In Het Boek der Natuur deze zaterdag vandaag een herpublicatie van een vogelverhaal uit 2003 voor de inmiddels ‘woke’ Vogelwacht Franeker. Het is onmogelijk is dat u nog nooit een buizerd hebt gezien. Als u het al niet wist, het zijn die dikke bruine en soms witte roofvogels die langs de snelweg op een verkeersbord of een paaltje zitten. Vaak kunt u ze ook zien zweven op hun lange vleugels, ergens hoog in de lucht waar ze het geluid maken van een miauwende huiskat.

Vroeger maakten buizerds uitsluitend carrière in het bos, maar tegenwoordig is ook de Friese klei in trek. Ze broeden hier zelfs al veelvuldig en dat was tien jaar geleden nog nauwelijks denkbaar. De buizerd is zelfs zo succesvol dat hij de andere snelwegroofvogel, de torenvalk in aantal heeft ingehaald.

De toename wordt vaak toegeschreven aan het verbod op het gebruik van DDT. Dit landbouwgif werd in de jaren zestig gebruikt en werkte niet alleen goed tegen insecten, maar eigenlijk tegen alles dat leeft. Maar het verbod op DDT dat in de jaren zeventig inging is maar het halve verhaal van de buizerd zijn comeback.

De buizerd dankt zijn daverende succes vooral aan zijn mentaliteit. Hij weet dat luiheid loont in de polder en dat werken energie kost. De buizerd werkt om te leven, niet andersom. Meewarig kijkt hij daarom naar zijn even grote concurrent in Nederland, de havik, die in een vermoeiende achtervolging op duiven jaagt of een wendbaar konijn probeert te vangen.

De buizerd wacht gewoon tot het konijn traag wordt van de konijnenziekte myxomatose en gaat er dan op af. Niks wendbaarheid, en als de duif van ouderdom of door een auto sterft vindt de buizerd hem net zo lekker.

De buizerd is gek op roadpizza’s en dus heeft het toenemende autoverkeer in Nederland aan zijn opmars bijgedragen. Geen wonder dat hij vaak langs de snelweg zit. Behalve veel muizen in de wegberm liggen er ontelbare malse verkeersslachtoffers op consumptie te wachten. Jammer genoeg is de buizerd zo traag dat hij ook zelf wel eens wordt doodgereden.

Vliegen, met de vleugels flappen, dat proberen buizerds te vermijden. Dat kost te veel energie. De buizerd is daarom’s ochtends niet eerder actief dan de gemiddelde WW’er. Hij wacht de warme opstijgende lucht boven het asfalt of boven verhogingen in het veld af. Zo hoeft de buizerd alleen zijn vleugels nog te spreiden en kan hij zich gratis, zonder extra energie naar boven laten dragen. Daar blijft de buizerd rondjes draaien boven zijn eigen woongebied, luid miauwend dat hij er de baas is.

Dat een buizerd echt lui is blijkt ook uit onderzoekscijfers. Een volwassen vogel brengt meer dan negentig procent van zijn tijd zittend door. En echt jagen is er niet bij. Het eten, meestal een muis, moet vlakbij zijn paaltje of hek komen waarna hij er na een korte glijvlucht of een onhandige duikeling opspringt. Als de buizerd zo zes muizen op een dag vangt is hij al dik tevreden met zijn leven.

Alleen jonge buizerds zullen veel tijd aan vliegen en jagen besteden omdat ze nog veel moeten leren. Een onervaren buizerd is vier keer zo lang actief op de wieken bij het zoeken naar eten. Zodra ze weten hoe ze met minimale inspanning hun maag kunnen vullen neemt de lust tot vliegen af. Dat het wel moeite kost om de energiezuinige lifestyle te leren blijkt uit het feit dat hooguit dertig procent van de jongeren hun eerste winter overleeft.

Ondanks zijn lompe en onhandige voorkomen moet je de buizerd ook weer niet onderschatten. In het voorjaar, als de roofvogel zijn kroost ter wereld brengt kan de vogel agressief uit de hoek komen. Hier kunnen joggers over meepraten. Jaarlijks haalt de buizerd de krantenpagina’s omdat hij de in het bos rennende sportievelingen aanvalt. Met een opengeklauwd gezicht stuurt de vogel ze naar de dokter die meestal een paar hechtingen moet zetten want buizerdnagels zijn scherp.

Het enige andere waar je een buizerd actief mee krijgt is als iemand aan zijn eten komt. Hoewel je vaak meerdere buizerds bij elkaar kunt zien zij ze onderling niet altijd even vriendelijk als er eten op het spel staat. Zekere in de winter, als er naast de Friese, ook Zweedse en Noorse buizerds (economische vluchtelingen) bijkomen.

Plotseling kan er rond een dood beest een stevige knokpartij ontstaan en blijken de slome vogels felle vechtmachines te zijn. Toch past ook dit in zijn strategie. Een buizerd maakt zich alleen druk als het echt nodig is en in de winter is een hapje bevroren eend van levensbelang.

