De Strijd van de HEERE zal tegen Amalek zijn.. (Exodus 17)

Kapotgelezen Bijbel

Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit de Heilige Schrift, Het Boek dat duizend jaar leidraad was van de Noordwest Europese cultuur sinds Charlemagne. We gaan verder in Exodus, waarin de aartsvijand van de Israelieten opduikt, Amalek.

Hij is een nazaat van Ezau (Edom), de eerstegeboorte-concurrent van Jacob, zijn twee-eiige tweelingbroer. (Israel) Hun god HEERE wil de herinnering van Amalek en zijn volk uitwissen. Tot de dag van vandaag wordt Amalek gezien als de aartsvijand van de Israelieten, wiens herinnering onder de hemel op goddelijk bevel uitgewist moet worden.

Bijbels in de Laurentiuskerk

Magische staf van Mozes
Amalek zal in Exodus bij de eerste militaire confrontatie tussen Amalekieten en Israelieten verslagen worden met de toverstaf van Mozes. Die werkt een beetje het zelfde als de staf die Gandalf draagt in Lord of The Rings. Voor het zover is, zal Mozes eerst nog zijn toverstaf gebruiken om water uit een rots te doen komen. En dan noemt hij die plaats Meriba.

De zelfde staf die hij van de HEERE kreeg, en waarmee hij ook Nijlwater in bloed kon veranderen, die geeft juist leven aan het favoriete volk van hun god HEERE.

Van dit zelfde verhaal – waarom die plek Meriba ging heten- bestaan twee versies in twee Bijbelboeken, Exodus 17 en Numeri 20. Zoals er van het Amalek-verhaal ook twee versies bestaan die verschillende details geven. De Exodus-versie van watertoverij is beknopter, zonder een rol van Mozes zijn broer Aaron er bij.

Het volk mort dat ze de woestijn in geleid zijn, en dat ze nu zonder water kunnen sterven. Mozes stelt dat ze hem/HEERE moeten vertrouwen:

Waarom hebt u onenigheid met mij? Waarom stelt u de HEERE op de proef?

Mijn ge-erfde Statenbijbel

Er staat letterlijk dat het volk zo boos op Mozes is, dat hij vreest door hen gestenigd te worden. Dan krijgt hij instructies van de Grote Legerleider van boven:

De HEERE zei tegen Mozes: Trek vóór het volk uit, en neem enkelen van de oudsten van Israël met u mee. Neem uw staf, waarmee u de Nijl sloeg, in uw hand en ga op weg.

Zie, Ik zal daar vóór u op de rots bij de Horeb staan. Dan moet u op de rots slaan, en er zal water uitkomen, zodat het volk kan drinken. En Mozes deed dit voor de ogen van de oudsten van Israël.

Hij gaf die plaats de naam Massa en Meriba, vanwege de onenigheid van de Israëlieten en omdat zij de HEERE op de proef gesteld hadden door te zeggen: Is de HEERE nu in ons midden of niet?

Bijbel in onbruik, zie de spinnewebben

In Numeri slaat Mozes twee maal op de rots
De Numeri-versie van dit zelfde verhaal is iets uitgebreider. Daar wordt eerst in een volzin vermeld dat Mirjam, zuster van Mozes is overleden. Dan komt het om water smachtende volk ter sprake, dat nu ook vermeldt dat ze geen landbouw kunnen bedrijven met ‘zaaigoed’. Want er is geen water.

Vervolgens is er ook een rol voor Aaron weggelegd. In plaats van 1 keer moet Mozes twee keer op de rots slaan, met de toverstaf die hij van hun oorlogsgod (‘Krijgsman’) HEERE kreeg.

En Mozes en Aäron riepen de gemeente voor de rots bijeen, en hij zei tegen hen: Luister toch, ongehoorzamen, zullen wij voor u uit deze rots water voortbrengen? Toen hief Mozes zijn hand op en hij sloeg de rots twee keer met zijn staf, en er kwam veel water uit, zodat de gemeenschap en hun vee konden drinken.

Maar de HEERE zei tegen Mozes en tegen Aäron: Omdat u niet in Mij geloofd hebt, en Mij voor de ogen van de Israëlieten niet geheiligd hebt, zult u deze gemeente niet in het land brengen dat Ik hun gegeven heb.

Dit is het water van Meriba, waar de Israëlieten de HEERE ter verantwoording riepen, en waar Hij onder hen geheiligd werd.

Klein detailverschil: in Exodus heet het dat de Israelieten hun god ‘op de proef’ stelden, bij Numeri is het ‘ter verantwoording roepen’. In de Numeri-versie lees je de aankondiging, dat de HEERE dit niet bliefde, en dus vindt dat deze generatie het beloofde land niet in mag. In de Exodus-versie van dit zelfde verhaal is dat weggelaten.

Platgelezen Bijbel

Amalekieten (Exodus) heten Edomieten (Numeri)
De andere beroemde passage in Exodus waar Mozes zijn magische toverstaf van pas komt, is wanneer plompverloren de Amalekieten (Edomieten) verschijnen. Die vallen de Israelieten aan. Waarom ze dat doen staat er hier niet bij.

In Numeri 20 is er wel een verklaring. Daar vraagt Mozes de Koning van Edom of hij door zijn gebied mag trekken. Die weigert toestemming en dreigt met een militaire aanval, wanneer Mozes toch zou doorzetten. In Numeri is geen rol weggelegd voor de magische toverstaf van Mozes. In Exodus 17 wel.

Daar moet Mozes de staf hoog houden, dan winnen zijn Israelieten van de Amalekieten:

Toen kwam Amalek en bond de strijd aan met Israël in Rafidim. Mozes zei tegen Jozua: Kies mannen voor ons uit en trek op, bind de strijd aan met Amalek. Morgen zal ik op de top van de heuvel staan met de staf van God in mijn hand.

Jozua deed zoals Mozes tegen hem gezegd had door de strijd aan te binden met Amalek. Mozes, Aäron en Hur klommen echter op de top van de heuvel. En het gebeurde, als Mozes zijn hand ophief, dat Israël de overhand had, maar als hij zijn hand neerliet, dat Amalek de overhand had.

Om te kunnen winnen, helpen Aaron en Hur Mozes zijn handen met toverstaf in de lucht houden, tot de zon ondergaat. Zo overwint Jozua dan de Amalekieten. Hun krijgsgod HEERE stelt vervolgens, dat hij voor de rest van het leven boos op de Amalekieten zal zijn:

Toen zei de HEERE tegen Mozes: Schrijf dit ter gedachtenis in een boek en prent het Jozua in dat Ik de herinnering aan Amalek van onder de hemel geheel zal uitwissen. En Mozes bouwde een altaar en gaf het de naam: De HEERE is mijn Banier!

Hij zei: Voorzeker, de hand op de troon van de HEERE! De strijd van de HEERE zal tegen Amalek zijn, van generatie op generatie!

‘Heersen’ is in Bijbelse context juist positief

De Koninklijke Weg nemen
In Numeri 20 lezen we dat Edom/Amalek niet wil dat Mozes zijn land doortrekt met die zeshonderdduizend Israelieten. Dat is goed voor te stellen, zo’n vijfde kolonne door je land die al je voedsel en water buit kunnen maken. De Koning van Edom leek mij dus geen onredelijk man.

Maar het voorstel dat Mozes doet klinkt ook zo onredelijk niet, ‘de Koninklijke weg nemen’…:

Laat ons toch door uw land trekken. Wij zullen niet door akkers of wijngaarden trekken, en wij zullen geen water uit een put drinken. Wij zullen de koninklijke weg nemen, wij zullen niet naar rechts of naar links afwijken, totdat wij door uw gebied getrokken zijn.

Maar Edom zei tegen hem: U mag niet door mijn land trekken, anders ga ik u met het zwaard tegemoet! Toen zeiden de Israëlieten tegen hem: Wij zullen langs de hoofdweg trekken, en als wij van uw water drinken, ik en mijn vee, dan zal ik daarvoor de prijs betalen. Ik wil alleen maar te voet doortrekken, meer niet.

Maar hij zei: U mag er niet doortrekken! En Edom trok eropuit, hem tegemoet, met een zwaar bewapend volk, en met sterke hand. Zo weigerde Edom toestemming aan Israël om door zijn gebied te trekken en daarom week Israël van hem af.

Geen toverstaf van Mozes dus, en wel een motief van Edom om Mozes aan te vallen. Het is ook voor te stellen dat Edom (Ezau-nazaat) de nakomelingen van bedrieger Jacob niet op hun woord gelooft. Hierna gaan Exodus en Numeri in verhaallijn weer volledig uit elkaar.

Wat in de Exodus-Amalek-versie opvalt is de haat die de HEERE uitspreekt tegen Amalek. Ook nadat ze hem verslagen hebben, een toch belangrijk detail dat weer niet in Numeri 20 vermeld staat. Die haat is later aanleiding om koning Saul te verstoten en om David te verkiezen. Omdat Saul bij een aanval op de Amalekieten het goddelijk bevel negeert niets van hen in leven te laten.

De Bijbel van Ysbrechtum. Hij bleek ooit gestolen door een Gelders antiquair, maar een vrouw die ‘m uit een nalatenschap kreeg bracht de Bijbel weer terug

De HEERE, god van de Israelieten haat Amalek/Edom/Ezau
Die haat vind je ook terug in Deuteronomium 25:17. Het goddelijk bevel om de Amalekieten uit te roeien:

Denk aan wat Amalek u onderweg aangedaan heeft, toen u uit Egypte wegtrok: hij ontmoette u onderweg en overviel bij u in de achterhoede alle zwakken achter u, terwijl u moe en uitgeput was; en hij vreesde God niet.

Als de HEERE, uw God, u rust gegeven heeft van al uw vijanden van rondom, in het land dat de HEERE, uw God, u als erfelijk bezit geeft om dat in bezit te nemen, moet het zó zijn dat u de gedachtenis aan Amalek van onder de hemel uitwist. Vergeet het niet!

Bij het Holocaustmonument in Den Haag dat sinds 1967 Amalekmonument wordt genoemd staat die tekst van Deuteronomium 25:17-19 op een Davidster vermeld. Daar staat Amalek als kleinzoon van Ezau symbool voor de Duitsers, die de dood van zeventienhonderd gedeporteerde Haags-Joodse kinderen hadden veroorzaakt.

Amalek is de Aartsvijand van Israel die onder de hemel uitgewist moet worden. Dus willen ze de Duitsers als volk onder de hemel uitwissen, uit wraak voor 40-45?

Er is een theologische stroming in het protestantse christendom, die stelt dat Ezau zo jaloers en wraakzuchtig zou zijn geweest om Jacob’s diefstal van het eerstgeboorterecht in Genesis, dat hij door de geschiedenis heen Jacob (Israel) steeds de voet dwars zou willen zetten, met zijn nakomelingen.

Dat Ezau wrok droeg, lijkt mij strijdig met een meer onbevangen lezing van Genesis. Het zijn de nakomelingen van Israel die oproepen tot wraakzucht. De Koning van Edom/Ezau/Amalek wil enkel niet, dat een heel leger van zeshonderdduizend man door zijn land trekt.

Vandaag- zondag lezen we uit de Bijbel

Biblia, boekenverzameling
Ezau was in Genesis juist grootmoedig en vergevingsgezind bij Jacob’s terugkeer (na 14 jaar weg te duiken bij Oom Laban), zoals je in Genesis kon lezen. Jacob kwam hem vreesachtig tegemoet, maar kreeg alle ruimte met zijn nakomelingen en vee.

Ezau is in Genesis de natuurverbonden man met harige armen, de jager. Jacob het moederskindje (van de dochter van Laban, Rachel) dat met bedrog aan de macht komt, als favoriet van hun god HEERE. Je moet dus al partij voor Jacob willen kiezen en hun krijgsman-god HEERE om Ezau automatisch de zwarte piet toe te spelen.

In mijn protestantse jeugd deed je dat zonder nadenken.

Het volstaat vandaag vast te stellen, dat de Bijbel niet voor niets zo heet ‘Biblia’, een boekenverzameling. Van de zelfde gebeurtenissen zijn verschillende versies in omloop. Denk ook aan het verhaal van David die een slapende Saul twee maal spaart, twee versies van 1 gebeurtenis. Zoals het boek ‘Koningen’ ook overlapt met ‘Kronieken’, waar de schrijvers openlijk vragen ‘die passage over die en die, staat dat niet daar’…

Zoals er ook vier Evangelien zijn opgenomen. (maar er waren veel meer)

De Bijbel uitgebeeld in Godlinze. Kain doodt Abel, de favoriet van de HEERE

De Bijbel is mensenwerk. En wel zo imposant mensenwerk, dat Het Boek de geest van 1000 jaar (800 tot 1800) generaties Noordwest Europeanen in bezit nam, nadat Karel de Grote hier de tent overnam. Een Keizer die zich met zowel de (na Constantijn christelijke) Caesar van de Romeinen vereenzelvigde als met koning David.

Heb een goede zondag.

7 Replies to “De Strijd van de HEERE zal tegen Amalek zijn.. (Exodus 17)”

  1. Mijns inziens is de strijd tussen Ezau en Jakob niet zo sterk in Genesis. Het gaat er eerst hard aan toe. Jakob begon, Ezau was aards gericht, Jakob hemels/naar God.
    Later kwam het allemaal goed en Jakob nam de verootmoedigde positie aan.

    Gedurende de Exodus werd Israel verteld Edom met rust te laten, maar de Amelekieten niet. De conclusie, Amelek komt wel van Ezau uiteindelijk–via Eliphaz, maar is niet Edom.

    Alleen later maakt Edom een fout (Obadiah en Jer 49). Edom wordt later in Obadiah ook een type voor de foute Mensheid/Adam (Edom) die in het einde der tijden zal worden geoordeeld. (Lees deze kleine profeet.) Maar een boekje daarvoor of erna, Amos 9 (zie ook de LXX), staat Edom weer voor de positieve kant van de Mensheid/Adam die de Messias heeft aanvaard. Dit wordt dan weer door Jakobus in Handelingen 15 uitgelegd alszijnde degene onder de volken die Jezus/Jesjoea de Messias aanvaarden.

    Dus, Ezau werd dus Edom, en Edom’s naam heeft dezelfde drie Hebreeuwse letters als Adam. Ezau heeft een dubbele rolin de kleine profeten: slecht en goed, verdoemenis en zaligheid.

    Gezegende week!

    1. Ter verduidelijking: Ezau alszijnde Edom/Adam is dus een type voor de Mensheid. Dit gaat in ieder geval op in Jakobus zijn interpretatie in Handelingen 15.

  2. Een paar opmerkingen.
    1. De naam Jacob heeft, naast bedrieger, meerdere betekenissen, waaronder overwinnaar, beschermer en overheerser.
    2. Jacob kreeg van God zelf een andere naam nadat Jacob met Hem had geworsteld, nl. Israël.

    Dat mensen steeds de betekenis bedrieger zo vet aanzetten doet geen recht aan de uitermate belangrijke rol van deze aartsvader in Gods profetieën en zijn relatie met God. Dat zal wellicht te maken hebben met jaloezie en onze, van nature, zondige natuur.

  3. Vanaf het eerste uur volg ik deze weblog en was blij verrast toen Rypke over de Bijbel en geloofzaken ging schrijven. Ik geniet nog altijd van je kritiek op de huidige maatschappij en SDG doelen etc. Helaas niet meer zo van deze Bijbel kritiek. Want dat is het.

    Je begon zo goed, open en onbevangen de Bijbel lezen, vragen stellen, allemaal prima. Maar nu merk ik een rancune, vooral een irritatie naar dat ‘volkje’, naar de Bijbel. Dat is herkenbaar, ik ben zelf ooit stukgelopen op Jakob; hoe kon die nou een man naar Gods hart zijn?

    Maar dit alles leidt tot niets. Letterlijk, verlies je zo je geloof. Zelf ben ik dat via Bijbelkritiek, ’t Hart, Kuitert en anderen eens compleet kwijtgeraakt. Maar gelukkig jaren later teruggevonden. De clou is dat je de Bijbel leest als het woord van God. Niet een mensenverhaaltje vol fouten. Waarom zou je je tijd daaraan verdoen?

    Als het maar faalbare kletspraat is? Zelfs een Karl Barth moest die toegeven. Verder is het van belang te zien dat dat ‘ irritante volke’ wel van Adam tot in de toekomst nauw verbonden is met veel profetieën en heilsgeschiedenis. Zonder hen, geen Jezus, en geen toekomst.

    Het is niet altijd makkelijk, zelf worstel ik ook met veel Bijbelteksten, maar er zijn veel commentaren, vooral Engelstalige, die veel antwoorden en richtingen geven. Ik hoop dat je daar wat aan hebt en hoe paradoxaal ook, gaat de Bijbel pas spreken als je je er in zekere mate aan onderwerpt, ook al klinkt dat wat oudbollig.

    1. Beste Christian

      Inderdaad val ik weer in die valkuil van kritisch lezen, en dan ben je al snel je geloof kwijt. De oplossing van katholieken blijft dan over. Geen Bijbel lezen. Zo ging het ook na mijn eerste bekerings-ervaring. Mij werd verteld dat je dan veel Bijbel moest lezen, maar dat werkte enkel averechts voor je geloof. Zodra je leest wat er werkelijk staat kun je onmogelijk nog van de daar beschreven god houden, dat zal dan wel weer ‘zondig’ zijn, maar hallo: ik heb niet gevraagd geboren te worden, en zo vreselijk slecht ben ik nu ook weer niet. Enkel een feilbaar mens

      Hoe ben je zelf weer teruggekomen? Aan ‘commentaren’ heb je niet veel, meningen van mensen die het voor god op willen nemen.

      1. Beste Rypke,

        Je hebt gelijk dat commentaren maar meningen van andere mensen zijn. Punt is wel dat ze je op ideeën kunnen brengen die je daarvoor nog niet had en dingen in een ander licht kunnen plaatsen. Wat je schetst met het beter niet lezen van de Bijbel dan wel, herken ik ook. Zelf probeer ik minder de Waarom? vraag stellen en meer het Hoe en Wat van een verhaal te bekijken.
        Als je alles doordenkt tot het eind, wat jij zeker ook doet, kom je altijd op een punt uit waar je niet verder kan. Een punt waar je ook ziet dat er oneindig veel kanten aan een zaak zitten, wat ergens zeker van zijn vrijwel onmogelijk maakt en je in algehele vertwijfeling geraakt. Als je zo in elkaar steekt qua karakter dan heb je het eigenlijk moelijker dan iemand die dingen makkelijker aanneemt. Voordeel is wel weer dat je dan tenminste iets zinnigs kan zeggen als onderzoeksjournalist en geen oppervlakkig geblaat schrijft.
        Zoals je merkt heb ik geen pasklaar antwoord. Je zou eens kunnen kijken hoe bijvoorbeeld CS Lewis de zaak bendadert, aangezien hij ook zeker een diepe denker was. Verder laten staan wat je leest, ook al snap je niet alles. Waarm zouden wij als westerse mensen de Bijbel zo juist interpreteren als het om geweld en zeden enzo gaat? Hoe keek men ernaar een paar eeuwen terug? De waarheid van de Bijbel an sich is was zelden betwist voor de ‘Verlichting’.
        Zelf lees ik geen hele stukken achter eklaar maar af en toe een stukje. Meestal is er dan al genoeg stof tot nadenken of zaken die je niet kan rijmen. De uiterste consequentie van alles overboord zetten was voor mij eerst een bevrijding, maar daarna een weg waar je dan toch uiteindelijk weer aan het begin uitkomt en de Bijbel weer gaat lezen.

Laat een reactie achter aan Christian Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *