Bruinkool brandstof van groene toekomst…

Tagebau Hambach, 45 vierkante kilometer maanlandschap

Nee, het was geen 1-april-grap: terwijl men bij ons kolencentrales als de relatief nieuwe Hemwegcentrale (1996) van NUON in Amsterdam wil sluiten voor ‘het klimaat’, helpt China volgens Bloomberg Pakistan met het exploiteren van 1 van ’s werelds grootste voorraden bruinkool in de Thar-woestijn. Bloomberg schrijft:

The nation spends about $8 billion a year on imported petroleum and is one of the region’s biggest buyers of liquefied natural gas.

In an effort to curb the import bill and meet demand for power, Pakistan plans to dig up some of the world’s biggest known deposits of lignite, a lower-grade brown coal. But first, it must clear 160 meters of sand to get to the coal.

Die kool is nodig om het land met 200 miljoen inwoners uit energiearmoede en dus armoede te tillen. Je kunt ze geen ongelijk geven, want wij Europeanen doen het zelfde.

Groeten van RWE, de eigenaar van Essent die concessies heeft tot 2045

Wie door dagelijkse mediapropaganda prikt wist al dat ook het groene ‘voorbeeldland’ Duitsland vrolijk op (bruin)kolen draait. Je kunt het zelf zien, vlak over de grens bij Zuid Limburg vanaf Venlo. Komende jaren zullen de Duitsers eerder MEER dan minder bruinkool gebruiken, want Angela Merkel schakelde 9 op en top functionerende kerncentrales af.

Dat deed Merkel na door milieuclubs als Greenpeace opgestookte media-commotie rond het kerncentrale-ongeluk bij Fukushima. Het leek een tactische zet van Merkel’s CDU om de Duitse Groene Partij van een machtsgreep af te houden. Mede door die politieke move van Merkel voor haar imago als Klimakanzlerin, steeg ook afgelopen jaar in Duitsland opnieuw de CO2-productie.

Klein hoefblad aan de rand van Tagebau Garzweiler. Geef de natuur 1 vinger….

Biobrandstof: moerasplanten>turf>bruinkool>-steenkool
Bruinkool en steenkool vullen het gat dat de kerncentrales lieten. Een gat dat je niet met windturbines kunt vullen: want voor een stabiel net heb je een basislast nodig, die alleen stabiele energiedragers kunnen leveren. En een backup voor wegvallend wind/zon-vermogen. Anders implodeert de naar enorme hoeveelheden energie hongerende moderne maatschappij, die van energie aan elkaar hangt.

Bruinkool – ook ligniet genoemd- is de geologisch jongere en qua verbranding daarom smeriger variant van steenkool (er zit naast kool meer andere droge stof in gemengd, je verbranding is minder efficient). Het werd gevormd in het Mioceen tussen 23 miljoen en 5 miljoen jaar geleden. Dus nog betrekkelijk recent, geologisch gezien.

Steenkool ontstaat uit plantenresten van moerassen uit het Carboon. Dat is de geologische periode die van 350-300 miljoen jaar geleden duurde. Veel langer geleden dus.

De nog jongere variant die over een tijdvak van duizenden jaren ontstaat heet ‘turf’. Dat is samengeperst en deels verkoold veen- veenmos, riet en ander waterplanten-materiaal- waaruit een groot deel van Nederland bestond als moerasland. Alle plaatsnamen die op ‘veen’ eindigen getuigen van een verleden met ‘veen’-winning, dus turf.

Dat turf was de brandstof die onze Gouden Eeuw aandreef, maar die turfwinning ging bij ons tot ver in afgelopen eeuw door. Tot voor kort werd nog aan de Duitse kant van het Drentse Bargerveen turf gewonnen. Veel van onze natuurgebieden als de Vinkeveense Plassen ontstonden door die turfwinning. Dan graaf je dus plakkaten van verteerd en verkoold moeras af,veenmoskussens. En de ontstane gaten vullen zich met water: plassen.

Veenmoskussen, het begin van turfvorming en latere bruinkool

Qua waarde als brandstof worden turf, bruinkool en steenkool gerangschikt naar het gehalte koolstof (C) in de droge stof, en daarmee de verbrandingswaarde per kilo. Hoe hoger het koolstofgehalte hoe meer energie je per eenheid droge stof kunt opwekken, dus zonder allerlei extra rotzooi.

Turf heeft een koolstofgehalte van 60 procent of minder. Bij bruinkool/ligniet kom je op 60-70 procent, en de meest hoogwaardige variant van steenkool- antraciet- heeft een koolstofgehalte van meer dan 87 procent. Die rangschikking haal ik van Geology.com. Die website geeft ook een aardige uitleg over het ontstaan van diverse kool-soorten.

Je hebt dus meer miljoenen jaren nodig voor je brandstof verder verkoolt. Bij bruinkool is dat nog niet gebeurd.

Een mastodont vreet zich een weg in de aarde, de Bruine Aarde gaat over de transportband richting verwerking

Garzweiler: Een Mastodont vreet zich een weg in de aarde, de Bruine Aarde gaat over de transportband richting verwerking

Hoewel ze geen ‘biobrandstof’ genoemd worden zijn zowel steenkool, bruinkool en turf dus hartstikke biologisch, qua ontstaansgeschiedenis. Net als aardolie en aardgas natuurlijk.

Over 350 miljoen jaar ligt hier steenkool, samengeperste plantenresten uit een moeras, afgeschermd van oxidatie door water en sediment…

Het vormen van zo’n steenkool-laag is heel bijzonder omdat plantenresten sneller moeten ophopen, dan dat hun vertering door bacteriën verloopt. Voor een steenkool-laag van 1,5 meter dik heb je een laag plantenresten nodig van 15 meter die door druk van bovenliggend sediment samengeperst moeten worden.

Bargerveen: hier wordt de turf alvast gevormd….

Die plantenresten moeten dan dus bedekt raken met sediment en een waterlaag, om ze van de lucht af te snijden zodat het koolstof niet oxideert.

Steenkool met versteende varens uit het Carboon zit bij ons in Limburg op wel 500 meter diepte. De bruinkool ligt op een steenworp van 40 kilometer van de gesloten Limburgse steenkoolmijnen aan het oppervlak in Duitsland.

...zo is duidelijk waarom het 'bruinkool' heet. Ligniet is de jongere variant op steenkool. Die zwarte kool stamt van plantaardige resten uit het Carboon dieper in de aarde. Bruinkool stamt van natuurlijke resten van vroegere geologische periodes

.

Alles Giga
Je kunt de winning vergelijken met teerzandwinning in Alberta (Canada). Ook in het Ruhrgebiet vreten monsterlijke mastodonten van metaal zich een weg in de aarde, hongerig naar energie. Agrarisch land verandert over vele vierkante kilometers in een apocalyptisch maanlandschap: 40 vierkante kilometer grote gaten in de Duitse aarde, een maaltijd van de Duitse economie met haar immer groeiende energiehonger.

Concessiegebieden voor bruinkool, 45 miljoen ton per jaar die de eigenaar van Essent-RWE-uitsluitend wint voor de opwekking van elektriciteit. Zeventig procent van de opgewekte energie komt uit steenkool en bruinkool.

Zie de monsterlijk grote mastodonten die de aarde openen. Zelfs een toch flinke bulldozer tekent er als klein insect bij af.

Wat je op deze foto’s ziet is niet het verleden, maar de groene toekomst
De helft van alle door RWE opgewekte stroom in Duitsland komt uit Bruinkool, zo toonde het informatiebord van RWE, de eigenaar van Essent. In 2012 openden zij twee nieuwe bruinkoolcentrales bij Garzweiler (vlakbij Julich) met een gezamenlijk vermogen van 2000 MW. Niet populair die boodschap, wel de realiteit die het verschil maakt tussen welvaart en Middeleeuwen.

