Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit De Heilige Schrift, Het Boek zonder welke er geen Westerse beschaving is. In de aanloop naar Pinksteren behandelen we de verschillende versies van het verhaal van de Fysieke Opstanding van Jezus uit de Dood.

Vandaag het Johannes-Evangelie, dat als enige het verhaal kent van de Ongelovige Thomas. Gnostici willen in Johannes wel eens een geestverwant zien, vanwege het gebruik van beelden als ‘groei naar het Licht’.

Maar de Ongelovige Thomas laat bij deze evangelist juist een tegenwerping van hun idee zien, dat ‘Verlossing’ betekent ‘bevrijding uit de materiële wereld.’ (via geheime kennis) Jezus biedt een Verzoening tussen Hemel en Aarde die voor iedereen toegankelijk is. Daardoor is je lichaam geen kerker van de ziel maar Tempel van de Heilige Geest. 

En het licht schijnt in de duisternis
Afgelopen vrijdag besprak ik nog het werk van het gnostische kunstenaars-duo Kortekaas en hun Tempelhof bij Nijmegen. Zij verwijzen voor hun Unifying Field of Spiritual Conciousness naar Johannes 1-14. Die passages zou je als gnostiek kunnen opvatten, omdat je met hogere kennis zou groeien van het donker (materie, lichaam, de kerker van de ziel) naar een soort hoger bewustzijn, het Licht, de bevrijding van materie.

Laten we de passage er eens bij pakken, en kijken welke gnostieke elementen je zou kunnen herkennen. Het Woord dat uit God (geest) komt wordt als Licht beschreven

1In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God.
2Dit was in het begin bij God.

3Alle dingen zijn door het Woord gemaakt, en zonder dit Woord is geen ding gemaakt dat gemaakt is.

4In het Woord was het leven en het leven was het licht van de mensen.
5En het licht schijnt in de duisternis, en de duisternis heeft het niet begrepen.

Om van het licht te getuigen, dat ‘ieder mens verlicht’
Met name die laatste zin heeft een sterk Gnostieke inslag. Immers, het Licht van de Hogere Kennis heeft geschenen. Maar buiten wat ingewijden was de rest van de materiële ‘duistere’ wereld er nog duidelijk niet aan toe: kruisigt hem!

Ook het vervolg van Johannes zijn eerste hoofdstuk bevat gnostieke elementen.

Er wordt een boodschapper van Het Licht aangewezen die wordt ‘ingewijd’. Die moet het Licht aankondigen, maar opnieuw: De meeste mensen zitten nog zo in Materie gevangen dat Het Licht ze niet bereikt, zodat ze niet tot Verlichting komen. De term Verlichting in die context- zoals je dat ook bij Boeddhisme kent- staat er zelfs letterlijk:

6Er was een mens door God gezonden; zijn naam was Johannes.
7Hij kwam tot een getuigenis, om van het licht te getuigen, opdat allen door hem geloven zouden.
8Hij was het licht niet, maar was gezonden om van het licht te getuigen.

9Dit was het waarachtige licht, dat in de wereld komt en ieder mens verlicht.
10Hij was in de wereld en de wereld is door Hem ontstaan en de wereld heeft Hem niet gekend.
11Hij kwam tot het Zijne, maar de Zijnen hebben Hem niet aangenomen.

Johannes een gnosticus?
Twintigste-eeuwse Bijbeluitleggers hebben wel beweerd dat dit Evangelie door gnostici zou zijn geschreven. Daar kwam ook de controverse bij over het Judas-evangelie. In plaats van de orthodoxe historische Judas, werd deze discipel in dat gnostieke Evangelie als ware volgeling van Jezus met hogere kennis neergezet.

Terwijl de Judas uit de Evangeliën zich laat omkopen om Jezus uit te leveren, om vervolgens in de duisternis af te zinken. Die orthodoxe uitleg van de evangeliën was ook de lijn van kerkvader Ireneus, die de gnositici fel bestreed.

De stellingname over Johannes als ‘gnosticus’ is onverenigbaar met het eindmotief van het Johannes-Evangelie. Een verdediging van die positie vind je bij A van de Beek, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Stellenbosch (Zuid Afrika) en de Vrije Universiteit in 2008.

Als enige evangelist gebruikt Johannes het beeld van de Ongelovige Thomas. Thomas lijkt content met de gnostische interpretatie te zijn. Jezus staat niet letterlijk op als vleesgeworden Woord in het vlees maar ‘figuurlijk’, symbolisch.

Wij hebben de Heere gezien
Thomas blijft wel discipel, dus volgeling, maar denkt niettemin dat Jezus zijn Evangelie niet van historisch-materiële aard kon zijn. Hij was immers gekruisigd en gestorven. Juist daarom moet hij de hand in de zij van de Heer steken zodat hij werkelijk gelooft:

24En Thomas, een van de twaalf, Didymus genoemd, was niet bij hen toen Jezus daar kwam.
25De andere discipelen dan zeiden tegen hem: Wij hebben de Heere gezien.

Maar hij zei tegen hen: Als ik in Zijn handen niet het litteken van de spijkers zie, en mijn vinger niet steek in het litteken van de spijkers, en mijn hand niet steek in Zijn zij, zal ik beslist niet geloven.

Het verschil met de gnostiek is dus, dat Verlossing juist niet betekent ‘los komen van het lichaam dat duister is’… Maar dat Verlossing een historisch én materieel proces tegelijk is:

26En na acht dagen waren Zijn discipelen weer binnen en Thomas was bij hen. Jezus kwam terwijl de deuren gesloten waren, en Hij stond in hun midden en zei: Vrede zij u.

27Daarna zei Hij tegen Thomas: Kom hier met uw vinger en bekijk Mijn handen, en kom hier met uw hand en steek die in Mijn zij; en wees niet ongelovig, maar gelovig.
28En Thomas antwoordde en zei tegen Hem: Mijn Heere en mijn God!

‘Verheerlijk God met uw Lichaam’
In de orthodoxe christologie is de Verlossing door Jezus een Verzoening tussen Hemel en Aarde. Bij de gnostiek is ‘verlossing’ dat je het aardse loslaat om tot het Hemelse te komen, de wereld van de Idee van Plato in de Phaedo. In de Phaedo van Plato kom je de term ‘kerker van de ziel’ tegen over het aardse lichaam, in de passage wanneer Socrates te gifbeker neemt.

Die negatieve kijk op het lichaam is kern bij gnostici. Die zien de materiele wereld als kosmische vergissing. Via hogere kennis, zelfkennis moet je dan de goddelijke vonk in jezelf herontdekken. Termen als ‘god in jezelf’ zijn van gnostieke oorsprong. Godskennis en Zelfkennis overlappen hier elkaar.

In de christelijke leer is het lichaam juist een creatie van God, bedoeld als tempel van de Heilige Geest. De passage waarin staat dat het lichaam de “tempel van de Heilige Geest” is, vind je in 1 Korintiërs 6:19-20. Hier schrijft Paulus:

“Of weet u niet dat uw lichaam een tempel is van de Heilige Geest, die in u woont, die u van God ontvangen hebt, en dat u niet van uzelf bent? Want u bent gekocht en betaald. Verheerlijk dan God met uw lichaam.

Kiezen tussen een kerker…
De gnostici vinden het lichaam een kerker waaruit ze bevrijd worden via

1. ascese
2. of via liederlijkheid. (Aleister Crowley en zijn Sex Magick, Redemption Through Sin.)

Dat laatste betekent dat je het met iedereen doet, drugs gebruikt, alcoholmisbruik, sodomie, kortom wat de massa sinds de ‘seksuele revolutie’ is aangewreven als ‘goed/stoer’ in de popcultuur; de drie-eenheid seks drugs rock&roll, Sex Magick van Aleister Crowley.

Dan word je uiteindelijk publiek bezit met je lichaam, iedereen en alles mag naar binnen, en ten diepste ben je dus moederziel alleen.

Want er is niemand écht voor je, je bestaat enkel voor ‘jezelf’/voor niks…Sindsdien gingen miljoenen mensen aan de antidepressiva (drugs) en ze kregen allerlei uit de Freudiaanse duim gezogen ziektes als ‘burnout’, wat je vroeger ‘zielig, doelloos en eenzaam’ zou noemen…

..of een tempel voor de eredienst
Terwijl de Bijbel al tweeduizend jaar een andere oplossing biedt om met je lijf als creatie naar God’s evenbeeld om te gaan: Het Lichaam als Tempel van de Heilige Geest. Jezus bracht een Verzoening tussen Hemel en Aarde, tussen Geest en Lichaam, en dat lichaam krijgt een functie als Tempel.

Een Tempel van de Heilige Geest behandel je met respect, die vervuil je niet, je zuipt je er niet lazarus in en een Kerk kalk je ook niet onder de graffiti. (tatoeages) Het Christendom leert dus De Weg, de Tao, die van de goede balans tussen Hemel en Aarde, het Smalle Pad.

Je lichaam is geen Frietkot van God dat je mag vervuilen, het lichaam is ook niet God zelf dat je verafgoden mag.

Het is een creatie van God en bedoeld als een Kerk, waarin je leven een eredienst mag zijn. Heb een goede zondag, en doe een duit in de collectezak wanneer je er iets van opstak via https://tikkie.me/pay/lu1aeau75inort4j22fp