De Boorne in Oldeboorn
De Friese B, ons antwoord op de Drentse A, draagt 3 officiele namen op de landkaart, op reis naar nergensland, maar misschien zijn het er wel vijf of meer.
Hij heet eerst ‘Oud of Koningsdiep’, vanaf het begin dwars op de Bakkeveense Vaart, alsof de keuze nog niet helemaal is gemaakt wat ’t zal worden. Maar pas Boorne zonder mitsen, maren of toevoegingen wanneer hij door Oldeboorn stroomt naar Akkrum. In Irnsum splitst die Boorne in de Moezel (op z’n Fries met dakje) en Kromme Grou.
Maar dan draagt de Boorne tussen Akkrum en Irnsum NOG even een bijnaam, Kromme Knilles, om bij oversteken van het Prinses Margrietkanaal plots toch maar weer Boorne te heten.
Nes bij Akkrum, de Boorne
Zo tellen we er nu 5 namen voor wat oorspronkelijk enkel Boorne heet. Terwijl de veel grotere Rijn in het Duits ook gewoon Rhein heet en daar verder niet van afwijkt. Hoewel die Rijn weer Lek raakt en Waal wordt, wanneer hij op Nederlands grondgebied zich opsplitst. Maar die kleine Boorne, voor zover die splitst is dat door historisch beulswerk van ingenieurs gebeurd met waterstaatkundige ingrepen.
Boorne in Akkrum
Bij zonnewedstrijd, De Boorne
Door Akkrum heen heet ie weer Boorne
…maar hier heet de Boorne ‘Kromme Knilles’
Waarom heet de Friese B dus niet gewoon overal Boorne? Want ook waar hij Koningsdiep heet, staat een Villa die Boornhof is genoemd. Dus dacht men vroeger ‘Hier stroomt de Boorne’. En voorbij de Lippenhuisterheide, zo onder Beetsterzwaag kronkelt dat ‘Konings of Ouddiep’ toch echt door het Boarnedal richting de A7.
De Boorne, zonder mitsen en maren bij Oldeboorn
Na onder de A7 te duiken wordt ’t pas echt verwarrend. Het ‘Oud of Koningsdiep’ kronkelt onder Nij Beets door om de Schipsloot te kruisen. Daar in die sloot verliest hij de aanduiding ‘Konings’ en blijft ‘Ouddiep’ over, een lullig slootje dat parallel aan het Zilverkanaal doorloopt. Dat zag er zo lullig uit, rivieronwaardig, dat we er maar geen foto’s van maakten.
Oldeboorn, vernoemd naar de Boorne
Tot hij bij de Domela Nieuwenhuisweg aankomt. Daar is het Ouddiep na wat waterstaatkundige verwarring er plots weer, al kon het daar ook wel een afzwaaier van het Zilverkanaal zijn. Hoe dan ook, bij de Beetsterdyk mag Ouddiep dan samenvloeien met een Nieuwe Diep, dat veel meer op een rivier lijkt dan het lullige polderslootje dat ‘Ouddiep’ heet.
En dan is de rivierpuzzel opgelost, plots heet de rivier Boorne en mag hij naar Oldeboorn lopen en z’n ding doen, zoals de naam geven aan het plaatsje hierboven.
Dankzij ingenieursingrepen extra ‘oerrr’ gemaakt, hier bij Staatsbosbeheer heet de Boorne nu Koningsdiep
Je raakt het spoor dus herhaaldelijk bijster wanneer je de Boorne wilt volgen. Zo is de Boorne het meest ‘onnatuurlijk’ waar hij het meest natuurlijk oogt, omdat die natuurlijkheid door ingenieurs van Arcadis is gemaakt via ‘natuurontwikkeling’ (De Poasens). Dat is de bovenloop bij Beetsterzwaag.
Ze maakten stenen dammetjes, zodat het riviertje daar in een stroomversnelling kan raken.
Trudy! Met een kunstmatig natuurlijke stroomversnelling
Net echt!
Zelfs dit meest woest stromende deel is op een tekentafel ontworpen als Arcadia van Arcadis-ingenieurs die natuur ‘ontwikkelden’. En hoewel Arcadis en Staatsbosbeheer de rivier hier ‘Koningsdiep’ noemen, heet de villa ernaast dus Boornhof. Naar de Boorne vernoemd.
Dan kronkelt de Friese B door 1 groot barrierelandschap van wegen en duikers, en wordt het haast onmogelijk nog zijn loop te volgen. Tot je dan vlak voor Oldeboorn de onvervalste Boorne dus weer aantreft.
De Boornhof
Toch niet onaardig om te wonen
Door het hooiland kronkelend naar Lippenhuizen in het ‘Boarnedal’ heet hij ‘Oud of Koningsdiep’
Onder de A7 door komt hij in ‘Nieuwe Natuur’ van Staatsbosbeheer en heet de Boorne ‘Koningsdiep’. Het kronkellijntje is ‘Koningsdiep’
Bij het bordje ‘Doodlopend’ loopt ook het ‘Oud of Koningsdiep’ dood op een duiker bij Staatsbosbeheer, de rivier loopt bij de rietkraag op de achtergrond
Na passeren duiker kronkelt hij door
Hier heet hij op de kaart Ouddiep of Koningsdiep
…net als hier, een onopvallend en verstopt kronkelslootje dat “Oud of Koningsdiep’ heet
Je raakt ’t spoor bijster, waar is het Ouddiep/Koningsdiep, de Boorne plots gebleven…
‘U staat Hier’, hierop mondt het Ouddiep dan uit, schuin bovenin het Zilverkanaal
Je zou denken, dit is de Boorne, maar dit is dan het Nieuwdiep
Nieuwdiep: je zou zeggen, DIT is toch de Boorne, maar dat blijkt niet zo te zijn. Voorbij het gemaal van Ulesprong heet het Nieuwdiep dan ‘Nieuwe Vaart’
En dan plots voorbij Oosterboorn, is het Nijdjip de Boorne geworden, een semi-recht getrokken vaart
In Oldeboorn, de Boorne
Voorbij Oldeboorn, de Boorne
Kruispunt met Prinses Margrietkanaal, linksboven is hij weer Boorne
De naam zegt genoeg, Boorne
De Boorne in Irnsum, het ‘Dorp aan de Rivier’
De Boorne
Opsplitsing in Moezel en ‘Kromme Grou’
Moezelbrug
Idem
De Moezel
De Moezel kronkelt door boerenland naar Raerd
Idem
Idem
Aankomst in Raerd op een duiker
De Moezel z’n eindpunt
Het einde van de rivier
Ooit mondde de Boorne uit tot Middelzee, de rivier vormde het ‘Boornebekken’ en monde uit bij het dorpje Raerd dat toen een kustplaats was. Daar eindigt nu de Friese Moezel.De Middelzee is als eerste bedijkt en langzaam ingepolderd vanaf de 14de eeuw als ik me niet vergis, tot de slikwerkers in Het Bildt het laatste stukje inpolderden vanaf de 16de en 17de eeuw.
Ik gebruik ALEX OUDDIEP, naast andere, as heteroniem bij stukjes die op het internet verschijnen.