Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit de Heilige Schrift, en we vervolgen de spannende koningsstrijd, waarover het Bijbelboek Samuel bericht, nadat David in 1 Samuel 17 de reus Goliath versloeg. David’s rijzende ster als militair succesvol hoofdman, doet Saul vrezen voor het koningsschap van zichzelf en zijn zonen.

Dat is logisch, want in de geschiedenis leidt de concurrentiestrijd om leiderschap vaak tot de moord op de gehele (concurrerende) familie.

Zelfs Saul zijn eigen dochter Michal, vrouw van David, en zoon Jonathan helpen David om te ontkomen aan Saul, die David wil doden.  Hierop volgt de beroemde passage van Jonathan die als boodschapper drie pijlen schiet. Maar hoewel dat verhaalmotief dramatiserend werkt, stuit je zo op een batterij aan tegenstrijdigheden.

Struikelen over inconsistenties
De verhalen in dit Bijbelboek Samuel kun je nog uit je protestantse jeugd goed herinneren. Omdat ze spannend zijn. Maar lees je die verhalen als volwassene terug, dan struikel je over de nodige inconsistenties. Alsof zijn hier verschillende verhaalversies samengevoegd, allen met het zelfde motief. Maar ieder met eigen versie, om dat zelfde motief te versterken.

In 1 Samuel 18 lazen we al hoe de jaloezie van Saul op David groeit. Want groupies zingen David meer militaire successen toe dan Saul. We lezen hier ook over de zoon van Saul, Jonathan die David zijn intieme vriend wordt.

In 1 Samuel 19 boodschapt Jonathan aan David dat zijn vader hem wil doden. Dat motief blijft terugkomen, maar wanneer Saul al eens een spies naar David wierp, dan zal dat toch geen verrassing zijn. Vreemder is, dat David aan het hof blijft en als veldheer van Saul blijft strijden tegen de Filistijnen.

Opnieuw doet Saul weer een moordpoging met zijn spies op David. Vervolgens keert David wonderlijk genoeg weer vrolijk aan dat hof terug bij Saul, na wat Filistijnen af te slachten.

Ook vreemd: Je kunt die nieuwe moordpoging eigenlijk Saul niet toerekenen, want 1 Samuel 19:9 stelt:

Doch de booze geest des Heeren was over Saul, en hij zat in zijn huis, en zijne spies was in zijne hand;  en David speelde op snarenspel met de hand. Saul nu zocht met de spies David aan de wand te spitten, doch hij ontweek van het aangezicht Sauls, die met de spies in den wand sloeg. Toen vlood David en ontkwam in dienzelfden nacht.

Die passage is gelijk aan 1 Samuel 18:10 daarvoor. Saul raakt bezeten door een ‘booze geest Gods’, en dat maakt hem kwaadaardig.

En het geschiedde des anderen daags dat de booze geest Gods over Saul vaardig werd, en hij profeteerde midden in het huis; en David speelde op snarenspel met zijne hand, als van dag tot dag. Saul nu had eene spies in de hand, en Saul schoot de spies en zeide, Ik zal David aan den wand spitten; maar David wendde zich tweemaal van zijn aangezicht af.

Na die passage in 1 Samuel 18 en dus een dubbele moordpoging door Saul, blijft David wonderwel aan het hof. Hoe onwaarschijnlijk dat ook is, nadat iemand je tweemaal met een spies probeert dood te steken. Dan krijgt hij nog de dochter van Saul, Michal. Na een bruidschat van 200 voorhuiden van Filistijnen aan te bieden.

Na 1 Samuel 19 vlucht David plotseling wel naar zijn huis. Saul zend boden na, die zijn huishouden en vrouw Michal verklappen dat ze David de volgende ochtend gaan doden. Michal laat David dan door het huisvenster ontsnappen, en legt een pop (‘beeld’) in zijn bed om te doen alsof hij nog in bed ligt.

Op de vlucht voor Saul
En zo blijven er het hele Bijbelboek Samuel lang scheurtjes in het imago van Saul komen. Want hier kiest zijn eigen dochter dus voor David, niet voor Saul. David vlucht naar Samuel in Rama. Dit is blijkbaar een heilige plaats waar de ‘Geest Gods’ hangt. Want zodra Saul daar boden heen zendt om David te achtervolgen, dan beginnen die ‘te profeteren’. Ze raken dan van de Geest Gods bezeten.

Wanneer Saul zelf bij Rame polshoogte komt nemen, komt ‘dezelfde geest Gods’ op hem. Dan begint hij ook te profeteren.

1 Samuel 20 begint met David, die vanuit Rama vlucht, om Jonathan de zoon van Saul te ontmoeten. Die wordt hier opgevoerd als de verklikker van Saul’s humeur aan David, of hij moordplannen heeft of in een goede stemming is. Dat motief is eigenlijk een andere invulling van het zelfde plot uit de twee voorgaande verhalen.

Als iemand je met een spies aan de wand wilde ‘spitten’, en dat meermaals, en hij wilde je al in je eigen huis laten vermoorden…

Waarom moet Jonathan dan nog hier opgevoerd worden als informant voor David, of Saul hem misschien wil vermoorden? Als hij al ettelijke malen probeerde David te doden, en hem achtervolgt tot Rama. Zodat David ook uit Rama vlucht, en zich ‘verborgen houdt in het veld’.

Wonderlijk genoeg, verwacht Saul nu opnieuw David weer aan zijn hof. Nu zelfs om samen met hem te eten. Maar hoe kun je nu verwachten dat iemand die voor je op de vlucht is, gezellig met je gaat samen eten? De passage lijkt vooral een ander motief te dienen, het onderstrepen van de vriendschap tussen Jonathan en David.

Om te peilen of de kust voor David veilig is, dient dan de zoon van Saul, Jonathan.  Jonathan werkt hier als verklikker, die de (moord)stemming van Saul moet peilen, in 1 Samuel 20:13,

Alzoo doe de Heere aan Jonathan en alzoo doe Hij daartoe! Als mijnen vader het kwaad over u behaagt, zoo zal ik het voor uw oor ontdekken, en ik zal u laten trekken dat gij in vrede henengaat, en de Heere zij met u, gelijk hij met mijnen vader geweest is

David houdt zich schuil in het veld, en Jonathan stelt dan nog:

Morgen is de nieuwe maan; dan zal men u missen, want uwen zitplaats zal ledig gevonden worden.

Pijlen schieten als teken
Met een nogal omslachtige manier, wil Jonathan vervolgens David de stemming van zijn vader verklappen, als die zich in het veld verscholen houdt. Namelijk door ‘drie pijlen ter zijde te schieten, alsof ik naar een teken schoot.’ Een knecht van Jonathan, ‘een jongen’ moet die pijlen dan gaan zoeken.

Als Jonathan zegt ‘de pijlen zijn van u af en herwaarts; neem hem en kom gij, er is vrede voor u’, dan is Saul niet in moordstemming. Maar als Jonathan roept ‘Zie, de pijlen zijn van u af en verder: ga heen want de Heere heeft u laten gaan.’ Dan weet David die zich verderop verschuilt: wegwezen.

Vervolgens is Saul drie dagen achter elkaar verbaasd dat David niet bij hem komt eten, zijn stoel blijft leeg. 1 Samuel 20: 26-27 stelt dan:

En Saul sprak te dien dage niets, want hij zeide: Hem (David) is wat voorgevallen dat hij niet rein is, voor zeker is hij niet rein. Het geschiede nu des anderen daags, den tweeden der nieuwe maan als Davids plaatst ledig gevonden werd, zoo zeide Saul tot zijnen zoon Jonathan: Waarom is de zoon van Isai noch gisteren noch heden tot de spijs gekomen?

Het lijkt toch logisch dat je niet meer gaat eten met iemand die je meermaals probeerde te vermoorden, en die je achtervolgde om dat te doen.

Jonathan probeert tegen zijn vader Saul een zoete leugen, alsof David niet komt omdat hij een offer wilde brengen met zijn familie. Saul pikt die zoete leugen niet, want hij weet allang dat Jonathan meer van David houdt dan van hem, die hij ‘de zoon van de verkeerde wederspannigheid’ noemt.

Saul denkt strategisch vooruit, hij weet dat wanneer David de troon zal bezetten, dat dan zijn zoons geen koning zullen zijn. (1 Samuel 20:31)

Want alle dagen die de zoon van Isai (David) nog op de aardbodem leven zal, zult gij noch uw koninkrijk bevestigd worden: u dan, zend henen en haal hem tot mij, want hij is een kind des doods.

Saul poogt zelfs zijn zoon aan de spies te rijgen
Als Jonathan tegensputtert ‘waarom zal hij gedood worden? Wat heeft hij gedaan?’ slingert zijn vader de spies naar hem toe, ‘om hem te slaan’. Dus om zijn eigen zoon te vellen… Vervolgens krijg je het eerder aangekondigde pijlenritueel, waaruit David dan op afstand moet vernemen dat hij moet vluchten. Maar ook dat verhaalmotief is nogal onlogisch, als het moet dienen om Jonathan aan David een boodschap te doen doorgeven.

Want vervolgens na het wegzenden van de knecht van Jonathan, omhelzen ze elkaar ten afscheid, in 1 Samuel 20: 41:

Als de jongen heenging, zo stond David op van de zuidzijde, en hij viel op zijn aangezicht ter aarde, en hij boog zich driemaal; en zij kusten elkander, en weenden met elkander, totdat David het gansch veel maakte.

Toen zijde Jonathan tot David: Ga in vrede: hetgeen wij beiden in den naam des Heeren gezworen hebben, zeggend: De Heere zij tusschen mij en tusschen u, en tusschen mijn zaad!- dat zij tot in eeuwigheid.

Daarna stond hij op en ging henen, en Jonathan kwam in de stad.

Het schieten van pijlen als teken, zou enkel logisch-zinvol zijn geweest wanner David en Jonathan elkaar niet ook nog hadden omhelsd. Wat al eerder door meervoudige moordpogingen duidelijk was, Saul wil David doden, dat had Jonathan aan David dan ook wel direct kunnen vertellen.

Pijlen schieten was zinvol, wanneer David niet uit zijn schuilplaats in het veld hoefde te komen, maar stiekem kon vluchten op teken van Jonathan. Niettemin is dat verhaal met die pijlen van Jonathan vanaf de jeugd bijgebleven. Dus het pijlenmotief heeft zo toch een functie, al was het maar om het afscheid van Jonathan en David te dramatiseren.

De rest van het bijbelboek Samuel doet verslag over de jacht die Saul op David maakt. En hoe David tweemaal de kans krijgt Saul te doden in zijn slaap. Maar 1 maal snijdt hij slechts een stuk van Saul zijn mantel af, dat hij later aan hem toont. En de tweede maal neemt hij Saul zijn spies mee en zijn waterkruik.

Andermaal toont David zo, dat hij geen koningsmoordenaar wil zijn. En dat hij dus een waardiger koning van Israel zal zijn dan Saul. Hoe dat verhaal loopt, dat bewaren we tot volgende week.

Hoezeer de Bijbel een menselijk boek is, blijkt ook uit verwijzingen als ‘is dat niet in dit en dat boek opgeschreven, die geschiedenis?’

Zowel in Samuel als de Kronieken en Koningen kom je zulke redactionele opmerkingen tegen. Daaruit blijkt hoe meerdere Bijbelse geschiedenissen de ronde deden die vervolgens zijn samengevoegd. Alsof je dus nog niet van ‘De’ Bijbel kon spreken maar ‘bijbels’.

En uiteindelijk is deze versie vervolgens overgeleverd, zodat je 3000 jaar later als Germaanse Fries leest over een Joodse koningsstrijd, uit een historie die  ‘de heilige schrift’ van Het Westen zou worden. Hoe wonderlijk is het leven, dat zoiets kan. Oftewel: Hoe onlogisch kan de realiteit verlopen.

Heb een goede zondag.