In de week van de Romantiek op Interessante Tijden vandaag: Het gemis van allen die ons ontslapen zijn, hetzij door fysiek sterven of door een definitieve scheiding van geesten zodat je elkaar emotioneel versterft.

Je weet na verloop van jaren niet meer, of degene waarmee je intiem was nog in leven kan zijn. De donker-romantische poëet die dit gevoel het mooiste verwoordt in de vorm van de zwartste aller vogels- de raaf- is natuurlijk Edgar Allen Poe.

Ravensnavel pikt in de ziel
Bij de echte Romantiek hoort ook een duister randje, en Poe is daar de meester in als schrijver van Horrorverhalen en donker-romantisch dichtwerk. Erfgenamen in de moderne muziek zijn verhalende zangers als Nick Cave, met zijn Murder Ballads een soundtrack bij ons Friese omzwerven.

In Nederland komt alleen Piet Paaltjens er een klein beetje dicht bij. Dit land met haar taal van het belastingformulier, de markt en subsidieregelingen, Acda en de Punnik, onderbroekenlol, poldervoetbalteams.

De Raaf is het intellect van de vogelwereld, die in staat lijkt om met De Andere Wereld te communiceren, als de wolvenvogel die bij Odin op de schouder zat. Het zijn vliegende apen, die eigenlijk te slim zijn voor een leven in het vulgaire wild, door de lucht spelend en kurkschroevend alsof ze overal de gek mee hebben…

Edgar Allen Poe werd ook maar veertig jaar, hij overleed twee jaar nadat zijn geliefde vrouw hem ontviel. Maar Poe stierf laat genoeg om The Raven na te laten. Nevermore is bij Edgar Allen Poe, de kras van de raaf die het ‘nooit meer’ door geeft uit de hemel of de hel, waar zijn gestorven lief Lenore kan zijn…

Once upon a midnight dreary, while I pondered, weak and weary,
Over many a quaint and curious volume of forgotten lore—
While I nodded, nearly napping, suddenly there came a tapping,

As of some one gently rapping, rapping at my chamber door.
“’Tis some visitor,” I muttered, “tapping at my chamber door—
Only this and nothing more.”

Dan roept Poe de typische spookbeelden op, als schilder met een zwart penseel:

Ah, distinctly I remember it was in the bleak December;
And each separate dying ember wrought its ghost upon the floor.

Eagerly I wished the morrow;—vainly I had sought to borrow

From my books surcease of sorrow—sorrow for the lost Lenore—
For the rare and radiant maiden whom the angels name Lenore—
Nameless here for evermore.

Je moet zelf het hele gedicht maar even tot je nemen, het dansen van de taal. Waar Poe naar toe schrijft, is de komst van een raaf, die eerder al tegen zijn raam tikte. Die wrijft met zijn roep- klinkend als Nevermore- het verlies er nog eens in;

But the Raven, sitting lonely on the placid bust, spoke only
That one word, as if his soul in that one word he did outpour.
Nothing farther then he uttered—not a feather then he fluttered—

Till I scarcely more than muttered “Other friends have flown before—
On the morrow he will leave me, as my Hopes have flown before.”

Then the bird said “Nevermore.”

Startled at the stillness broken by reply so aptly spoken,
“Doubtless,” said I, “what it utters is its only stock and store
Caught from some unhappy master whom unmerciful Disaster

Followed fast and followed faster till his songs one burden bore—
Till the dirges of his Hope that melancholy burden bore
Of ‘Never—nevermore’.”

But the Raven still beguiling all my fancy into smiling,
Straight I wheeled a cushioned seat in front of bird, and bust and door;

Then, upon the velvet sinking, I betook myself to linking
Fancy unto fancy, thinking what this ominous bird of yore—

What this grim, ungainly, ghastly, gaunt, and ominous bird of yore
Meant in croaking “Nevermore.”

Poe begint een litanie tegen de vogel, die hem zijn diepste angst en gemis lijkt in te wrijven. Het antwoord is steeds (Quothe the Raven) ‘Nevermore’, alsof de raaf met zijn snavel in zijn ziel pikt. Je kunt hier het gedicht verder lezen

Spiritist
Van een scherm lezen is geen hobby, het voelt beter om een papieren boek in eigen hand te houden. Het eigen papieren exemplaar schafte ondergetekende aan in de boekhandel van Glastonbury in 2009. Daar maakte ik een reportage voor Trouw (‘Het Mysterie van de Missende Tanden’) over de New Age hoofdstad (en het tot rotte tanden leidende crackgebruik)

Op de vroege ochtend, zes uur bij de Glastonbury Tor vond de ontmoeting plaats met een spiritist. Het weer sloeg onheilspellend om met een voorbij trekkende onweersbui. Een zwarte kraai vloog precies door het licht en je drukt af.

Via de spiritist kwam het advies om het boek ‘You can heal your life’ van Louise Hay aan te schaffen. Zo maak je voor het eerst kennis met het fenomeen ‘affirmations’. Eigenlijk zijn dat een soort toverspreuken, dat je uitspreekt wat je wilt en dat dit dan ook naar je toe komt. Zoals rijkdom, geluk en alles dat mensen zich al wensen sinds mensenheugenis.

Gezondheid, eeuwige jeugd.

Postmoderne magie, zeg maar. De meeste hulpboeken uit de New Age-hoek zijn met die overtuiging doordrenkt, denk ook aan ‘The Secret’…Het goede aan dit idee, is dat je beter op je netvlies visualiseert wat je nu werkelijk wilt.

Als je weet wat je niet wilt, en dit is je enige focus: Krijg je wat je niet wilt. Dus haal het woordje ‘niet’ weg, en je koerst meer op wat je wilt. Dat lijkt sterk op ‘doe wat je wilt’…

Taal van de koestal
Terug naar de Romantiek. Zelfs in Friesland met haar (volgens Piet Paaltjens) ‘naar de koestal’ verdreven volkstaal kent zowaar een romantische stroming. Allereerst natuurlijk in ons Bloed en Bodem-volkslied, waarmee Interessante Tijden TV iedere week begint.

Denk aan ‘Frysk Bloet tsjoch op’ en ‘dien âlde eare oh Fryske Grûn…’

Het Fries kent meer klanken dan het Nederlands, en zou in theorie dus een zangerige taal kunnen zijn. Al krijg je vooral associaties met hossende plattelandsfeesten waar Hûnekop en Jitiizer tussen rondvliegende plastic bierbekers hun publiek opstuwen.

Jild makket net gelokkich, Heuh!, mar ik soe er graach mear fan hah, heuh!…

Wat ondergetekende betreft, past Obe Postma met zijn gedichten over het Friese land er nog bij, als laatbloeiend romanticus. In hoofdwerk ‘Liever dood dan Slaaf’ zit een gedicht opgenomen van Postma, waarin hij lyrisch een terpdorp beschrijft, Oostum.

Alles lijkt te kloppen, tot het oogstende knechtenvolk in het koren aan toe. Maar dan hoort hij de taal, dat verachtelijke Saksisch, en zijn idylle is verstoord geraakt: Dat dit Friese land aan de Groningers is prijsgegeven…

Nevermore…Tiktok Tammo nam een filmje op waarin hij liever (‘uit volle borst!!’) Chinees zingt, dan weer bij de Friezen wil horen. De Groningers hebben Ede Staal als romanticus van het Hoogeland. Die zingt iets als ‘tis de grup oer de gaaoi en de hup oer de draai, dat is my laaaan, my mooi laaaaan’…

Mensen schijnen er tot tranen toe door geroerd te kunnen worden.

Fryske Fado
Wie er wat mij betreft ook even bij kwam met haar Friese Fado was Nynke Laverman met de cd Sielesalt. Zielenzout, zout op de ziel net als de steek van de ravensnavel bij Edgar Allen Poe. Ze brengt een Friese versie van Christina Branco en haar gitarist Custodio.

Op de 1 of andere manier valt op die cd precies alles op zijn plek. Tel daar een zonnig-zwoele zomer bij waarin je een kortstondige lief uit Amsterdam ontmoet aan It Reade Klif, die even snel voorbij ging als ze in het leven kwam.

…en dan nog de klaagzang van Nynke in het eerste liedje, dat eindigt:

‘Alles giet foarby, neat is foar iewich, en alles dat oerbliuwt is leaf, maar om op te libjen…

Net Genoach.

De taal van de koestal, die ik tot voor kort weigerde te spreken met mijn bijna Haarlemse Nederlands: Dat ‘stomme boerenkutdialect’ – verfoeid in je jeugd- veranderde plots in geuren en kleuren van het leven dat je aanspreekt als Boheem, al twintig jaar vrij en zelfstandige zonder perspectief. (zzp’er)

Net Genoach klinkt als het Fries voor Nevermore. Ik hoop dat Strandlopertje haar draai heeft gevonden… Ik vond Ophelia, we draaiden ‘The Wild Roses’ van Nick Cave op pelgrimstocht door de Friese Natuur op zoek naar vrijheid.

Het eindresultaat daarvan kun je nog steeds bestellen via www.lieverdooddanslaaf.com Zo help je de firma R&A op weg

Je kunt Interessante Tijden ook direct steunen met wat slijk der aarde, zodat de rekeningen betaald kunnen worden, de prijs van vrijheid. Hartelijk dank voor de vele gulle mensen die mijn omzwervingen mogelijk maakten.

Donatie bedrag:

€

Doneren