Op de zondag geen profane boodschappen. Dan bestuderen we de Heilige Schrift, Het Boek zonder welke er geen jaar nul was of jaar 2025. Vandaag in onze Wandelingen door Handelingen maken we kennis met de eerste officiële martelaar van het christendom, Stefanus.

Deze wordt gestenigd voor godslastering, conform het voorschrift uit Leviticus, onderdeel van de Joodse Thora. Steniging is nog steeds een executiemethode bij islamitische regimes, zoals Iran, Afghanistan, Saoedi-Arabië, Soedan, Somalië en de Verenigde Arabische Emiraten. Die zijn meer Bijbelvast gebleven, vasthoudend aan letterlijkheid, maar is dat ook de bedoeling van geloof?

Leviticus 20:2
In de autobiografie van de Iraanse Nederlandse Shoreh Feshtali lees je hoe jonge mensen in Iran gestenigd worden. Dat gebeurt volgens de Sharia, die zich baseert op de Hadith. Het is de straf voor overspel, hoewel je ook honderd zweep- of stokslagen kunt krijgen.

Maar de dood treedt eerder in wanneer je iemand ingraaft en met stenen bekogelt. Dus daarom heeft de Religie van de Vrede een voorkeur voor steniging, in de landen waar ze de meerderheid vormt.

Er zijn geen christelijke regimes bekend die steniging voorschrijven als doodstraf. Wel grossierden Middeleeuwse regimes met andere verschrikkelijke straffen, zoals de brandstapel. En waar komt het woord ‘hardnekkig’ vandaan? Dat je kop er bij één bijl- of zwaardslag door de beul er niet afging, zodat hij twee keer moest hakken..

Het voorschrift tot steniging vinden we terug in Leviticus, dus het bijbelboek met priesterlijke voorschriften aan het volk van Mozes. De godheid van de Joden, JHWH legt die straf op voor kinderoffers aan de Molog: (Leviticus 20:2)

2U moet vervolgens tegen de Israëlieten zeggen: Iedereen uit de Israëlieten en uit de vreemdelingen die in Israël verblijven, die iemand uit zijn nageslacht aan de Molech overgegeven heeft, moet zeker gedood worden: de bevolking van het land moet hem met stenen stenigen.

Steniging, praktisch in de woestijn
Daarop volgen in Leviticus 20 de opdrachten van JHWH/Mozes tot doodstraffen voor seksuele overtredingen. Zoals voor overspel. Of wanneer je met de vrouw van je vader naar bed gaat, of voor homofielen die volgens JHWH ‘een gruwel’ begaan.

Maar er staat niet bij hoe die doodstraf moet plaatsvinden. Wanneer je in de woestijn woont lijkt steniging de meest praktische methode, om iemand op afstand kapot te krijgen als collectief. Zodat niet 1 iemand de bloedschuld draagt. En stenen liggen overal. Het is de doodstraf voor een woestijnvolk.

Beschaafde volkeren maken elkaar af met ballistische raketten, met kogels, gifgas, brandbommen, atoombommen, maar niet door steniging. Verder vind je in Deuteronomium 17 een voorschrift, om iemand te stenigen die is betrapt op afgoderij:

2Als in uw midden, binnen een van uw poorten die de HEERE, uw God, u geeft, een man of vrouw gevonden wordt die doet wat slecht is in de ogen van de HEERE, uw God, door Zijn verbond te overtreden,
3en als deze persoon andere goden gaat dienen en zich voor die neerbuigt, of voor de zon, de maan of heel het leger aan de hemel, wat ik niet geboden heb,
4en dat wordt u verteld en u hoort dat, dan moet u het goed onderzoeken. En zie, is het de waarheid, staat de zaak vast, is zo’n gruwelijke daad in Israël gedaan,
5dan moet u die man of die vrouw die deze wandaad verricht heeft, naar buiten brengen, naar uw poorten, die man of die vrouw, en u moet hen met stenen stenigen, zodat zij sterven.

Zo behoud je millennia lang je identiteit
Door die strenge ethische kaders van de Thora bleven de joden millennialang een herkenbare entiteit. Zouden ze die loslaten, dan waren ze ook als herkenbare entiteit verdampt. Geen wonder dus, dat ze Stefanus ook zo’n behandeling geven, wanneer deze hen in de Tempel van Jeruzalem op hoge poten de les komt lezen.

Stefanus is in Handelingen 6 uitverkozen tot één van de zeven ‘diakenen’ in de vroege christelijke gemeente. Die term is het Griekse woord voor dienaar. In de vroege kerk moesten zij de praktische zaken regelen. Stefanus gaat echter ook als apostel tekeer, predikend tegen de Joden dat zij met de terechtstelling van Jezus een heilige hebben omgebracht.

Daarover lees je in Handelingen 7. Daarom klagen de joden hem aan op godslastering, Stefanus zou tegen God en Mozes hebben getuigd. Hij leest de hogepriesters hun eigen Bijbelse historie voor, hoe ze zelf sinds Mozes altijd hun eigen heiligen hebben vermoord en hoe ze ongehoorzaam aan God waren.

Dan wrijft Stefanus ze op hoge poten dit in:

51Hardnekkigen en onbesnedenen van hart en oren, u verzet u altijd tegen de Heilige Geest; zoals uw vaderen deden, zo doet u ook.
52Wie van de profeten hebben uw vaderen niet vervolgd? Zelfs hebben zij hen gedood die de komst van de Rechtvaardige aankondigden, van Wie u nu verraders en moordenaars geworden bent.
53U, die de wet ontvangen hebt door de dienst van engelen, hebt die niet in acht genomen!

“Een jongeman die Saulus heette”
Dus geen wonder dat de hogepriesters dan denken: weg met dat arrogante ventje. De kruisverwijzing bij dit verhaal, is die van de valse beschuldiging van Naboth (1 Koningen 21:13), die zijn wijngaard niet wilde verkopen aan koning Achab en zijn vrouw. Die wordt dan buiten de stad gestenigd na een valse beschuldiging.

Bij Stefanus gebeurt het zelfde. Het meest opvallende detail hier, is echter dat de latere apostel Paulus wordt opgevoerd, toen nog Saulus. Die zou de stenigers als fanatieke zeloot bijstaan:

58En zij wierpen hem de stad uit en stenigden hem, en de getuigen legden hun kleren af aan de voeten van een jongeman, die Saulus heette.
59En zij stenigden Stefanus, terwijl deze Jezus aanriep en zei: Heere Jezus, ontvang mijn geest.
60En terwijl hij op de knieën viel, riep hij met luide stem: Heere, reken hun deze zonde niet toe! En toen hij dat gezegd had, ontsliep hij.

De Betekenis van het Verhaal
Het lijkt mij onwaarschijnlijk, dat de joden onder Romeins gezag zomaar iemand in het openbaar mochten lynchen. Jezus werd immers ook pas gekruisigd toen de joden er bij het Gezag, Pilatus een zaak van maakten.

De redevoering van Stefanus van 52 regels in Handelingen 7 is daarnaast enorm theologisch gedetailleerd. Wie stond er bij om deze redevoering op te schrijven, voordat een woedende menigte hem ging stenigen?

Lukas, de auteur van Handelingen?

Hoe meer ik Bijbel lees, hoe minder ‘gelovig’ ik word, dus geloof hecht aan de letterlijkheid. Dat was altijd al het probleem sinds mijn bekering 28 jaar geleden. Het beste kun je in het geheel geen Bijbel lezen wanneer je ‘gelovig’ wilt zijn, dus vertrouwend op een liefdevol Opperwezen dat op één of andere wijze een Goed Einde zal volbrengen.

In de Bijbel kom je die projectie van je diepste Verlangen niet tegen. JHWH is een eerzuchtig wezen, dat alleen van massamoord afgehouden kan worden wanneer Mozes Hem vertelt: wie zal dan nog van U getuigen, gaat U dan niet een beetje af in de ogen van volken met andere goden?

Liefde komt in het JHWH-vocabulaire niet voor. Angstzaaierij wel. Pas nadat de kruisiging van Jezus JHWH’s wraakzucht voor de Erfzonde neutraliseert en zijn Doodsengel- als Laatste Offer-  is er ruimte voor dat begrip: Liefde.

Immers: waar begint ook het schiften in de Bijbel? Moet je nog steeds overspeligen stenigen, of homofielen afmaken, zoals JHWH voorschrijft in Leviticus? Moet je de eigen piemel besnijden? Islamieten zijn in dat opzicht meer Bijbelvast dan christenen.

De theologische uitvlucht die ondergetekende vond om geen atheïst te hoeven zijn heet ‘narratieve theologie’…

De Betekenis van de verhalen is wat er toe doet, niet het letterlijke voorschrift. Eigenlijk doen de christenen dat al sinds Handelingen: de betekenis van de Wet is voor hen belangrijker dan het letterlijke voorschrift. Daarom kan Stefanus ook spreken over de ‘onbesnedenen van hart’.

Je kunt aan alle uiterlijke voorschriften voldoen, zonder deze doorleefd na te leven. De Geest van de Wet is bij ons geloof belangrijker dan de letter. En op die opvatting is onze beschaving gegrond.

De zaken waarvan de Bijbel getuigt hoeven niet letterlijk zo in detail gebeurd te zijn. Wat ook niet raar is bij een boek, een Bibliotheek (boekenverzameling) dat door honderden redacteuren over millennia is samengesteld. De Geest van de verhalen klopt wel. Zou dát niet gewoon de Heilige Geest zijn?

• Heb een goede zondag en doe een duit in de collectezak wanneer je deze zondagspreek waardeerde.

Donatie bedrag:

€

Doneren