Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit De Heilige Schrift, Het Boek met de verhalen waarop de Westerse cultuur eeuwenlang was gebouwd. Vandaag pakken we de meest gezaghebbende profeet na Mozes bij de kop, Jesaja.

Deze profeet predikt de stelling dat Israël haar verval in het jaar 700 voor de jaartelling dankt aan afvalligheid, maar dat er ooit een verlosser zal komen ‘geboren uit een maagd’…

Jesaja profeteerde in de tijd dat de Assyriërs Noord Israël hadden vernietigd. De tien stammen zouden in ballingschap oplossen. Alleen de stam Juda bleef in het zuiden over met Hizkia in Jeruzalem als vazalkoning, tot de Babyloniërs hen een eeuw later in ballingschap zouden wegleiden. (‘By the rivers of Babylon, where we wept and we remember Zion…’)

Assimilatie als hoofdzonde
Koning David was er eerder in geslaagd om de twaalf stammen onder 1 heerschappij te verenigen, de tandem Juda-Benjamin en de rest. In de Richteren-periode na Jozua was er geen centrale heerser, alle stammen handelden naar eigen goeddunken. Het bekendste verhaal uit die Richteren-tijd is dat van de krachtbonk Simsom met zijn lange haren, net als Diederik Samsom verwijzend naar een leeuw.

Maar als de profeet Samuel actief wordt ontstaat  de behoefte aan 1 koning voor alle stammen. Dat lees je in de bijbelboeken Samuel, Koningen en Kronieken. De ‘zoon van David’, oftewel Salomo zou de piek van de macht van Israël als verenigd volk vertegenwoordigen. Maar na Salomo knalt de boel al snel weer uit elkaar.

Steeds wijst de Bijbel religieuze afvalligheid aan als oorzaak van verval in macht, ook bij Salomo.

Die had een harem met honderden vrouwen, en daar zaten ook meisjes bij die niet tot het volk van Israël behoorden, het volk van de Wet van de profeet Mozes, uitgelegd in Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. Die Wet – op het eind van het boek Jozua (zie vorige weekpreek) nog eens bekrachtigd-verbiedt hen zich met andere volkeren te mengen.

Je mag dus niet assimileren met de volkeren waar je in ballingschap of gast onder bivakkeert. Dan loopt het slecht af met je. Je moet apart blijven van de rest, het Gojim, waarover je later zult heersen als de Messias komt. Jesaja predikt over de komst van die verlosser.

Boosheid van HEERE voor afvalligheid
De wetten van Mozes gingen gepaard met zowel zegeningen als vervloekingen. Wie de wet houdt en zuiver blijft, die wint alle oorlogen, krijgt materieel gewin en een groot nageslacht. Wie de wet niet houdt, die wordt te verdelgen onkruid, ook zijn nageslacht moet het dan ontgelden en hele huishouden. Het ‘purificatie door eliminatie’-motief dat door de Torah heen centraal staat. Dit is de andere kern van deze religie, dat afvalligheid tot verderf zal leiden.

In die gedachtengang vinden we de predikingen van de profeet Jesaja terug. Jesaja 1:1 opent aldus:

1Het visioen van Jesaja, de zoon van Amoz, dat hij gezien heeft over Juda en Jeruzalem, in de dagen van Uzzia, Jotham, Achaz en Hizkia, koningen van Juda.

In de Bijbel staat dat hij predikte in de tijd van koning Hizkia, dus rond de zevende eeuw voor de jaartelling. Hizkia van Jeruzalem (Juda) zou een vazalkoning zijn van de Assyriërs. Dat volk had de tien stammen van Noord Israël koningsloos gemaakt, zodat zij als koninkrijk op hielden te bestaan.

In de tijd van Jesaja moet er dus nog de hoop hebben bestaan, dat alle twaalf stammen ooit weer onder een krachtig heerser verenigd zouden worden, vergelijkbaar met David of ‘de zoon van David.’ (Salomo) In die tijd horen we Jesaja als donderprediker losgaan:

Luister, hemel, neem ter ore, aarde! Want de HEERE spreekt: Ik heb kinderen grootgebracht en doen opgroeien, maar zíj zijn tegen Mij in opstand gekomen.

3Een rund kent zijn bezitter en een ezel de kribbe van zijn eigenaar, maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk heeft geen inzicht.

4Wee het zondige volk, volk van zware ongerechtigheid, nageslacht van kwaaddoeners, kinderen die verderf aanrichten!

Zij hebben de HEERE verlaten, de Heilige van Israël verworpen, zij zijn vervreemd, van achter Hem vandaan.

Alleen de ‘dochter van Sion’ nog over (Jeruzalem)
Religieuze afvalligheid is de oorzaak dat het koninkrijk van Noord Israël met de tien stammen ophield te bestaan. Die tien stammen verdwenen dankzij assimilatie uit de geschiedenis. Al zijn er dus theorieën dat bijvoorbeeld de stam Zebulon- geassimileerd in het Assyrische volk- uiteindelijk hier in Nederland en Engeland zou zijn aangekomen via migraties uit het Zwarte Zee-gebied.

De Zebulon-theorie stelt dat het Verbond tussen JHWH en Israël alle twaalf stammen betrof, dus niet enkel met Juda (waarvan het jodendom is afgeleid) Daarom zouden de Nederlanders en Engelsen ook nog tot het Verbondsvolk behoren. Dat idee is zo verbeeldingsrijk, dat je het niet bij voorbaat moet afkappen.

Wanneer je van de NPO ook moet geloven dat Frans Timmermans de Verlosser is van de Klimaatzonden van Nederland, de nieuwe vervangende staatsreligie, van Het Klimaat en de toornige Aarde wiens morele grenzen (planetary boundaries) zijn overschreden…

Dan is de Zebulontheorie zo uitzinnig nog niet.

Een eeuw later zou de stam Juda ook in ballingschap weggevoerd worden door de Babyloniërs. Deze bleven wel gesegregeerd leven van het volk dat hen overwonnen had. Zij (her)bouwden de tempel van Salomo, die in het jaar 66-68 door de Romeinen zou worden verwoest, en na de opstand van Simon Bar Kochba (zo rond 130) begon de Diaspora. Uit Israël geknikkerde Judeeërs gingen onder Europese volkeren apart leven, terwijl tegelijk het christendom opkwam.

Daardoor bleef er tot de dag van vandaag het ‘jodendom’ bestaan: Mede doordat jodendom en christendom zich van elkaar poogden te onderscheiden onder Romeinse heerschappij, terwijl ze twee loten aan 1 boom zijn. Jesaja predikt nu zo rond 700 voor de jaartelling, dat alleen Sion (dus de ‘berg’ waarop Jeruzalem werd gebouwd) nog is overgebleven na de aanval van de Assyriërs:

Waarom wilt u nog meer geslagen worden? U gaat gewoon door met uw afvalligheid.Heel het hoofd is ziek, en heel het hart is afgemat.

6Vanaf de voetzool tot het hoofd toe is er geen gezonde plek aan: wonden en striemen en gapende wonden, niet uitgedrukt, niet verbonden, en niet met olie verzacht.
7Uw land is een woestenij, uw steden zijn met vuur verbrand, uw bouwland – voor uw ogen eten vreemden het op; het is een woestenij, als door vreemden ondersteboven gekeerd.

8De dochter van Sion is overgebleven als een hutje in een wijngaard, als een nachthutje op een komkommerveld, als een belegerde stad.

Sodom-vergelijking
De overgeblevenen worden vergeleken met de zondaars van Sodom en Gomorra uit Genesis 19, de steden die door HEERE volledig werden vernietigd voor hun zondigheid. Omdat Lot daar met zijn familie bivakkeerde en de Sodomieten zijn mannelijke gasten (twee engelen) buiten wilden halen om er homoseksuele groepsseks mee te hebben.

Nog voor zij zich te slapen legden, omsingelden de mannen van die stad, de mannen van Sodom, van jong tot oud, het huis; heel het volk, niemand uitgezonderd.
Zij riepen naar Lot en zeiden tegen hem: Waar zijn die mannen die vannacht bij u gekomen zijn? Breng hen naar buiten, naar ons toe, zodat wij gemeenschap met hen kunnen hebben.

Voor die zondigheid wordt heel Sodom dan met zwavel en vuur vernietigd. En dus predikt Jesaja:

Als de HEERE van de legermachten ons niet een gering aantal ontkomenen had overgelaten, als Sodom zouden wij geworden zijn; wij zouden Gomorra gelijk geworden zijn.

10Hoor het woord van de HEERE, leiders van Sodom! Neem de wet van onze God ter ore, volk van Gomorra!

11Waartoe dienen voor Mij uw vele offers? zegt de HEERE. Ik heb genoeg van de brandoffers van rammen en het vet van gemest vee; en in het bloed van jonge stieren, lammeren of bokken vind Ik geen vreugde.

12Wanneer u komt om voor Mijn aangezicht te verschijnen – wie heeft dit van u gevraagd, dit platlopen van Mijn voorhoven?
13Breng niet langer nutteloze offers. Het reukwerk is Mij een gruwel.

Wees oprecht en echt
In Jesaja zie je een wending. Niet langer is het letterlijk houden van offervoorschriften uit Leviticus een deugd in de ogen van JHWH. Hij vindt nu al dat uiterlijk religieus vertoon een belediging voor Zichzelf. Omdat Hij weet dat ze het niet werkelijk menen. De motivatie deugt niet.

Op die gedachtegang uit Jesaja zou later het christelijk geloof worden gevestigd. Je kunt wel doen alsof je vroom bent en naar buiten toe de schijn ophouden. Maar als je hart, intentie, geloof niet goed zit. Dan is de rest ook waardeloos, net als bij regel NUL in de Cursus Bullshitdetectie: Zonder ACHTING voor waarheid, liefde voor waarheid is er geen waarheid, en kun je met iemand geen werkelijk gesprek hebben of het ‘van harte oneens zijn’.

Dat idee is nieuw noch origineel: Je vindt het terug in Jesaja.

Meer dan de eerdere bijbelboeken, kom je bij Jesaja een prediking tegen die ook letterlijk in iedere christelijke kerk gehoord zou worden, vóór het (links-)liberalisme/humanisme (‘de mens kan worden wat hij wil’) daar God uit jaagde:

Nieuwemaansdag en sabbat, het bijeenroepen van samenkomsten: Ik verdraag het niet; het is onrecht, zelfs de bijzondere samenkomsten.
14Uw nieuwemaansdagen, uw feestdagen haat Ik met heel Mijn ziel; ze zijn Mij tot last; Ik ben het moe om ze te dragen.

15En wanneer u uw handen uitspreidt, verberg Ik Mijn ogen voor u; ook wanneer u uw gebed vermeerdert, luister Ik niet: uw handen zitten vol bloed.

16Was u, reinig u! Doe uw slechte daden van voor Mijn ogen weg! Houd op met kwaad doen,
17leer goed te doen, zoek het recht! Help de verdrukte, doe de wees recht, bepleit de rechtszaak van de weduwe!

JHWH richt zich via Jesaja letterlijk tot het hart van de bevolking. Als de WIL er niet is, dan wil JHWH ook niet meer en moeten ze maar de consequenties dragen. Maar als ze luisteren, dan kunnen overtredingen weggewassen worden:

18Kom nu, laten wij samen een rechtszaak voeren, zegt de HEERE. Al waren uw zonden als scharlaken, ze zullen wit worden als sneeuw; al waren ze rood als karmozijn, ze zullen worden als witte wol.

19Als u gewillig bent en luistert, zult u het goede van het land eten,
20maar als u weigert en ongehoorzaam bent, zult u door het zwaard gegeten worden; want de mond van de HEERE heeft gesproken.

Op die fiets gaat Jesaja dan nog meer dan zestig hoofdstukken verder. Dus er blijft nog genoeg materiaal over voor de rest van het jaar, in deze wekelijkse tocht door Het Boek der boeken. Heb een goede zondag.