Het is Groen en in De HEERE

Koets van Amish, 1 van de 2 in Europa, nu in Witmarsum te zien

In dit zaterdagse archiefverhaal, mijn publicatie van 1 november 2006 in HP de Tijd over de invloed van het groene geloof op christelijke kerken. Christenjongeren ontdekken sinds de wederkomst van Al Gore (2006) het broeikaseffect als thema waar Gods toorn zich op richt. Wordt de aarde gered met gebed, of heeft godsdienst een beperkte invloed op je ‘groene’ gedrag?

www.mennosimonsgroen.nl

Schrijvers als Maarten ’t Hart vertolken het geluid van de babyboomgeneratie door hardnekkig te schoppen tegen Zijn schenen. In zijn wekelijkse NRC-rubriek hamert de bioloog nog krachtig op de profane oorsprong van het leven.

Maar het lijkt er anno 2006 vaak op dat de Heer toch de langste adem heeft. Zijn kerkelijk gevolg mag volgens nieuwe cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau al tot 30 procent van de bevolking zijn geslonken. De jongere generatie is niet behept met geloofstrauma’s. Via uitpuilende jongerendagen en actieclubjes profileren zij zich juist steeds zichtbaarder, tegen Madonna aan het kruis of juist voor idealisme.

Opkomend verschijnsel binnen wedergeboren jong Nederland is de ecochristen. Hij neigt naar de linkerzijde van het politieke spectrum, ‘bidt voor de natuur’, ziet geldzucht als ‘de wortel van alle kwaad’. Via websites als activist.nl van Tearfund en organisaties als Time to Turn keert hij zich tegen het materialisme. Het Westers beschavingsfetisjisme dat de groene christen ten toon spreidt lijkt soms verdacht veel op dat van de SP-jongere.

Time to Turn, een internationale jongerenclub die zich opwerpt als spreekbuis voor ‘authentiek christen-zijn’ gaf deze zomer bijvoorbeeld de ‘Westerse Bijbel’uit: een ludiek bedoelde bijbelversie waar alle passages die waarschuwen tegen hebzucht zijn uitgeknipt. ANP en enkele media reageerden meteen, evenals hevig verontruste geloofsgenoten die de grap niet doorzagen.

Stiekem je kerkdienst houden, Schuilkerk Mennonieten

“Veel christenen laten zich meeslepen met het Westerse materialisme en dat willen wij veranderen”, zegt bedenker Frank Mulder, een 25-jarige journalist die twee dagen in de week voor Time to Turn werkt. Hij wordt hier ondermeer betaald uit subsidie van het ministerie van Vrom.“Met deze actie wilden we mensen uit de tent lokken. Jezus preekte namelijk continue tegen hebzucht en materialisme en volgens ons zijn dat de oorzaken van de moderne milieuproblemen en armoede in de wereld.”

Milieu was lang een ondergeschoven kindje in de wereld der gelovigen. Maar de Christenunie concurreert nu met haar partijprogramma op groen gebied al met de partij van Halsema. Groene thema’s worden voor de christenjongere weer interessant door de koppeling tussen milieu en sociale thema’s als eerlijke handel. “Armoede is zelfs een beetje in, nu ook Bono van U2 zich inzet voor schuldenkwijtschelding in de Derde Wereld”, zegt Mulder.

Ook grote Amerikaanse kerken, aangesloten bij het Evangelical Environmental Network (EEN) bekommeren zich naast de gebruikelijke arme kindjes over het broeikaseffect met haar bijbehorende zondvloed.Gelovigen verenigd in EEN-initiatief What Would Jesus Drive bidden bijvoorbeeld de benzineslurpende SUV’s van de weg op de Amerikaanse Biblebelt. “Wij geloven dat Hij ons wil laten reizen op manieren die de vervuiling en consumptie van benzine terugdringen”, zo valt op de site van de groep te lezen.

Nu het einde der tijden nadert, zal Mulders netwerk van ongeveer 1500 jongeren nog veel groen terrein moeten heroveren. De traditionele milieubeweging is in Nederland decennialang een bolwerk geweest van seculier links. Veel moderne jongeren hebben bovendien weinig met zeldzame planten en zielige dieren, en in de natuur komen ze nauwelijks.

Het Menno Simons monument bij Witmarsum

Het milieu zelf ziet ook nog steeds weinig kerkelijken actief in beschermingswerk volgens Embert Wesseling van de christelijke natuurorganisatie Arocha. Deze club coördineert biologisch onderzoek en vrijwilligerswerk in natuurgebieden, vanuit een nieuw centrum in Ommen. “Sinds de jaren tachtig zijn er binnen de kerk hooguit kleinschalige initiatieven op het gebied van natuur en milieu”, zegt hij. “Misschien speelt zich daarbij een kleine opleving af, maar in de kerk als geheel zie ik geen revolutionaire ontwikkelingen. Helaas zou ik zeggen.”

Meer dan een kerkelijke voedingsbodem is er een waarschijnlijker kandidaat die de angst voor de teloorgaande aarde en het broeikaseffect aanwakkert: Jarenlange consequente ‘klimaatporno’, die dit millenium zijn vruchten begint af te werpen. Climate Porn is de betiteling van de soms opgeklopte doemscenario’s over Global Warming in een BBC-discussie over klimaatverandering. Wat Nederlandse jongeren betreft dragen linksige schoolboeken ook bij aan de beeldvorming over het misdadige Westen en haar milieucriminaliteit, zo bleek eerder in HP de Tijd.

Eenmaal beïnvloed, valt er voor christenjongeren voldoende ecologische munitie te halen uit bestseller de Bijbel. Milieuactivisten blijken zelfs al sinds het Oude Testament te bestaan. Messelink van Arocha noemt als voorbeeld een Jesajatekst waarbij ‘de aarde treurt omdat zij ontwijdt is door haar bewoners’.

Ook Jeremia, klaagt als profeet wel eens over het teloorgaande milieu: “Hoe lang moet het land kwijnen en het gewas van het hele veld verdorren? Om de boosheid van hen die er wonen, is vee en gevogelte verdwenen.” Om Prediker eens te citeren: ‘er is niets nieuws onder de zon’, ook in het antieke Israël ging de aarde wel eens ten onder.

Hier zou Menno Simons zijn eerste stiekeme predikingen hebben gehouden…

Over het ecokeurmerk van de Bijbel zijn de meningen sterk verdeeld. Volgens rechtsfilosoof en dieractivist Paul Cliteur is de Bijbel juist uit den boze. Dit boek zou uitnodigen tot uitbuiting van milieu en dierlijk leven. Als voorbeeld noemt hij in zijn boekje ‘Darwin, dier en recht’de passage in Genesis 1 waarbij Jahweh de mens opdraagt te ‘heersen over al het gedierte dat over aarde kruipt’.

Jan Boersema van het Blaise Pascalinstituut aan de VU, erkent dat de Genesistekst ook moeilijk op een ‘lieve manier’ valt uit te leggen: de mens staat boven de rest. Boersema, bioloog van huis uit promoveerde als theoloog op de milieuvriendelijkheid van de Bijbel en doet nu onderzoek naar de invloed van godsdienst op een duurzame levensstijl.

“De invloed van de Griekse traditie binnen het christendom heeft de opvatting versterkt dat natuur nuttig moet zijn voor mensen’, zegt hij. “Toch vind je binnen de Joodse wet veel passages die laten doorschemeren dat de aarde tegen menselijk misbruik beschermd moet worden.”

De milieuvriendelijkheid van religies en hun geschriften is een heet studieobject bij biologen en theologen. In een encyclopedie die afgelopen najaar verscheen van de kersverse International Society for the Study of Religion, Nature, and Culture staat de vrucht van 30 jaar internationaal onderzoek naar het onderwerp.

Meest opvallend resultaat van het onderzoek is dat geen enkele religie er qua milieuvriendelijkheid uitspringt. Een vegetarische Hindoe zorgt bijvoorbeeld weer voor erosie en ontbossing omdat hij zijn doden met hout verbrandt. Ook de vaak bejubelde natuurvolkeren hebben menig diersoort naar het fossielenkabinet verwezen.

Green Man Paus Franciscus: ook de katholieke kerk is inmiddels in de aanbidding van Moeder Aarde/Tellus Mater meegetrokken

Ook het christendom in zijn geheel is niet groener of slechter dan andere religies, zo constateert promovendus van Boersema, Martine Vonk van het Blaise Pascal Instituut. Vonk schrijft een proefschrift over de milieuvriendelijkheid van christelijke gemeenschappen, waarbij ze keek naar de zogenaamde ecological footprint die gemeenschappen achterlieten. Dit is de milieubelasting in de vorm van grondstofgebruik en afvalproductie.

“Geen een kerk springt er uit”, zegt zij na drie jaar onderzoek en bezoekjes aan christelijke gemeenschappen over de wereld. “Wel kun je zeggen dat binnen iedere kerk kleine groepen bestaan die zich op milieugebied onderscheiden door een bewuste levensstijl.”

Een sobere gematigde levensstijl in een gesloten gemeenschap blijkt netto het grootste milieueffect te hebben. Voorbeeld in Nederland vormen de Franciscaner monniken van Stoutenberg bij Amersfoort. Amerikaans voorbeeld zijn de Amish, nazaten van de Friese predikant Menno Simons die Vonk afgelopen jaar bezocht.

“De Amish kijken bij iedere nieuwe techniek, of dit hun gemeenschap positief of negatief beïnvloedt”, zegt Vonk. “Zo nee, dan wordt deze niet ingevoerd. Een voorbeeld is de trekker, waarmee ze wel op het erf mogen rijden maar niet het land bewerken. Dat gebeurt nog kleinschalig, extensief met paarden. Biologen vertelden mij dat er door die kleinschaligheid op Amish-akkers veel meer vogelsoorten voorkomen dan bij normale boeren.”

En de boer hij ploegde voort…

De ware ecogelovige bedrukt dus niet meer spandoeken en folders maar ploegt zijn akker met paarden. Dat zal weinig moderne reli-jongeren aanspreken zo erkent ook Mulder van Time to Turn. “Ik wil mensen ook niet dwingen om hun eigen tandenpoetswater te hergebruiken, dat soort dingen”, zegt hij. “Het gaat mij er om dat je geloof gebruikt om mensen bewust te maken van hun consumptiepatroon. Volgens mij werpt dat automatisch vruchten af ”

Boersema denkt dat geloof zelfs noodzakelijk is voor milieubewustzijn. “De manier waarop we nu economische groei vormgeven staat duurzaamheid in de weg”, zegt hij.

“Persoonlijk denk ik dat een rationeel protestantisme helpt om bij verdere vooruitgang een menselijke maat te houden, en een vorm van duurzame groei te vinden die duurzaam blijft. De typisch westerse gerichtheid op vooruitgang hoef je dus niet af te zweren. Daar danken we ook zaken als gezondheidszorg en wetenschap aan, toch niet iets waar mensen graag zonder zouden willen.”

3 Replies to “Het is Groen en in De HEERE”

  1. Ik voel dat sommige bijbel aanhalingen een verwijzing naar eerde nucleaire rampen kunnen zijn. Desolate velden zonder vogels en beesten is er één van voor mijn gevoel. In de serie boeken van Zechariah Sitchin genaamd “Earth Chronicles” gaat hij op Summerische en Bijbelteksten (bijbelteksten bevatten ook delen van de Symmetrische cultuur) in en trekt daar interessante conclusies uit. Onder andere nucleaire rampen. Archeologie heeft onder andere in Israël op de Golan vlakte verglaasd steen ontdekt en dat er een nog meetbaar verhoogde radioactiviteit aanwezig is. In de Mahabharata een epic verhaal in India, worden wapens genoemd gelijk als in de Summerische teksten welke hele legers in as kunnen leggen in een korte tijd.
    Het Westen heeft altijd de tijdperken van de Hindoes die ook hun “Koningslijsten” met duratie vermelding en hun astrologische waarnemingen gebagatelliseerd omdat anders de tijdrekening van de Bijbel die als ik het goed heb 4000 jaar voor Christus als het begin van de Schepping onderuit zou halen. Ook de Symmetrische Koningslijsten hebben een veel langere tijd gelijk die van India. En dan is er nog de tijd van voordat er Koningen waren en ook op tekst gezet zijn. Recente archeologische ontdekkingen zitten al op hoog ontwikkelde culturen van rond 12000 of meer BC. Als je religieuze groepen voor welk eender agenda zou spannen wat in dit artikel benadrukt wordt met de intentie om de boel te sturen naar een bepaalde richting dan zit je al op een heel glad hellend vlak. Als een groep net als de Amish het vanuit hun overtuiging doen dan heb ik diep respect voor hun handelen in deze kwestie. Ik ben 65 en ploeg mijn eigen land nog met een hak om en gebruik geen kunstmest. Ik verbouw momenteel witte mais voor maispuree en daartussen zwarte sojabonen. Die zijn over ongeveer twee weken rijp om geoost te worden. Ondertussen al wat graan gezaaid en voor het eerst een vogelverschrikker gemaakt. Dus genoeg beesten op het veld inclusief slangen, vossen jakhalzen tijgers en luipaarden en apen die als de mais rijp is flinke schade kunnen aanrichten. Heb twee jaar terug plastische chirurgie ondergaan om mijn linker voet tegen amputatie te redden als gevolg van een slangenbeet. Wel leuk dat toen ik de arts in een dorpje verder sprak deze tegen me zei dat het mijn karma was. Hij vroeg waarom ik niet bij hem in het ziekenhuis gekomen was. Ik vertelde dat waarschijnlijk “God” of begeleiders in andere lagen voor mij de beste oplossing hadden geregeld dit begreep hij meteen en knikte instemmend. Mijn vrouw is doofstom en enigszins verstandelijk gehandicapt ik kook elke dag op een eenpitsgastoestel vroeger op hout en zit op de grond in kleermakers zit op een jutezak. Alle kruiden en benodigdheden in handbereik. In Kathmandu kon ze bij mijn vriend thuis slapen en werd door zijn vrouw verzorgd terwijl mijn vriend bij mij in het ziekenhuis was om medicijnen en eten te kopen. Hij slaapte op een matje op de grond naast mijn bed voor zes weken ik had zeven operaties gehad. In de nacht lopen er ratten in het ziekenhuis die soms aan patiënten knagen. Iedereen in dat ziekenhuis en tevens de meeste ziekenhuizen in Nepal heeft iemand bij hem of haar om voor te zorgen. De Hindoes doen ook al aan cremeren via moderne methodes maar ik zie nog niet zo gauw komen dat de Christelijke cultuur stopt met bomen omhakken voor kisten te maken. Heb ooit een Tibetaans Boeddhistische dodenritueel meegemaakt waarbij een gedeelte gecremeerd werd en delen aan de gieren overgelaten worden. Er is geen beter of best maar we kunnen wel naar een balans proberen te zoeken waarbij het leven of de dood van de ene niet het andere teveel nadelig beïnvloed. Ik eet geen vlees maar als ik met de hak mijn land omspit neem ik het leven van vele wormen. Andersom staan er vaak vlak naast je Koereigers die een worm komen pikken een dus een goede vangst dag hebben door mijn arbeid. Twee dagen terug vloog er heen over mijn hoofd toen ik gebukt bezig was en raakte met zijn vleugel mijn hoofd omdat het gretig een insect wat het aan mijn andere kant had gezien te vangen ik dankte Het of God zo je wil voor dit prachtige moment waarin ik ondanks de zware arbeid en flink zweten in de broeierige regentijd volledige in opging. Het leven zonder religie niets en niemand aanhangen of lid van enige club of sekte te zijn, wel zoekend naar mijn eigen waarheid via de “Mens ken uwzelf” drijfveer waarbij religieuze teksten behulpzaam kunnen zijn en ontzag en bewondering voor alles om me heen is een formule die bij mij past. Ik snap ook dat iedereen andere keuzes kunnen maken en iedereen een eigen “Uniekheid” heeft. Daarom leef ik niet beter of slechter dan een ander maar wel volgens mijn eigen natuur en hoop dat nog lang vol te kunnen houden.

    PS respect voor je bijdrages aan Blackbox tv en de Andere Krant artikelen die je af en toe op deze site zet. Je religieuze kijk lokt af en toe een reactie bij mij op en ik hoop dat je het kan waarderen.

  2. Ik ben bang dat de groene gekte van dit moment vooral een afgod is.

    De opmerking van Cliteur is veelzeggend; Heersen ziet bij blijkbaar als ‘domineren’ en uitzuigen. Ik vraag me af of dit zo bedoeld wordt door de bijbelschrijver. Laten we wel wezen, het gebod om een rustdag te houden geldt ook voor lastdieren. Daarmee zien we een wet voor ook dierenwelzijn ver voor het ontstaan van het ‘milieubewustzijn’.

Laat een reactie achter aan P.S.M.Welbergen Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *