Bedreigd wildernissymbool nu algemene stadsvogel

Jagende slechtvalk boven Hoftoren…

In het zaterdagse archiefverhaal vandaag een reportage die ik in 2009 maakte voor Het Parool (De PS) Neder-Canadees Dick Dekker volgde een halve eeuw lang een roofdier op jacht, dat bij uitstek de vrije wildernis symboliseerde: de slechtvalk. Maar dit romantische beeld blijkt nu achterhaald, en zo hebben we in deze Interessante Tijden vanaf het natuurfront dus ook nog een lichtpuntje te melden vandaag..

Je kunt in ons land universitair promoveren op een vogel, zelfs als deze al uit den treure is bestudeerd. De slechtvalk is zo’n lustobject voor ornithologen. Ook in literair opzicht is de valk bijna doodgeschreven, dankzij zijn status als jachtvogel van Middeleeuwse adel. Het bij Atheneum verschenen ‘De Valk’van Kester Freriks is de laatste loot aan de boom van valkenbewonderaars. Zijn gemeten snelheid van 350 kilometer per uur is één van de oorzaken die de valk fans geeft.

Toch kan de in Nederland geboren Canadees Dick Dekker daar nog een eigen proefschrift aan toevoegen. Dekker promoveerde 18 februari 2009 in Wageningen op zijn halve eeuw durende veldstudie naar de jachttactieken van de valk. Juist zijn spectaculaire jachtvlucht, die de Oranjefamilie tot 1855 op het Loo in extase bracht, bleek nog nooit systematisch in het veld bestudeerd.

Academische orntithologen namen niet de tijd om in het veld te kijken hoe de valk jaagt. “Dat zou technisch onmogelijk zijn”, schreef Derek Ratcliffe, een valkenexpert. Veel ornithologen beperken zich dan ook tot de vraag wát de valk eet, en nemen genoegen met een incidentele jachtvlucht. Het menu laat zich eenvoudig vaststellen via tellen van prooiresten, bijvoorbeeld in het nest of onder de zitstok.

Een slechtvalk kwam als racewagen over jakkeren bij Stroe op Wieringen

De moderne ornitholoog lijkt netals de rest van de computergeneratie een bleekneus te worden. Hij plaatst gewoon een webcam bij het nest met etende valken en gaat vervolgens lunchen.

Een studie van webcambeelden in het Polish Journal of Ecology in 2004 toonde zo wát valken eten, die in het centrum van Warschau broeden. Gewoon wat de pot schaft, zo bleek na 600 camera-uren. Stadsduiven in de winter en zomer, trekvogel in voor en najaar.

Dankzij dit soort ‘luie’studies weten we nu ook dat de slechtvalk in Japan‘graag in een mast zit omdat hij dan beter zicht heeft’. Dit is één van de conclusies die ornitholoog Yasuo Ezaki in Ornithological Science in 2006 meldt. Ezaki kreeg een telefoontje van stadsbewoners in Kobe over dode vogels onder een elektriciteitsmast. Er bleek een valk in te huizen, die zijn afgekloven botjes liet vallen. Ezaki registreerde vervolgens het menu van de daar huizende valk, door prooiresten te verzamelen. Het resultaat: De Japanse houtduif is in 53 procent van de gevallen favoriet.

Slechtvalk tarsel (mannetje is een derde lichter gebouwd dan de vrouw)

Maar je weet nooit hóe een valk zijn prooi vangt, tenzij je er urenlang met verrekijker en notitieblok achteraan jaagt. Daarvoor zijn de Dekkers in deze wereld nodig. De 75 jarige Neder-Canadees is nog een ouderwetse ‘natuurvorser’, die naar buiten gaat voor natuurstudie. Hij vestigde zo het wereldrecord jachtvluchten tellen, bijna 4000 in totaal, de meeste in Canada.

Toen Dekker in Canada begon, stond de slechtvalk bekend als een zeldzaam wildernissymbool, dat zou uitsterven dankzij landbouwgif DDT. Valkenier-schilders als Henk Slijper beelden de valk af met een woest verlaten hoogland op de achtergrond. Dekker emigreerde naar Canada uit een verlangen naar echte wildernis. Ook de valk, in Nederland toen zeldzame wintergast, symboliseerde voor hem die ultieme wildernis.

Maar Dekker’s eerste waarneming van dit mythische roofdier was ontnuchterend. De ‘edelvalk’ voerde geen vliegshow op in de wildernis, maar liet zich gewoon lui vanuit een hoogspanningsmast op een zittende eend ploffen. Daar vervloog het klassieke schilderijbeeld. Nu Dekker het wereldrecord heeft weet hij dan ook beter. De valk is liever lui dan moe, eet zelfs aas en steelt eten van andere beesten. Ook valt nogal wat af te dingen op zijn jachtkunsten.

Slechtvalk, jaagt op goudplevieren en steltlopers die dan hoog in de lucht samenklonteren

Uit Dekker’s langste serie waarnemingen kwam een vrij stuntelig beeld naar voren van de valk. Bij 682 jachtvluchten in Alberta wisten slechtvalken in open vlakte maar 7,8 procent jachtsucces te halen. Hoe snel de valk ook is, meestal ontsnappen eenden en andere vogels, door vlak voor toeslaan weg te duiken.

Een succesvolle roofvogel maakt dan ook gebruik van dekking in het landschap, zoals de tijger die door de begroeiing sluipt. Dit zag Dekker ook bij jagende valken gebeuren. Het jachtsucces van de valk kon tot ruim 40 procent oplopen wanneer de omgeving een beetje meewerkte.

Wadvogels die dankzij opkomende vloed steeds dichter bij de kustlijn moeten zitten zijn eerder de klos. De valk nadert ze ongezien vanuit een begroeide kustlijn. Op de open moddervlakte keldert dit succes, de prooi ziet de valk al lang aan komen.

Slechtvalk tarsel, prijkte op omslag PS van Het Parool

Flexibiliteit en niet snelheid blijkt dus de valk zijn beste wapen. De valk past zijn jachtstrategie aan de omstandigheden aan. Dekker telde bijvoorbeeld in Alberta in zeven jaar tijd het jachtsucces van een paar valken, dat leefde op een elektriciteitscentrale. Zij haalden tot 40 procent succes. De valken lieten zich met de stoom uit de schoorsteen de lucht in tillen, en zetten dan vanuit een kilometer hoogte de aanval op meeuwen in.

Het aanpassingsvermogen van de valk is inmiddels beroemd. De valk ontpopte zich in Dekker’s leven tot algemene stadsvogel, die de rotsen verruilde voor menselijke omgeving. In Amsterdam broedt de valk aan de Hemweg en op de Afvalenergiecentrale, maar ook op de Westertoren huist een valk die stadsduiven het leven zuur maakt.

De slechtvalk die op de Afval Energie Centrale broedt, kreeg al een bijnaam van het personeel nadat ze op de webcam in de broedkast zagen hoe het vrouwtje met allerlei mannetjes vreemd ging: de sletvalk.

Tarsel slechtvalk

Wie dus dode gemolesteerde vogels op straat vindt hoeft geen Dierenambulances te bellen of Kamervragen te stellen. De echte beul huist bovenop het dak, en wacht tot zijn maaltijd vrijkomt. Misschien een geval voor de Dierenpolitie?

De afgekloven vogellijken blijven zich in de stad opstapelen. In het Wilson Journal of Ornithology publiceerden Amerikaanse ornithologen in 2006 over jagende valken op het Empire State Building in New York. De Amerikanen hanteerden een korte variant op de Dekker-methode.

Vanaf het dakterras namen zij 111 jachtvluchten waar van valken, die bij het kunstlicht van de wolkenkrabbers in de nacht jaagden op trekvogels. Het succes lag in de stad vrij hoog op 33 procent.

Ook in Nederland nam de Werkgroep Slechtvalken deze nachtjacht bij kunstlicht al waar, dit maal op snackbarmeeuwen en trekvogels die zich door het kunstlicht lieten verwarren.

Geen tafereel voor een romantisch schilderij van woeste wildernis. Maar wat in de natuur werkt is meestal goed genoeg, zo laat de valk zien. En dat is goed nieuws voor onze verstedelijkende wereld.

One Reply to “Bedreigd wildernissymbool nu algemene stadsvogel”

  1. Hoi Rypke,
    Heb je het verhaal over de NL wolf gevolgd?🙂
    https://youtu.be/rFfJqNhfOJQ
    Natuurmonumenten speelt ook een rol in het feest.
    https://youtu.be/hvWEpH5ndLE

    “Toevallig” waren er ook eerder ook wolven in NL zomaar loslopend.
    En heel “toevallig” had het Canadese leger tijdens de covid “pandemie” wolven verhalen in de media en onder de bevolking gestrooid. Paniek alom, wat een “toeval” allemaal.
    Lees het Canadese krantenartikel eens over NATO angst propaganda.

    “Military leaders saw pandemic as unique opportunity to test propaganda techniques on Canadians, Forces report says.”

    https://ottawacitizen.com/news/national/defence-watch/military-leaders-saw-pandemic-as-unique-opportunity-to-test-propaganda-techniques-on-canadians-forces-report-says 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *