Hollandse maatjes: getemde natuur in Nederland…

Westhoek-kwelder

In dit zaterdagse archiefverhaal mijn natuurhistorische reisverhaal voor de Vlaamse krant De Standaard op 5-7-2008 in ‘De Wijde Wereld’: Melancholie, Nostalgie en Misantropie zijn de stemmingen die wetenschapsjournalist Rypke Zeilmaker oproept bij zijn selectie van de meest bijzondere natuurgebieden van Nederland.

De Westhoekkwelder

In ongetemde vorm is natuur vervelend. Zij jeukt, bijt, verteert en kan meedogenloos toeslaan. Een volk op zeeniveau weet dit. Daarom bepalen Nederlanders liever zelf waar de natuur zich mag uitleven.

In Nederland zit de natuur gevangen tussen dijken, zij is fris gekapt en gesnoeid of gewoon uitgeroeid. Hollandse natuur lijkt daardoor vaak kneuterig. Maar in werkelijkheid ziet u een getemd beest, dat haar kans afwacht om de macht weer te grijpen. Dit beest heeft de tijd aan haar kant, terwijl wij van de eeuwigheid hooguit een eeuw afsnoepen. Toch, zolang wij gewonnen hebben, kunnen we vrolijk van de natuur genieten.

De  Westhoek-kwelder

Melancholie
Het mooiste Nederlandse voorbeeld van tijdelijk overwonnen natuur vormt buitendijks Friesland bij Zwarte Haan. Een eindeloze leegte, met de bijpassende naam Noorderleech strekt zich hier uit met de horizon als grens. Weidegrond, met houten strekdammen die aanslibbende zeeklei moeten vasthouden gaan hier over in zoute kwelders en de zee.

In de verte vaart het veer naar Ameland vanaf een dam die 2 kilometer de kwelders inloopt.Het melancholische gejodel klinkt van de wulp. De wadvogel met lange kromme snavel beklaagt zich over het zware leven in deze winderige woestenij. Dankzij zoutminnende planten als zeekraal en lamsoor hangt een vervreemdende roodgele zweem over het gebied, vooral bij avondlicht in de nazomer.

In de zestiende eeuw werden keuterboertjes uit Brabant en Zeeland naar het noorden van Friesland gedeporteerd. Gewapend met schep veroverden zij land op de zee, via steeds verder opschuivende bedijking. Hun invloed is nog steeds merkbaar in het dialect in deze Friese regio, Het Bildts. Een beeld onder aan de dijk bij Zwarte Haan, de Slikwerker herdenkt hun inspanningen.

Het Noorderleech bleef buiten de dijken liggen, dankzij de opkomst van de milieubeweging eind vorige eeuw. De boeren die eeuwenlang land veroverden op de natuur, was dit laatste stuk grond niet gegund, de kwelders bleven kwelder.

Het Bildt, het uit zee gewonnen land

Alleen de definitieve dijk op Deltahoogte zegt ‘tot hier en niet verder’ tegen de zee. De landzijde van de dijk toont nu verspreide kerkdorpjes, als eilandjes in een zee van akkergrond. Aan de zeezijde, in overgangsgebied van weiland naar zee kan de stormvloed onverwacht toeslaan. Zoals de overspoelde paardenkudde toonde, die in oktober 2006 wereldnieuws werd.

‘Wij hebben genoeg afgepakt van de natuur’, zeiden de natuurliefhebbers. Pure menselijke zelfoverschatting natuurlijk. De deuk die boeren de afgelopen eeuwen in het pakje boter sloegen van dit kleine stukje aarde, heeft de natuur namelijk zo weer geëffend. Zij wacht gewoon haar kans af, en wie het Noorderleech bezoekt bij stormwind en hoogwater kan alvast iets van deze onheilspellende waarheid ervaren.

Melk de witte motor van Waterland

Nostalgie
Wie vertelt dat hij in Amsterdam woont, ontmoet in het buitenland altijd een grijns. Dit vanwege de rode lichten en het welbekende groene kruid. Maar heeft iemand u ooit verklapt dat Amsterdam onze meest landelijk gelegen stad is?

Jonge toeristen, fietsend op hun Rentabike’s bezoeken weidevogelreservaat Waterland, ten noorden van de stad. Niet voor de kievit, maar voor de kater van de vorige avond. Dit zeurende dier moet met wat frisse polderwind op de oude Zuiderzeedijk uit het hoofd verdwijnen. U mag aannemen, dat werkt.

Anderen schudden de sporen van het nachtleven af, varend over de Amstel aan de zuidoostkant. Zij passeren plaatsjes als Nes aan de Amstel en komen terecht bij de plotselinge monding van deze rivier bij Mijdrecht. Verdwalen kan via zijriviertjes als de Waver bij natuurgebied Botshol. Het oude Holland bestaat hier nog, het ultieme polderland met knotwilgen, slootjes en weide.

Met aan de horizon de alomtegenwoordige glazen kantoorflats. De moderne tijd houdt u zo steeds met beide benen op de grond, het is toch echt 2008.

Een regenboog boven Amsterdam Zuid

Misantropie
Wilt u weten welke aanbieding dit seizoen opgang doet in de Nederlandse textielwinkels: Trek de Nederlandse natuur in op zondagmiddag. Waar Jan loopt in groen windjack en Gerda in geel, van het zelfde merk voor één prijs. Dat voordeel is weer mooi meegenomen, zo hijgt de Golden Retriever instemmend.

Ook Texel is zo’n publiek natuurgeheim waarvan jaarlijks meer dan een miljoen liefhebbers op de hoogte zijn. Toch is juist op dit mooiste Waddeneiland een mensloze wilderniservaring mogelijk. Kies één van de vijf andere dagen buiten het weekend met harde wind, dreigende luchten, plensbuien. En troost u met de gedachte dat de natuur geen onderscheid kent tussen ‘goed’en ‘slecht’weer.

De natuurlijke Sahara van NL, de Hors, eigendom van Defensie

Vanaf de veerhaven loopt u langs de Mokbaai, een inham in het eiland waar Texels lamsvlees in levende vorm de dijk begraast. Hierachter ligt De Hors, eigendom van Defensie. Deze zandwoestijn met jonge duinen, kilometers breed vormt het einde van Nederland.

Daarachter neemt de zee het over, en wie nog verder gaat valt van de aarde af. Eenmaal gezandstraald, wacht lokaal Skuumkopbier in een Texels café, mocht u toch weer graag wat medemensen zien. Zelfs bij ’s lands meest woeste natuurgebied ligt horeca op loopafstand.

2 Replies to “Hollandse maatjes: getemde natuur in Nederland…”

  1. Rypke, mijn complimenten. Ook toen al … foto’s en verhaal zijn prachtig. Toen en nu slaag je erin bij mij met deze reportages overdenkingen en gevoelens te maken die mij weer doen stil staan bij mijn leven. Je boek heeft nog steeds een prominente plaats in huis, binnen grijpbereik.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *