Vrome (814) ‘m op. En bij het regelen van zijn erf-opvolging gaat het goed mis. Het Frankische rijk wordt over 3 zoons verdeeld die elkaar’s erfdeel betwisten en tegelijk hun vader Lodewijk’s keuzes daarin.

Een Viking-schip had een veel spitsere snuit om snel de rivier op de roeien

De meest pesterige van het stel is Lotharius (waarnaar Lotharingen is vernoemd). Die wijkt uit naar Italië waar op Palermo (Sicilië) al Nordische handelaren gevestigd waren. Vanuit Italië zou hij met Deense krijgsheren een akkoordje regelen: dat die het West Frankische Rijk plunderen om zijn vader Lodewijk te pesten.

Lodewijk de Vrome sterft in 840, en zijn 3 zoons blijven elkaar’s erfdeel bestrijden. Ook een Verdrag van Verdun in 843 biedt geen uitkomst op lange termijn in de broedertwisten. Die interne verzwakking opende natuurlijk de poort voor de Deense invallers.

Everzwijn op de Heidense kapel van Wieringen, daarop zou de Godin Freija rijden

Warme Middeleeuwen drijven Nordics op reis
Wat bij Luit van der Tuuk onderbelicht bleef is de Natuurlijke Historie, die naast politiek een rol speelt. Als de natuurlijke loop van klimaat en landschap zelfs niet de drijvende kracht achter vele menselijke intriges is. Dat punt maakt bijvoorbeeld ook de ecoloog Josef Reicholf in ‘Ein Kurze Klimageschichte des letzten Jahrtausends’

We zitten van 800-1200 midden in de Warme Middeleeuwen. De Noormannen uit Noorwegen koloniseren IJsland, worden veetelers op Groenland. Dat had ze 500 jaar later in de Kleine IJstijd niet meer gelukt, toen was het wel 1-2 graden kouder

Ze varen zelfs tot aan Newfoundland dat ze Vinnland noemen, met Erik de Rode als ik me niet vergis. Maar de Skraelings (Indianen), daar krijgen ze het herhaaldelijk mee aan de stok, en de gevestigde koloniën daar worden geen succes. Voor de veetelers die de Nordics zijn is dan nog geen plaats tussen die Jager-Verzamelaarvolkjes.

Met dat gunstige warme klimaat nemen natuurlijk ook de oogsten van Nordische stammen toe. De bevolkingen waren toen veel meer dan nu van het klimaat afhankelijk, en door hun ecologische omstandigheden begrensd in doen en laten. Dus als die grenzen door een warmer klimaat oprekken, dan dijt ook de bevolking uit.

In de Nordische mythologie werden mensen uit drijfhout gevormd

Hoe meer eten er beschikbaar komt, hoe meer kinderen overleven. En zo krijg je al snel hele horden jonge mannen, blakend van de testosteron en vechtlust: die moet je ergens kwijt.

Combineer die explosie van testosteron met de Heidense ethiek dat je geen vent bent, zonder een stel vijanden te vellen (anders kom je dat Walhallah niet binnen). En je krijgt meer onderlinge stammen-oorlogen.

Iedereen wil zijn eigen koninkrijkje vestigen ten koste van de ander, en met beperkte hoeveelheid ruimte- zelfs toen in de Middeleeuwen al- is het dan logisch dat steeds meer Nordics het in exploratie zochten.

Buit en Roem bij terugkeer, maar ook permanente vestiging elders (Normandie, Sicilië) Een andere uitlaatklep bij exponentiële bevolkingsgroei is massa-migratie, zoals we nu weer zien uit Afrika en Moslim-landen.

Runen mengen zich al met christelijke symbolen, langzaam veroveren de missionarissen het hart van de Noormannen

Meeste Viking-kennis indirect via gekleurde bron
Die klimaat-Vikingtheorie verzinnen we zo tijdens schrijven, om de invloed van de natuur op de historie meer recht te doen. In ecoloog Josef Reichholf zijn ‘Kurzen Klimageschichte des letzten Jahrtausends‘ somt hij vele voorbeelden op waar klimaat-wijzigingen de drijver achter sociale veranderingen zijn. Dus waarom niet?

Bij een tekort aan geschreven bronnen, strijden veel theorieën met een element van speculatie om de eer. Wat ‘waarschijnlijk lijkt’, menselijk geredeneerd. Zo kun je toch veel geschiedschrijving van de Vroege Middeleeuwen zien, bij volken die niets zelf opschreven.

Je hebt wat interpretatie en dichterlijke vrijheid nodig om flarden informatie tot verhaal te weven.

Noorse spraak-generator in het museum: Jog Onsker a Knolle

De meeste kennis van de Noormannen komt van andermans recensies: monniken in Kloosterkronieken, die zacht gezegd weinig positief schreven over deze Heidense Barbaren.

Van een Moslim die als handelaar met Vikingen in aanraking kwam, komt de beschrijving over het offeren van mensen bij de zonnewende: dat de Voluspa (medicijnvrouw/heks) een christen-slavin ‘vrijwillig’ dronken voert om bij de begrafenis van de Hoofdman in het vuur mee te zenden: na een dolk in de borst te duwen.

Nadat eerst de hele stam dat jonge ding nog bestijgt, voor ze geofferd wordt. Zo krijg je niet bepaald een erg beschaafde indruk van de Vikingen. Maar goed, dit was dan ook de beschrijving door een Moslim-handelaar die bijvoorbeeld slaven van ze kocht.

Mooie Vikingbijl-replica

Zinvol Geweld en Heldenmoed; de Egilsaga
Een andere bron die de aard van de Nordsche krijgers belicht komt van de ‘sagas’, volksverhalen van Nordische volkeren.  Hierin beschrijven ze ook een inval van Noormannen bij de Friezen. Je moet al weten dat Dorestad en Utrecht tot Friesland gerekend werden. Wilibrord zou als ‘Bisschop der Friezen’ vanuit Utrecht opereren, zo rond 719.

De ‘Lex Frisionum’ die Karel de Grote in 790 opstelde, liet het Friese rechtsgebied in zijn Rijk lopen langs de gehele kust van Oost Friesland aan de Weser, tot het Zwin van Zeeuws Vlaanderen. Dus wanneer en ‘saga’ over invallen bij Friezen bericht, dan hoeft dat niet ‘Frisia Major’ te zijn, het huidige Friesland.

De Egilsaga verhaalt hoe hun IJslandse held Egil Skallagrimson (910-990) de Friezen in hun land van zeven sloten tegelijk bestookt. Egil vluchtte uit Noorwegen naar IJsland voor Koning Harald Ruighaar. Die wilde de baas zijn over de losse stammen, die elkaar’s heerschappij onderling betwisten.

Rum heeft 2 horentjes, dat zijn bergen met Viking-namen Ashikival en Barkeval

De Noorse Vikingen als Egil Skallagrimson reisden vooral via Schotland, zoals naar Ierland. Ik liet al zien dat de bergtoppen van Isle of Rum Viking-namen hebben. Egil schijnt echter ook Friesland bezocht te hebben in 953. In de vertaling die Kerst Huisman van die saga geeft noemen de IJslanders zichzelf ‘vrijbuiters’:

Het land was vlak, overal lage akkers doorsneden met sloten vol water. Die omheinden de graanakkers en de weilanden; op sommige plaatsen waren grote stokken neergezet, en over de slot, waar de mensen langs moesten, waren bruggen en planken gelegd.

Het landvolk vluchtte naar het bos (bij de komst van Egil en zijn Vikingen RZ) Maar toen de vrijbuiters ver het bewoonde land waren binnengedrongen, verzamelden de Friezen zich in de wouden, en toen ze driehonderd mannen bijeen hadden, trokken ze de vrijbuiters tegemoet, vastbesloten om met hen in gevecht te gaan.

De handelsroutes van de Friezen

Barnsteen en Drinkhoorn

Egil weet dan 11 Friezen dood te slaan

De Friezen bereikten een sloot waar ze overheen gingen, en toen draaiden ze de brug weg. Egil en zijn mannen stonden op de andere oever. Plotseling sprong Egil over de sloot, maar de afstand was te groot voor anderen, en niemand probeerde het.

Maar toen de Friezen zagen dat slechts 1 man hun volgde, keerden ze terug en voelen hem aan. Maar hij verdedigde zich goed en gebruikte de sloot als rugdekking. Elf mannen kwamen op hem af, maar op het eind had hij ze allemaal doodgeslagen.

..die Friezen zouden zich in 953 al tot het christendom bekeerd hebben. De IJslanders volgden niet veel later, zodat hun ‘saga’s later door een geletterde christen opgetekend konden worden, Snorri Sturlusson. Ook dan blijven zowel onderling bij stammen, als tegen buurvolken de twisten en kloppartijen doorgaan.

Vielen de Noormannen toen de Friezen aan omdat ze christenen waren? Of was dit 1 van de vele kloppartijen? In deze tijd moest het Karolingische gezag toch al weer stevig gevestigd zijn. Dit is ook de tijd, waarin de ‘Vrije Friezen’ zouden hebben geleefd.

Dus of de theorie van Luit van der Tuuk nu dekkend is… dan is de klimaattheorie die we net verzonnen even plausibel. Door grotere oogsten als gevolg van de Warme Middeleeuwen worden meer jonge mannen geboren, en die willen zich bewijzen, grenzen verleggen. Dus dan ga je met buurvolkeren knokken…Pas na kerstening hielden de Noormannen daarmee op.

5 Replies to “‘Vikingen plaag voor Friezen door keizerlijke broedertwist’”

  1. Egill Skallagrímsson
    1/3 naar beneden scrollen en je ziet de vuurwerk impressie van Egill, want de IJslanders zetten hun helden op hun vuurwerk (flugeldar). Sowieso echte kerels wat vuurwerk betreft, die IJslanders…

    https://1918.is/page/skotkokur

    De enige echte viking film (uiteraard betwistbaar):

    https://vimeo.com/198296595

    Hrafninn flýgur / When the Raven Flies 1984
    Zonder ondertiteling gratis te zien op youtube

  2. Voor het jaar 1000 pakweg was er nooit en te nimmer een Fries in de huidige lage landen, maar verbleven deze in het noorden van Frankrijk.
    Dat is de geschiedenis die voor mij logisch is. En zie het (onwelgevallige) werk van Albert Delahaye. “De Ware Kijk Op…” En kijk hier bij de Friezen.
    https://web.archive.org/web/20180327210641/http://noviomagus.info/
    Wat mij betreft is overigens de enige definitie van een Fries iemand die Vrij is en geen slaaf van een ander schepsel. Dus een echte Fries die een “Roomse Keizer” zou “dienen” lijkt me niet kunnen. Rome vertegenwoordigt wat mij betreft het nepchristendom. Net zoals nu nog altijd de wereld wordt onderworpen met “mooie woorden” die de ware lading niet dekken.
    Enfin…

    1. Een voorbeeldje: Dorestad is niet (en was nooit) de Wijk (bij Duurstede), maar Ouderwijk (Audervicq / Audruicq) in Frans Vlaanderen. Waar we vanzelfsprekend alle Friezen vinden tot pakweg duizend jaar geleden.
      Kijk voor een lange reeks argumenten via de link boven.
      Dat is voor mij logisch, niet de fantasiegeschiedenis van de Lage Landen.
      Maar goed Albert Delahaye werd al in de jaren vijftig buiten de deur gezet vanwege zijn historisch onderzoek destijds bij Nijmegen…
      Daarnaast is het helemaal niet moeilijk om de werkelijke geschiedenis een beetje te begrijpen itt alle aangeleerde onzin.

    2. nog een korte quote van deze website:
      “De Noormannen voor Dorestad”, schoolplaat van J.Isings. Hoewel de stad die volgens een geschreven bron 55 à 60 (!) kerken had, door de Noormannen volledig verwoest is, heeft men er in Nederland géén spoor van teruggevonden.
      De R.O.B. (Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek) heeft er een miljoenen kostend onderzoek aan besteed om de stad terug te vinden. Helaas, men zocht op de verkeerde plek (dat staat ook zo in het verslag van deze opgravingen). Dit is een zeer juiste opmerking, hoewel deze niet zo bedoeld was. Had men maar meteen op de juiste plaats gezocht: in Noord-Frankrijk (in Audruicq), niet ver van de ‘thuisbasis’ van de Noormannen: Normandië!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *