Deze zaterdagreportage reizen we naar de Friese oerrivier, de Boorne die Bron betekent. Hij  figureert ook in mijn fotoboek over de natuur van Friezen, en is naamgever aan het ‘Boorndiep’ dat tussen Ameland en Terschelling de Noordzee bereikt. Eerder noemden we die rivier wel de Friese B. ons antwoord op de Drentse Aa, een rivier die wel zes namen kan aannemen op de kaart van de hier onmisbare Bosatlas van Fryslan.

Eerder reisden we al naar de bron van de Bron, die ligt tussen Siegerswoude en Bakkeveen. Een roemloos begin op een duiker aan een drukke weg in het vakantieseizoen.

Hij begint als Ouddiep/Koningsdiep, om voor Aldeboarn echt Boorne te gaan heten, waarna hij eenmaal langs Akkrum van naam verandert in Kromme Knilles. Bij Irnsum is hij weer Boorne.

Daarna stroomt een aftakking richting Grou, en een afsplitsing kronkelt als echt riviertje door het boerenland, genaamd Moezel. Net als de Moezel bij Trier in de Eifel, waarnaar die zoete witte wijnen zijn vernoemd.

De oorspronkelijke monding richting Middelzee heet vervolgens de Moezel, waarvan die Kromme Grou zich afsplitst bij een ‘zijl’, een sluis die al in de hoge Middeleeuwen was gebouwd om wateroverlast tegen te gaan.

Die Moezel loopt dood op een duiker in Raerd (Rauwerda) dat in de Middeleeuwen een vissersplaatsje was aan de Middelzee. Die Middelzee spleet Friesland in twee, Oostergo (met daarin Leeuwarden en Dokkum) en Westergo (Bolsward, Sneek, Franeker, Harlingen).

Kanaliseringen, ontginningen, afdammingen en aftakkingen, de Boorne bleef niets van de ingrepen van afgelopen eeuwen bespaard. Wie de Boorne wil volgen raakt dus af en toe het spoor bijster, met name zo tussen Oldeboorn en Beetsterzwaag (een ‘zwaag’ is een Fries woord voor ‘weide’)gedraagt hij zich nogal verknipt.

Bij de Boornhof tussen Hemrik en Beetsterzwaag vind je een natuurrivier vol koningsboterbloem en de blauwe libellen doen hun paringsdans hier. Waar de rivier nu het meest ‘natuurlijk’ oogt, is hij het meest bewerkt door zogenaamde ‘natuurontwikkeling’.

Dat was bij de Poasens 5 jaar geleden, je ziet daar nu niets meer van. Verderop tussen Lippenhuizen en Beetsterzwaag is de Boorne juist een soort bosrivier.

Altijd geniaal om te zien, dat zijn in deze tijd de blauwe libellen (een soort juffers, geen echte libellen) die boven het water dansen. Dansen doe je alleen omdat je een vrouwtje buit wilt maken, zoals meisjes dansen om zichzelf aantrekkelijk te kunnen voelen.  Nadruk leggen op rondingen, en de hand door het haar, vrouwtjes baltsen even goed.

Hier zijn het vooral de blauwe mannetjes die zich uitsloven, elkaar proberen te verdrijven vanaf een blad vlak boven de waterspiegel. Bij de Regge in Overijssel had ik ze al in beeld gebracht als Aardse Buitenwezens, Identifiable Flying Objects (IFO), geniale dieren.

Die blauwe libelle is hartstikke promiscue, ze had nog maar net gepaard met het ene mannetje of het volgende blauwe elfeninsect diende zich al weer aan. Wij doopten ons in deze Friese Jordaan, om op ooghoogte boven de waterspiegel deze bijzondere wezens gade te slaan.

En zo via onderdompeling bekeerden we ons tot het geloof in de Friese Natuur, ons Zebulon als de theorie klopt dat de verloren 10 stammen van Israel via migratie uit Assyrie ongeveer 2600 jaar geleden deze kant op kwamen. Zulke mooie theorieën moet je koesteren, want je mag je verbeelding niet vermoorden.

Er is geen land op aarde waar je nu liever zou willen zijn dan Friesland, Groot Frisia dat zich van West Friesland tot Denemarken uitstrekt, Groningers zijn slechts Friezen in de ontkenningsfase, en ‘Hollanders’ zijn West Friezen met selectief geheugen.

Natuur moet je beleven als vingerafdruk van God, de Allerhoogste. Voor minder dan religieuze beleving doe je het niet in het land(schap) waar God woont.

• Bestel het inmiddels uitgebrachte koffietafelboek via www.lieverdooddanslaaf.com