Buitenlands succes
De buizerd boekt internationaal successen met zijn strategie, die valt samen te vatten met de woorden ‘niet moeilijk doen’. In Amerika bijvoorbeeld, doet zijn familielid de roodstaartbuizerd dit mogelijk nog beter. De vogel is iets groter en feller van karakter, maar ook nog minder kieskeurig. Zo broedt hij zelfs op hoogspanningsmasten, Burger King’s en reclameborden. Het is best mogelijk dat onze buizerds als ze nog algemenere worden de vertrouwde nestboom ook voor iets moderners gaan inruilen, het eerste nest in een hoogspanningsmast is in Friesland al gebouwd.

De roodstaartbuizerd heeft het meest bekende stemgeluid van alle Amerikaanse vogels. Hij is verantwoordelijk voor het bekende roofvogelgeschreeuw dat je vaak bij Westernfilms in de woestijn hoort. Net als Charles Bronson een outlaw onder schot neemt klinkt de buizerdschreeuw hoog uit de met stof geladen lucht.

Het stemgeluid van deze roodstaartbuizerd is zo kenmerkend dat het in Amerika bij commercials wordt gebruikt. Zoals Duitsers James Bond een Duitsere stem geven, zo wordt in een Amerikaanse overheidscommercial het nationale symbool de zeearend door een buizerdschreeuw nagesynchroniseerd. De zeearend zelf klinkt namelijk meer als een balkende meeuw en dat geluid past niet bij een trotse natie.

Een ander familielid van de buizerd woont rond de Noordpool en heet Ruigpootbuizerd. Deze buizerd lijkt sprekend op onze buizerd en bezoekt ons vanuit Lapland als ’s winters daar het eten dun is gezaaid. De ruigpoot dankt zijn naam niet aan zijn geaardheid, zoals in de Telegraafstripjes van Toon van Driel, maar aan zijn poten waar ‘ruige’veren op zitten. Deze buizerd uit het hoge noorden ziet er witter uit en hij is iets vromer. Net als een torenvalk bidt hij voor het eten, ook al is dit maar een muis.

Weidevogel
De vogel waar je een buizerd in het Friese veld het eerste mee verwart is de kiekendief. De bruine variant van deze kuikenrover kun je hier vaak boven het open veld of over een rietkraag zien zweven. Ze zijn even groot als de buizerd. Grootste verschil is dat de kiekendieven hun vleugels altijd in een soort V-vorm houden en dat ze minder lomp gebouwd zijn. Ook zie je ze zelden hoog in de lucht zweven.

Weidevogels maakt het niet uit welke van de twee ze zien zweven, aan beide hebben ze een grondige hekel en zodra een buizerdsilhouet of een kiekendief aan de horizon probeert alles dat kievit of grutto heet de rovers te verjagen. Dat is niet helemaal onterecht want buizerds weten dat niets zo makkelijk is te vangen als een weidevogelkuiken, het is een snack voor tussendoor.

Daarom is het voor te stellen dat niet iedere weidevogelbeschermer blij is met de buizerd. Als hij nog verder in aantal toeneemt valt al snel de vergelijking moet de vos, die veel weidevogelnesten en kuikens rooft. In één nacht kan een enkele vos de inspanningen van een weidevogelbeschermer teniet doen.

Je zou buizerds dus schadelijk kunnen noemen, wanneer je kievit en grutto op de eerste plaats zet in het weiland. Zo werkt ‘natuurbescherming’ in cultuurland, het ene dier bevoordelen op het ander in een wereld waar de één zijn dood anderdiers brood is.

Dat dit gebeurt blijkt wel uit de toegenomen vervolging van roofvogels in Friesland. De provincie is zelfs koploper in het aantal vernielde buizerdnesten, waarover ik in 2006 voor HP de Tijd zou schrijven in ‘moord op de roofvogel’. Alsof we weer een eeuw terug in de tijd gaan. Nu omwille van de weidevogels. Toen vooral omdat ‘roof’-vogels ‘wreed en boosaerdich‘ zouden zijn en ‘ons’ wild zouden roven.

Toen werden ze gewoon als schietschijf gebruikt, zoals je bij Hawk Mountain kon zien.

De aanleiding is steeds hetzelfde: mensen stellen prioriteiten in de natuur die ze toelaten. Zoals mensen hun hond als vriend of kind kunnen beschouwen en tonnen euro’s voor een Fries paard willen betalen. Terwijl varkens en kippen bij miljoenen per jaar geslacht worden als voedseldier.

Of de buizerd een serieuze bedreiging is voor de weidevogelbestand valt te betwijfelen, al is hij niet onschuldig. Het mag al wat afgezaagd klinken in overbevolkend en omvolkend Nederland. Maar oorzaken als de hyperintensivering van de landbouw en de verblokkendozing van het platteland spelen mogelijk een veel grotere rol, naast de toename van een heel leger predatoren van vossen, steenmarters, reigers, ooievaars.

Je kunt dus ook gewoon blij zijn dat  er een nieuwe weidevogel bij kwam, één die blijkbaar goed met onze gebreken kan omgaan in een wereld door mensen gedomineerd. Handig voor weidevogelbeschermers is dat je bij zijn nest geen stokjes hoeft te zetten om de boer op zijn trekker te waarschuwen. De buizerd geeft zelf al aan waar je niet komen mag, dan krijg je zelfs bordjes aan de weg met ‘pas op, aanvallende buizerd’…

• Steun Interessante Tijden voor een nuchtere kijk op mens en natuur

Donatie bedrag:

€

Doneren