Tagebau Hambach vanaf Sofienhohe, maanlandschap van 48 vierkante kilometer..ongeveer 20 miljoen jaren terug was dit een moeras

…een beetje zoals dit (Het Bargerveen)

Zonder toevoer van goedkope energie- ook als het niet waait en in de winter als de zon laag staat- dan klapt de hele economie in elkaar. Geen politicus die dat wil riskeren. Krijg je Wild-West-achtige toestanden en straatrellen.

Sofienhohe, een berg die volledig is afgegraven

Sofienhohe, een berg die volledig is afgegraven. Het apparaat hier noemen de Duitsers een Absetzer waarmee afgegraven grond aan de andere kant wordt teruggestort

Ergens moet een energiebron de basislast leveren, die het net stabiel houdt. Die maakt dat jij en ik nu kunnen werken, ook als een wolk voor de zon trekt, de wind afneemt tot windkracht 4 of daar beneden. Omdat het vermogen van windturbines exponentieel afneemt met de windsnelheid, wekken windturbines beneden windkracht 4 namelijk maar weinig stroom meer op.

Het optimum waarbij ze het maximum-vermogen opwekken zoals dat werd geinstalleerd (de grootste zijn al 7 Megawatt per turbine), dat halen ze rond windkracht 7-8. Dat is eenvoudige natuurkunde, die voorstanders van windenergie als krachtbron van de gehele economie zal blijven achtervolgen.

De helft uit bruinkool, het groene blokje staat voor alle wind- zon en bio-energie bijelkaar

De krachtverhoudingen: De helft van alle Duitse stroom uit bruinkool, het groene blokje staat voor alle wind- zon en bio-energie bijelkaar. Een groene vandalist takelde de tekst toe

Het puntje van de kerktoren

...kraaien verjagen hun doodsvijand de havik,

Het kerktorentje zag je al op voorgaande foto in andere context. Wanneer je niet aan de rand van de Tagebau staat zie je er niets van.. De kraaien hier verjagen een havik. Je ziet kraaien eerst schreeuwend in een zwarte wolk rondhangen, en net zo lang hun doodsvijand aanvallen tot de havik wegvliegt…

Windturbines voor de politiek, en de Kraftwerk voor de energie

Windturbines voor de politiek, en de Kraftwerk voor de energie, met de bruinkoolkloof er voor: 40 meter diep de aarde in

Een van de best bewaarde publieke geheimen, die verklappen we bij deze nogmaals: het ‘groene’ Duitsland heeft de meest CO2-rijke stroomopwekking van de G8: per kWh in 2009 liefst 5 maal meer dan de op kernstroom draaiende Fransen. Met het uitschakelen van 9 functionerende kerncentrales is er maar 1 andere vluchtweg, met NOG meer CO2-productie tot gevolg……

Meer grote gaten in de aarde. Bruinkool is dus een rechtstreeks gevolg van als ‘groen’ verkocht energiebeleid: iets dat je in reguliere media niet zult horen. Toch is het controleerbaar waar…

Een populaire attractie

Een populaire attractie. Deze brug bij Tagebau Garzweiler hangt er sinds 2014. Aanrader voor open mond-ervaring.

Wanneer het voldoende waait- meer dan windkracht 4- leveren windturbines een beetje stroom, bij windkracht 7 zelfs vrij veel, tot wel tientallen procenten van de behoefte: dat zijn de cijfers die je dan vaak hoort. Stroom die ze met voorrang en subsidie op het net mogen dumpen. Bij veel wind en weinig vraag zijn de stroomprijzen dan zelfs even negatief.

Maar steen- en bruinkolencentrales houden dat net stabiel met een zogenaamde ‘basislast’. Die capaciteit moet altijd paraat staan. Anders krijg je een blackout: plof, je hele economie ligt dan plat.

Bij mijn bezoek in het vroege voorjaar waaide een zeer licht briesje, terwijl depressies overtrokken en de windturbines met regenwolken aankleden. De bruinkool leverde toen dus vrijwel alle stroom die nodig was.

Bij de Dagbouw Hambach is een toeristische attractie gemaakt met restaurant-cafie Terra Nova

Bij de Dagbouw Hambach maakte RWE een toeristische attractie met restaurant-cafe Terra Nova

Bij een kleine zonnedoorbraak doemde dan plots boven het concessiegebied Garzweiler de ware krachtbron van de Duitsers op uit de mist: een rokend Kraftwerk van 2000 Megawatt. En de windmolentjes daarvoor, die draaien vooral symbolisch om de politieke verhoudingen in het land stabiel te houden. Met Merkel in het zadel als Klimakanzlerin, die met het offeren van 9 kerncentrales de Grunen van de macht wist af te houden.

Althans, voorlopig.

Buizert zeilt over Tagebau Hambach

Buizerd zeilt over Tagebau Hambach

Bij de Tagebau zweven ze op de stijgwinden die opkomen uit de gigagaten in de aarde, luid miauwend hun territorium afbakenend

De bruinkool heeft zijn positieve kanten. Je offert een paar gebieden van enkele tientallen vierkante kilometers. Je moet er echt om zoeken, anders zie je ze niet tot je aan de rand staat. Daar graaf je dan je bruinkool weg tot 2045. Maar dan heb je wel stroom waarmee je de rest van het landschap ontziet: het alternatief is de kerncentrales overigens open, maar daar willen milieuclubs niet aan.

Zo’n gat in de aarde, later wordt het gewoon weer natuurgebied, teruggegeven aan de natuur.

Concessiegebied, er wordt een complete snelweg voor omgelegd tussen Dusseldorf en Aken

Concessiegebied, er wordt een complete snelweg voor omgelegd tussen Dusseldorf en Aken

De natuur liet bij Garzweiler nu al van zich spreken. Er vloog een slechtvalk over. Deze welvaartsprofiteur schijnt zelfs af en toe te broeden op die monsterlijke graafmachines.

Langs de rand van het concessiegebied mogen geen mensen komen: behalve ik dan. Onverstoorde natuur. Meteen stuitte ik op een vos die wegvluchtte. En veldleeuwerik zong boven de gravende Mastodont en daalde in parachutevlucht naar beneden: die zijn in het agrarische landschap vrijwel uitgestorven, hier zingen ze!

Slechtvalk vliegt over Tagebau Garzweiler. Er zijn broedgevallen bekend van slechtvalken op deze monstermachines, in een oud kraaiennest.

Slechtvalk vliegt over Tagebau Garzweiler. Er zijn broedgevallen bekend van slechtvalken op deze monstermachines, in een oud kraaiennest.

Het stipje op bovenstaande foto: de slechtvalk

Ik bekijk dit maanlandschap dus van de gunstige kant, qua ecologie. Het oogt nu nog een beetje onfris: maar beter dit, dan een land vol windturbines. En je ziet de natuur al bezit nemen van het voor mensen ontoegankelijke maanland, waar een opgejaagde economie steeds verder bezit neemt van het land.

Het agrarische land is ecologisch gezien niet rijker…

Mensen blijven er weg, en zo ontstaat rustgebied voor wild

Steeds meer asfalt, steeds intensiever bewerkt boerenland. Wie weet zijn de aan de natuur teruggegeven bruinkool-mijnen straks wel de meest boeiende natuurgebieden die we in de 21ste eeuw nog hebben. Bij vulkanische steengroeves in Duitsland (Eifel) kun je dat ook al zien.

En enkele kilometers verderop in het lieflijke Zuid Limburg zie je niets meer van de bruinkoolwinning…

7 Replies to “Bruinkool brandstof van groene toekomst…”

  1. Ik vind het een mooi bericht met mooie foto’s. Ik heb wel een vraag/probleem en dat zie ik vast ook terugkomen bij de opstellen over de ecologie van de een en twintigste eeuw.
    De voorwaarde die daar ongetwijfeld als ‘sine qua non’ gepostuleerd wordt is dat economische groei en technologische vooruitgang immanent zijn.
    Ze worden niet betwijfeld.
    Tja laat hem daar nou net de crux zitten. We leven sinds 1970 in een leen en schulden economie, waarbij 1% economische groei gerealiseerd wordt door tenminste 3% geleend geld.
    Je schrijft voor Elsevier, de neoliberale denktank van ons land. Misschien dat die er iets nuttigs over kunnen berichten.
    Waar voor die tijd goedkope fossiele energie en technologische vernieuwingen reële economische groei en vooruitgang brachten is dat daarna allang niet meer zo.
    Het enige dat er gebeurt is dat wereldwijd de schulden toenemen (China en SA niet uitgezonderd) en energie in welke vorm dan ook en ‘maintenance’ onbetaalbaar zijn en groei en welvaart alleen maar afremmen en tegenwerken.
    Trump heeft om achterstallig onderhoud aan infrastructuur ed te bekostigen tenminste 1000 miljard nodig (volgens anderen het dubbele)
    Tja dat moet geleend worden….links om of rechts om. Dan maar de onrendabele kolenmijnen open, dure gezondheidszorg afschaffen en onderwijs nog verder privatiseren?
    CO2/klimaat allemaal leuk een aardig en kernenergie is de oplossing? Tja Frankrijk is het lichtende voorbeeld. Een land dat zo goed als failliet is net als Areva/Toshiba en Westinghouse en niemand die weet hoe en waardoor de eerste generatie kerncentrales vervangen moet worden en wat de kosten van ‘stillegging’ en ‘opruiming’ zullen zijn. Ok big deal windmolens zijn altijd nog duurder!
    De hamvraag bij al deze discussies is eigenlijk wat is nou eigenlijk de relatie tussen energie/economische groei/technologische vernieuwing?
    Er wordt vaak geschermd met de middeleeuwen als het over dure ‘duurzame’ energie gaat!
    Tja de vraag leidt een Griekenland schulden scenario wat inmiddels voor veel economieën geldt van Brazilië tot Frankrijk niet tot eenzelfde uitkomst?

  2. @Gerard: een hele goede set vragen, waarop ik ook geen directe antwoorden heb. Nederland zit nu op een schuldbubbel van 430 miljard euro, die bij een hogere rente dan de ECB nu kunstmatig laag houdt een onbetaalbare last zou dreigen te worden. Bij een lagere staatsschuld droegen we al rentelasten af van 10-12 miljard euro, evenveel als de aardgasbaten.

    Dat de ‘crisis’ voorbij zou zijn is ook volgens Syp Wynia van Elsevier een illusie. Men bestrijdt de schuldbubbel met het ‘aanjagen’ van de economie met nog meer geleend geld/schulden. Daarnaast zijn de belangrijkste bedrijven van NL in handen van Angelsaksische aandeelhouders die op de korte termijn willen cashen, ook als dat de lange termijn-strategie van het bedrijf uitholt

    Ik voorzie niets minder dan een economische ramp inclusief straatrellen zo rond 2020.

    Ter afleiding lijkt de VS nu maar de oorlogskaart te trekken.

    Wat kernenergie betreft: ik geloof zelf dat de rek daar wel uit is, althans in de traditionele kernenergie. Je ziet ook geen kerncentrales – hopelijk- verschijnen in landen zonder rigide veiligheidscultuur. Steenkool is veiliger, en niet voor niets kwam het bericht voorbij dat Japan in tientallen steenkoolcentrales investeert. Dat kunnen ze goedkoop betrekken in Indonesie en in Australie waar lagen uit het Carboon aan de oppervlakte liggen

    Interessante Tijden moet vooral exploratief zijn, alle vaste antwoorden en standpunten die ik had zijn discutabel, zodra je andere invalshoeken vindt. Nu lees ik bijvoorbeeld over de CIA en declassified files waaruit een journalist informatie haalt. Dat bevestigt weer hoezeer geheime diensten ook in de War of Ideas betrokken zijn, hoezeer ze op belangrijke journalistieke posten en persbureaus hun eigen mensen hebben.

    En wat schetst in het geheel niet mijn verbazing: hoe Villa Serbelloni van de Rockefeller Foundation daarbij een vooruitgeschoven post is voor conferenties….Daar is ook het klimaatverhaal bij elkaar gekookt, de Club van Rome en het idee om NGO’s massaal te sponsoren voor Agenda 21-agitatie

  3. Fossielen zullen verplicht aan de klimaat neutrale centrale moeten. Met CCS2, een Nederlandse innovatie. Daardoor wordt stroom duurder, en subsidie voor duurzaam overbodig

    1. @Henk Daalder Dus door andere stroom duurder te maken is geen subsidie meer nodig voor energie-opwekking die nu zonder subsidie niet uit kan? Ben ik nu zo dom en jij zo slim? Of klopt er iets niet in je gebruikte logica

  4. Rypke,
    Leuk en informatief stuk. Vooral ook je opmerking, dat bruinkool en steenkool in feite ook natuurlijke energiedragers zijn.
    De facto Eigenlijk is hout gewoon premature bruinkool. Immers bruinkool is ingekoold (coniferen)hout.

    Wel heb ik twee opmerkingen
    Onder één van de foto’s staat het volgende onderschrift “Garzweiler: Een Mastodont vreet zich een weg in de aarde, de Bruine Aarde gaat over de transportband richting verwerking” De Bruine Aarde (met hoofdletters) is welliswaar bruin maar het is geen bruinkool. Het betreft hier de toplaag, die uit löss bestaat. De “verwerking” hiervan is het weer bovenop de overige lagen deklaaggesteente terugstorten hiervan.
    Mij gaven de hoofdletters, het woord “verwerking” en het feit dat bruinkool bruinkool heet (maar eigenlijk meer zwart is dan bruin) de indruk, dat je met Bruine Aarde de bruinkool zelf bedoelde.

    Punt 2 De Sophienhöhe is geen afgegraven berg maar is juist de berg deklaaggesteente of “Abraum”, welke in het begin van de ontrgraving van de Tagebau Hambach is vrijgekomen.

  5. Heel interessant stuk. Ik blijf het een soort paradox vinden. Hoe kan het groene Duitsland nu alle kerncentrales hebben gesloten, om dan verder te stoken met bruin- en steenkool voor het milieu? Onbegrijpelijk..

  6. Blijft een mooi paradox zoals gezegd. Maar we willen een sustainable planet met bijhorende kosten.
    Belachelijk dat ik bij de OBI baumarkt in Duitsland 0.23 € ct/kg bruinkool betaal terwijl daar bijna 6 kWh energie in zit. Dus 0.04 € / kWh. Kijk op je eigen afrekening van je energieleverancier en je ziet dat electra al boven de 0.20 € /kWh zit en gas rond de 0.07/kWh. Dus ik van ’t gas af en bijstoken met bruinkool in de donkere dagen.
    Zit veel zwavel in maar drijft gewoon richting de voormalige eigenaar naar het Oosten.
    Heb nu al 10000 kWh/jaar aan zonnepanelen-productie en ben bijna energie-onafhankelijk.
    Heb wel op ’t moment nog energiebehoefte in de donkere dagen.
    Bruinkool it is, want de (R)Overheid biedt weinig varianten noch zekerheid.
    Gr Roel

Laat een reactie achter aan gerard d'Olivat Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *