Wilde fantasieen dat de hele Bijbel herschreven kon worden met de vondst (1947) van honderden schriftrollen in kruiken bij Qumran aan de Dode Zee kwamen niet uit.

De gangbare Masoreten-tekst (1006) waaruit het Oude Testament vanuit het Hebreeuws werd vertaald, stemt relatief goed overeen met de teksten in de Dode Zee-rollen, die uit de periode 200 voor onze jaartelling tot 100 daarna stammen.  

Wel blijkt uit het onderzoek naar de bijna duizend manuscripten uit 11 verschillende grotten, dat de Bijbel haar definitieve vorm pas na het jaar 100 van onze jaartelling zou krijgen. Dus er waren bijvoorbeeld verschillende versies van Jesaja en de Psalmen in omloop, die op woord- en alineaniveau verschilden.

Het goede dat de Westerse cultuur van de Joden dus erfde is eerbied voor een tekst. De kopiisten schreven met God die over hun schouder meekeek, dus ze gingen niet zomaar bullshitten. ( = zonder achting te werk)

De Oudste Codex (na de Dode Zeerollen) met de volledig intacte Hebreeuwse Bijbeltekst draagt door de ironie van de geschiedenis de naam van godloochenaar Lenin. Zo is de ‘Codex Leningradensis’ – een Bijbel- straks het enige, dat aan deze in de Hel gepijnigde massamoordenaar herinnert. Conclusie; God heeft Humor!

Geen buitenaardse wezens in de rollen
Het schokkende aan de Dode Zeerollen is dus dat er geen echt schokkende verschillen bestaan tussen de gevonden teksten in de Dode Zee-rollen, en andere overgeleverde Bijbelteksten van 1000 jaar later.  Dat kun je opmaken uit het boek van de auteurs van het Nederlands Bijbelgenootschap.

Die deden onderzoek naar de inhoud van die Dode Zee-rollen, waarover ze berichten in he boek ‘Qumram en De Bijbel’ (2013). Complete Psalmrollen werden gevonden. Het hele Bijbelboek Jesaja kon je uit een Dode Zee-kruik halen. Maar ook zogenaamde Pesjarim, commentaren op Bijbelteksten.

Op bezoek in Houston in 2003 kwam ik al op een tentoonstelling waar ze fragmenten van die rollen in vitrines toonden. Daar werden de aanhangers al teleurgesteld van Zeitgeist-achtige theorieën over hoe de Bijbel in elkaar zou zijn gezet… tot de buitenaardse wezens aan toe.

Die boodschap daar kwam redelijk overeen met hoe Rieuwerd Buitenwerf het hoofdstuk ‘De Dode Zeerollen en het Nieuwe Testament’ besluit op blz 154:

Qumran heeft het christendom niet omver gegooid, de complottheorieen zijn onwaar gebleken. Niettemin is en blijft het belang van de rollen voor de uitleg van het Nieuwe Testament enorm.

Een korte geschiedenis als context
De rollen werden door Bedoeinen in grotten ontdekt in 1946/7, woestijnnomaden die in modern Israel nog steeds een eigen aparte leefgroep vormen. Die brachten de inhoud van de kruiken als kooplieden op de markt.

Na het eerste nieuws van de ontdekking begonnen archeologen bij de grotten de restanten op te graven van wat ze toen als een soort klooster identificeerden. Terwijl die archeologen daar driftig groeven, vonden de Bedoeinen almaar meer kruiken met boekrollen. Die verkochten ze allemaal stiekem door aan handelaren.

Enkele van die rollen kwamen in handen van de Syrisch Orthodoxe patriarch. Het was net een roerige tijd. De Arabieren poogden de Joodse kolonisten te verdrijven die de Staat Israel wilden vestigen, een aanval die mislukte. Zodat 15 mei 1948 voor de Arabische bevolking als Al Nakba (De Rampdag) de geschiedenis in ging, bekrachtigd door Yasser Arafat in 1998.

De Palestijnse diaspora begon, toen 700 duizend Palestijnen door de Joodse kolonisten werden verdreven van hun huizen en geboortegrond. Zodat ze nu nog steeds in een openlucht-gevangenis leven, althans toen ik Jericho op de Westbank bezocht in 2007.

De loyaliteit van de Syrisch orthodoxe patriarch lag niet bij de Joden, hij poogde daarom de verkregen rollen via een advertentie in de Wallstreet Journal verkocht te krijgen.

Je moet begrijpen, dat veel seculier-Arabische partijen in het Midden Oosten namelijk mede door christenen zijn opgericht. Zoals de Baath-partij van Saddam Hoessein, en de partij van Bashar al Assad in Syrie. Dit in reactie op de genocide op de Armeense christenen door latere NAVO-partner Turkije en de Ottomaanse extremisten die ‘The Young Turks’ heten.

Door de gematigde Islamitische krachten aan zich te binden, hoopten christenen zo een vreedzame co-existentie te bereiken. Uit angst voor uitroeiing. Zo’n pact kun je niet sluiten met de meer fanatieke moslimfracties, die overal in het Midden Oosten (denk aan campagnes tegen de Egyptische Kopten) juist poogden alle resten van christelijke cultuur te vernielen.

Dankzij de christelijke appeasement-politiek via het bevorderen van een Seculiere Staat en Arabisch Nationalisme, zaten onder aanslagplegers uit de kliek van Arafat ook mensen met christelijke achtergrond. Dus dat je strijd voor de natie vooraf gaat aan je religie.

Een zelfde zien we in het moderne Syrië, waar christenen en moslims gezamenlijk als eerste het eigen land op 1 zetten. (zie het Syrisch Dagboek van Pater Daniel Maes)

Bij mijn bezoek aan de Westbank zat dan ook een meisje met ‘I Love Jesus’-pet op haar hoofddoek naast een Arabisch meisje. Toen snapte ik daar nog niet de historische context van. Voor 1900 was het aantal christenen en moslims in de regio ook numeriek veel meer in evenwicht. De ontkerstening door sterkere Islamisering is pas afgelopen eeuw in sneltreinvaart verlopen.

Leken Essenen op vroege christenen?
De gangbare theorie die dankzij de opgravingen bij de grotten van Qumran al snel de ronde deed, was dat een Joodse sekte met eindtijd-verwachting, de Essenen hier woonde in een soort klooster. Maar daarover ontstond twijfel, want er werden wel degelijk luxegoederen gevonden. Maar ook werden graven van vrouwen en kinderen gevonden. Kinderen heb je niet als je celibatair leeft.

Daarnaast leefde een andere controverse: de Dode Zeerollen zouden aantonen dat het hele christendom met haar ‘Zoon van God’-concept uit een apocalyptische duim zou zijn gezogen. En dan in de betekenis zoals christenen die in de Evangeliën gebruiken als de Goddelijke Koning die de Eindtijd zal brengen.

De Christus betekent ‘gezalfde’, het motief van een door priesters (de geestelijke macht) erkende koning die een volk zal verlossen. Die betekenis, die zou nergens in de Joodse traditie zo bestaan, belangrijke historische bronnen als Flavius Josephus spreken er niet over.

Godenzonen (Ajax!)
Wel bestaat die term ‘zoon van God’ als aanduiding voor een rechtvaardige die lijden moet. Dat is immers een oud Bijbels motief, dat je ook in Job tegenkomt. Daarnaast kom je ook de term ‘godenzonen’ tegen, zelfs in een betekenis die op een vroeger veelgodendom wijst. Waarna de kopiist die betekenis vervolgens ‘wegschreef’ naar het nu heersende monotheïsme.

En natuurlijk voor Jodenstad Amsterdam haar voetbalclub Ajax; die werden ook godenzonen genoemd.

De christenen die de Evangeliën schreven, zouden dat eindtijd-motief rond ‘Zoon van God’ dus in die context van God’s zoon uit eigen duim hebben gezogen. Dat je dan profetische teksten uit bijvoorbeeld Jesaja en Jeremia naar je eigen voordeel buigt, om vervolgens te duimzuigen om je punt te maken: ‘zie je wel, wat zijn we weer bijzonder met onze sekte’..

Wensvol denken.

Maar zoals Buitenwerf schrijft:

Ik wil niet pleiten dat (evangelieschrijver) Lucas 4Q246 (ddz-rol-fragment) heeft gekend. Maar dankzij dat fragment weten we wel dat ‘zoon van God/zoon van de Allerhoogste genoemd worden’ een traditioneel Joods element is om de verwachte eindtijdkoning mee te duiden.

Adaptief schrijven
Wat je wel ziet, is dat de schrijvers oude bestaande Bijbelteksten uit het Oude Testament in de Evangeliën naar zichzelf toe schrijven, om de eigen bedoeling duidelijk te maken. Het belang van de Dode Zee-rollen is hier opnieuw dus, dat je op woordniveau teksten kunt vergelijken. En zo kun je die detail-verschillen er uitvissen. Voer voor taalpsychologen, zeg maar.

Het onderzoek bracht dus-dankzij dat detailniveau- na 70 jaar helderheid op de praktijk van Bijbelschrijven zelf… hoe verliep nu dat overschrijf-proces van generatie op generatie?  Omdat je nu op woordniveau bronteksten kon vergelijken,.

Voorbeeld: De schrijver van het Lucas-evangelie zou verwarring willen voorkomen bij het aanhalen van Jesaja-teksten. Toen hij het Evangelie schreef, waren er meerdere Jesaja-versies in omloop. Met de Qumran-rol er bij kun je zien waar nu verschillen zitten met de versie die de evangelist aanhaalt, en wat voor woorden deze anders gebruikt.

De Evangelist wil met zijn Jesaja-tekst in in de hand duidelijk maken dat Jezus niet een politieke koning is, een opstandeling. Terwijl die andere meer militaire interpretatie van Jesaja dus wel in de Joodse commentaartradities bestond.

Maar hij verwijst dus niet naar de volgende Militaire Verlosser van de Joden. Dus interpretaties en vergelijking van teksten op woordniveau doen er toe. En de Dode Zee Rollen maken zulke vergelijkingen mogelijk. Althans, dat was wat ik er hier uit haalde.

Ook dat taalgebruik moet je in die roerige tijd zien. Zo rond 100-200 voor Christus verschenen de Romeinen in Israel, en steeds kwamen daartegen mensen militair in opstand. Dan maak je geen vrienden.

De grote opstand die de Romeinen de kop in drukten was die van het jaar 68, toen de Joden zich in het fort Massada verschansten bij de Dode Zee. Je kunt je dan voorstellen, dat de Evangelie-schrijver zo tussen de Romeinse overheersing geen mot met de Romeinen wil. Je wilt toch niet vroegtijdig voor de leeuwen gegooid worden…

En dus wil de Evangelist Lucas dan met zijn interpretatie van Jesaja benadrukken met precies taalgebruik, dat hij een geestelijke koning bedoelt, geen relschopper. Een intentie die je dus kunt controleren met bijvoorbeeld de Jesaja-rol uit Qumran. Omdat je dus verschillende Jesaja-teksten nu kunt vergelijken dankzij Qumran, kun je ook woord-verschillen vergelijken.

Door de Dode Zee-fragmenten vonden ze het hele Bijbelboek Jesaja in een rol. En zo konden Dode Zee rol-onderzoekers daadwerkelijk op woordniveau de teksten vergelijken. Wat de onderzoekers ook vaak vonden: bij het overschrijven treden soms veranderingen op.  Woorden werden vergeten

Maar ook zie je dat kopiisten van teksten uit de DDZ-rollen proberen, om teksten over gebeurtenissen uit bijvoorbeeld de Babylonische tijd (5-600vChr) op de eigen tijd aanpassen. Wat logisch is, want je wilt je heilige tekst immers verstaanbaar maken voor tijdgenoten. En anders snap je het zelf misschien ook niet meer.

Dus zie je bij teksten die 500 jaar oudere gebeurtenissen beschrijven van een Babylonische of Chaldeese legermacht, plots typeringen die alleen bij de Romeinen passen. Zoals militairen die aan hun vaandels offeren.

Overschrijven met God die over je schouder kijkt
Toch kun je spreken van een Godswonder, dat zulke oude teksten die handmatig werden overgeschreven, juist zoveel overlap vertonen met de teksten waaruit de moderne Bijbels werden vertaald. Dat gaat dan om de ongeveer 1000 jaar oude Masoretentekst, bekend als Codex Leningradensis uit 1008. Een iets jongere tekst uit Allepo (Syrie) is niet helemaal compleet.

Masoreten waren Joodse geleerden die in Babylon (Baghdad) woonden en Palestina. Dat is de naam die Israel kreeg van Hadrianus, na de mislukte opstand van de Joodse rebel Simon Bar Kochba, zo rond het jaar 130. Toen knikkerde Hadrianus de resterende Joden het land uit, en begon hun Diaspora. Hadrianus ken je van ‘Hadrian’s Wall’ door Engeland op de grens met Schotland.

De oudste complete Masoretentekst van het gehele Oude Testament stamt uit het jaar 1008. Die blijkt verrassend goed overeen te stemmen met de dus vaak meer dan 1000 jaar oudere teksten die ze bij Qumran vonden. Dus die Masoreten wisten wel hoe je iets nauwgezet overschrijven moest.

Wat we van de Joden dus leerden, was een goede eigenschap die ‘eerbied voor een tekst’ heet. Wat je schrijft, dat doet er toe, want zelfs in alinea’s zit God’s geest verborgen. Daarom bestaat er ook een Bijbelse commentaar-traditie. De Wil van een Rechtvaardige God met zijn Wet, die kun je uit heilige teksten interpreteren.

Het Woord, de Logos is naast ‘De Natuur’ een weg om god te kennen, het Mysterie. Terwijl natuurgodsdiensten enkel de bloemetjes en de bijtjes hebben als toegang tot God.

En ook: wat God door de geschiedenis laat zien, wat hij door zijn profeten vertelt, dat doet er toe. Daarom heeft het Westerse denken ook een meer lineair tijdsbesef: als God door de geschiedenis spreekt, moet je die ook pogen zo nauwgezet mogelijk op te schrijven. Wat je van die schriften NU niet begrijpt, wie weet blijken ze plots in een andere tijd betekenis te krijgen.

De eigen conclusie na dit boek lijkt dan ook gerechtvaardigd: de Dode Zeerollen tonen hoe een traditie die eerbied voor Het Woord toont, dat geschrevene ook door de eeuwen nauwkeurig kan doorgeven. Als ware het een godswonder. Ze kopieerden alsof God over de schouder meekeek, je ging als kopiist niet lopen Bullshitten. 

God heeft Humor: Codex Leningradensis
De Bijbel eindigt niet voor niets met de uitspraak dat ‘Geen Jota’ (geen woord of zinsnede) gewijzigd mag worden. Want dan zou je eens de oorspronkelijke bedoeling misvatten. Zo heeft de Bijbel dus 2000 jaar gewerkt als belangrijk voertuig om goede eigenschappen door te geven, respect voor woord, tekst, historie en eerbied voor traditie, achting voor geleerdheid.

De ironie van de geschiedenis wil nu dat de oudste complete religieuze tekst, die zo doorslaggevend was voor de vorming van de Westerse cultuur dus Codex Leningradensis heet. Omdat de tekst in 1863 in Sint Petersburg belandde. De Codex kreeg zijn naam, nadat stad in 1924 naar de Godsdienst-hater Vladimir Lenin  werd vernoemd.

Wanneer Bijbelgeleerden vervolgens dus die tekst gebruikten verwezen ze naar ‘de Codex die in Leningrad ligt’. Eigenlijk ook wonderlijk dat dit manuscript niet vernield werd in die revolutionaire tijd. Lenin’s vrouw wilde zelfs de Bijbel verbieden. De communist liet duizenden kerken vernielen, of ombouwen tot vuurtoren, militaire opslagplaats.

Die Codex wordt nu bewaard in de Russische Bibliotheek, en de stad heet sinds 1991 weer gewoon Sint Petersburg. En de Russen omarmden hun orthodox-christelijke traditie weer, zodra het Communisme viel, duizenden orthodoxe kerken hernamen hun religieuze functie.

Zo is het enige geschrift dat straks nog Lenin’s naam draagt in Rusland, het oudste Bijbel-manuscript, de belangrijkste religieuze tekst waaruit het Oude Testament is vertaald. Lenin zou zich van ergernis omdraaien in zijn Mausoleum. (bestaat dat nog?)

Wie beweert dat God geen humor heeft?