Gisteren wisten we Blue Monday te overwinnen met een flinke mok aftreksel van de gebrande bonen van Coffea arabica. Vandaag op Terrible Tuesday was die kop koffie in het vooruitzicht een belangrijke motivatie om al in het winterdonker op te staan.

Morgen met Woefull Wednesday, welk ritueel zal dan verleiden om met frisse tegenzin het bed met warme vrouw te verlaten? De Friese Koffieceremonie, een soort Zen van de Zeeklei, waarbij je door de geur van bonen en het zacht pruttelen van de automaat in het reine komt met het leven als Zelfstandige Zonder Perspectief. (ZZP)

Er blijkt een leven voor en na koffie te zijn, en in veel proza op Interessante Tijden hoorde je Coffea arabica doorklinken.

IJdelheid
Zoals Bijbelboek Prediker al beschrijft in de goede vertaling (niet die afschuwelijke moderne) is alles ijdelheid, ijdelheid der ijdelheden, niets dan het najagen van wind. Waartoe tobt een mens zich af onder de zon…Je wordt immers geboren om te sterven. Dus wat is ‘carrière’ maken anders dan ‘mislukken op zo hoog mogelijk niveau?’ IJdelheid, niets dan najagen van wind. Wat zou de titel van carriere-platform Linkedin moeten zijn, anders dan ‘IJdelheid’…

Eigenlijk houdt het leuke al op zodra je naar school moet, en je uit je kinderwereld getrokken wordt.

Daar kon je nog met 1 speelgoedautootje en wat meubels in de huiskamer een heel universum scheppen. Plots moet er van alles, en dat moeten blijft tot je de pijp aan Maarten geeft. En nee hoor, volwassenen weten het net zo goed niet als de kinders. Ze klooien ook maar wat aan, tot ziekte en aftakeling het aardse huis doen afbrokkelen, je lijf, het vlees dat je ziel (‘psyche’ in het Grieks) aardse sensaties verschafte, dat zal verzepen in een graf.

Tot ook je beenderen ‘geruimd’ worden. Tenzij je nog familie hebt die grafrechten voor je wil laten verlengen. Maar ja, die (over)leven ook verder en je kunt ’t ze niet kwalijk nemen wanneer ze in de dood je niet gedenken. Als ze dat bij leven al zelden deden, ieder is tenslotte vooral druk met zichzelf. Of wanneer het al te laat is, dat je plots beseft dat je met die mensen goede tijden hebt beleefd. Maar ja, dan krijg je terminale tijdingen, en kun je jezelf voor de kop slaan…

Had ik maar. Morgen op Woefull Wednesday zal die gedachte bij de crematie heersen.

VOC-mentaliteit op cafeïne
Zo lezer, bent U er nog? Neem een slok, en krijg je shotje, de wereld is plots anders. Gelukkig is er koffie, een verschaffer van dopamine. De zwarte motor van de economie, die zelfs nacht- en ploegendiensten mogelijk maakt. Welke redactie met journalisten zou nog 1 artikel produceren voor de deadline als er geen koffie was geweest? Is het misschien daarom, dat het hele fenomeen van ‘de journalistiek’ pas is ontstaan, nadat de VOC in 1616 enkele koffieplanten wist weg te smokkelen uit de Yemenitische plaats Mocha.

Zo doorbraken ze het Arabische monopolie op de koffieplant. De Arabieren kweekten koffie voor de toen al koffieverslaafde Arabieren en Westerlingen, die ze in hun koffiehuizen nuttigden. Ze branden de zaadjes, de bonen, zodat je die niet meer zelf kon opkweken en planten. Voor het monopolie. Maar de VOC-mentaliteit en wat gezonde culturele toe-eigening maakten daar een einde aan.

Die buitgemaakte koffieplanten kweekten ze op in een Amsterdamse Botanische tuin, de latere Hortus Botanicus Amsterdam. Vervolgens werden ze in onze kolonie Java uitgezaaid, het koffiemerk Mocha Java verwijst er nog naar. Nu kun je gerust stellen, dat het gros van de arbeidzame populatie in meerdere of mindere mate verslaafd is aan koffie, cafeïne. Je krijgt in de ochtend bij het opstaan die ontwenningsverschijnselen, die alleen te bestrijden zijn door een goede mok van de zwarte motor.

Bij de Starbucks op het station in de ochtendspits staan junkies in de rij, met die akelige afkickverschijnselen, wachtend op hun shot als bij het Busje, dat zo komt. Friezen kennen het gezegde ‘Foar de kofje net eamelje’. Laat voor de koffie je woorden weinig zijn. En het liefste daarna ook, volgens het sociaal minimalisme van het agrarisch humanisme dat hier de hoofdtoon zet. Zen van de Zeeklei.

Planten maken mensen afhankelijk van zichzelf
In ‘This is your Mind on Plants’ van mijn voorbeeld-auteur Michael Pollan kun je die geschiedenis leren. Wanneer ik stel dat ‘carriere’ slechts ijdelheid is, dan mag dat zo zijn. Deels. Maar we kunnen 1 uitzondering maken, namelijk voor het mentorschap. Althans, voor een Homo sapiens van het mannetjesgeslacht. Dat iemand iets zo goed kan, dat je denkt: Dat wil ik ook kunnen, of sterven in een poging het te benaderen.

In mijn tak van sport is Pollan ongeveer het hoogst haalbare, zowel in manier van schrijven als methode. Dat je weet welke wereld er nog is te winnen.

Zo raakten we eerder op 18-jarige leeftijd verslaafd aan de basgitaar, na het zien van het meesterschap van Stanley Clarke op TV. Als DAT mogelijk is, wat HIJ kan… Weten dat iets kan, schijnt de helft te zijn van het ook werkelijk kunnen doen. Nou, die andere helft, dat bleek nog wel een dingetje. Inmiddels hangt de bas aan de wilgen. Er zijn altijd mensen die het nog weer tien maal beter kunnen, met een factor tien minder moeite.

En wat voeg je daar dan nog aan toe, als je geen hobbies wilt?

Amateurs schrijven enkel voor zichzelf
Fotografie nam het creatieve stokje over, en het resultaat kun je bewonderen in mijn hoofdwerk over de Friese Natuur, Liever dood dan Slaaf, een pelgrimstocht door de Friese Natuur op zoek naar Vrijheid. Sinds het uitbrengen in december 2021 ben ik uitgeschoten, en heb ik ook geen foto’s van betekenis meer gemaakt. Zou de politie mij nu neerschieten, dan kon ik in een laatste adem uitzuchten ‘het is volbracht’, als Jezus aan het kruis.

Blijft er nog het schrijven, dat al te snel in politiek gezeur verzandt omdat je ‘journalistiek’ moet bedrijven. Want daar is vraag naar. Van anderen. En professionals schrijven voor anderen, amateurs alleen voor zichzelf. Met Interessante Tijden zijn we bijna zes jaren een professioneel amateur, 2500 blogs die je voor jezelf schrijft met het geloof dat er een publiek voor is, onmogelijk zonder die shot cafeine in de ochtend.

Want ’s middags schrijf je nooit. Dus waar ondergetekende dan nukkig en ongeduldig, tot bijna scheldend zijn teksten uitspuwde: Cafeïne had hier enig aandeel in. We citeren Honore de Balzac (in Michael Pollan’s ‘This is your mind on plants’)

The sensation produces a kind of animation that looks like anger: one’s voice rises, one’s gestures suggest unhealthy impatience; one wants to proceed with the speed of ideas; one becomes brusque, ill tempered, about nothing.

Het was de koffieplant die door mij sprak.

Hij is zo goed als zijn laatste boek
Michael Pollan is dus een voorbeeld, qua werkwijze en proza. Hij doet grondig bronnenonderzoek, zowel historisch als natuurwetenschappelijk, en schrijft vervolgens uit ondervinding. Zijn meesterlijke ‘Omnivore’s Dilemma’ is daarvan een voorbeeld. Dat hij zich afvraagt, waar zijn eten vandaan komt en of dat ook op een betere manier te verkrijgen is dan via de industriele weg. Dus gaat hij bij een biologische kippenboer op bezoek, die zelf ook zijn kippen slacht, en hij leert wilde varkens jagen in het bos.

Dan ontdekt hij, afkomstig uit een Californisch milieu van ‘liberals’ dat het jagen en doeltreffen hem een oersensatie geven. Die eigenlijk niet ‘mag’, maar het is er wel. Mijn eigen interpretatie van zijn boek en de Amsterdamse praktijk, gaf het omslagverhaal voor Het Parool, ‘het eten van de stadsjager’.

Inmiddels worden van Pollan zijn boeken over eten – en nu planten die mensen psycho-actieve stoffen leveren- Netflix-documentaireseries uitgebracht. Hij is ook professor in Journalistiek aan Berkeley University. Meer dan dat kun je in dit vak niet bereiken.

Niettemin plast hij ook geel, staat hij al twintig jaar dichter bij zijn graf (technisch gezien) dan ik, en is ook hij zo goed als zijn laatste verhaal. Dus zal hij ook mogelijk nu, as we speak, denken: Wat gaan we nu weer doen met ons leven…Hij weet het ook niet. Eerst maar een bakkie.

Het ‘normaal’ voor 90 procent van de mensen, is dus koffieverslaving, dagelijkse dosis cafeine. Dus ben je als koffiemens net als de vis die de oceaan niet opmerkt, je weet niet wat een leven en geest zonder koffie zijn. Om het verschil te merken met een koffieloze levensstijl, gaat Pollan drie maanden van de koffie af, om daar in ‘This is Your Mind on Plants’ over te schrijven.

Je hebt dan niet meer de benodigde concentratie, krijgt geen letter op papier, twijfelt zelfs aan het doel van je schrijfproject, of dat wel de moeite van vertellen waard is. Terwijl een goede auteur een vorm van hoogmoedswaanzin moet hebben, je moet een raar geloof hebben dat jij de materie zo kunt brengen, op een manier die een ander nog nooit zo had gezien.

Autist en narcist in 1, denker en bluffer.

Koffie maakt reductionistisch
Koffie helpt daar bij. Het spul helpt je concentratie, maar maakt de menselijke geest ook meer een eenkennig denker, je wordt reductionistischer. Je kunt 1 taak snel oppakken. Een niet gecafeniëerde geest denkt holistischer, meer als een kind.

Bedenk dan dat Europa het sinds de tijd van Jezus en de Romeinen geheel zonder koffie heeft moeten stellen. In plaats daarvan dronken ze bier en wijn, de hele dag. Van water zu je direct darmproblemen krijgen, omdat het besmet was met bacillen. Misschien kon je dan ook veel gemakkelijker ‘geloven’, verhalen uit de magische wereld van de Verbeelding voor waar houden.

Omdat het je allemaal niet zo nauw komt, analytisch en tekstueel. Terwijl je met een mok koffie op goed teksten kunt fileren, condenseren.  Na meer mokken koffie blijft er dan weinig meer over, behalve een optelsom van absurditeiten. Zo kun je in een roes van ongeduld, die van koffie, concluderen. Heeft cafeïne, dus de koffieplant de secularisatie in het Westen op stoom gebracht?

Kregen we ongeduld met God door cafeïne, dat we dachten het zelf even snel te fixen, tot mensen raketten bouwden om in zijn hemel Zijn Aanwezigheid te verifieren? Dat is wat je doet, wanneer je de zwarte motor hebt gehad. Dan ga je politiseren, wil je argumenteren, redeneren, gedachten condenseren.

De stelling van Pollan is dat koffie (en thee) de dranken waren die de Verlichting (discussiecultuur in koffiehuizen) en de Industriële Revolutie (ploegendiensten, machinewerk aan tijd gebonden) hielpen faciliteren.

Oftewel: zonder de koffieplant  (en de theeplant) geen Verlichting en industriële maatschappij. Logisch, want planten en dieren op aarde gebruiken mensen om zichzelf te verspreiden. De koffieplant gebruikte mensen om zijn mini-verspreidingsgebied in Ethiopïe en Zuid Arabië uit te breiden naar Java en Zuid Amerika. Zo gebruiken planten immers ook mensen door het CO2-gehalte in de atmosfeer op te schroeven. Zodat zij beter kunnen groeien, de Herboceen-theorie die je in het eigen hoofwerk kunt vinden: Liever dood dan Slaaf. 

Dan kom je bij een meer holistische stellingname, iets dat je in minder gecafenieerde periodes van de dag kan binnenvallen..

Van koffie naar bier, tussen twee werelden
Toen Salomo het Bijbelboek Prediker schreef, en ‘Het Leven’ tot het bot fileerde. Het kan niet anders, of Wijzen uit het Oosten hadden theebladeren uit China meegebracht. Met twee koppen zwarte thee evenaar je 1 mok koffie in cafeine, en dan kun je net zo geconcentreerd analyseren en denken. Uiteindelijk is zo ook het Zen-Boeddhisme ontstaan met oog voor detail, als uiting van een wakker leven in het hier en nu.

Dankzij de theeplant en haar cafeïne, met de Japanse theeceremonie als ultieme uiting van die filosofie. Wakker worden en blijven. Al kun je daar, net als die Duitsers van het Oosten, de Japanners ook te ver in doordraven. Daarom hebben we rond een uur of vier tijd voor bier. Daarom zijn katholieken met een pot bier ook eenvoudiger te verdragen dan protestantse droogleggers.

Dus is er bij ieder grootschalig evenement waar mensen samenkomen die lijm voor sociale verhoudingen te vinden. Zou er enkel koffie zijn, dan bleven mensen ongeduldig en kritisch naar elkaar kijken. Met wijn en bier komt die middeleeuwer in je weer bovendrijven. Dan kun je al bij minimale sociale en tekstuele vereisten jezelf leuk vinden, en zelfs andermans/vrouws gezelschap eenvoudiger waarderen.

En dat is waar het bij Prediker uiteindelijk ook om gaat, wanneer je nog even moet doorwroeten op deze aardkloot. Samen met je dierbaren eten en drinken, en daarvoor God danken. Toen Salomo dat slot van zijn Litanie tegen Het Leven opschreef, had hij waarschijnlijk een pot bier gehad of een goed glas wijn.  De thee was uitgewerkt, zodat het nog mild afliep.

Beide biologische hulpmiddelen zijn giften van moeder natuur- mogelijk dankzij een ander organisme, gist. Dat maakt het leven op aarde verteerbaar. Ja arbeiders, loonslaven, menselijke voorraden, sterkte allemaal weer vandaag.