De doopsgezinde gemeente Holwerd bouwde een labyrinth in de achtertuin waar de vraag bij hangt: ‘Wat doe ik hier in godsnaam?’ En wat wil ik met mijn leven? Ook, of misschien wel juist in Holwerd, dat zelfs voor Friese begrippen afgelegen ligt.

Dat is existentialisme met godsnaam er nog in, en een zoek-opdracht naar waarde er al in besloten op de koude zeeklei.

Doopsgezinden zoeken in godsnaam zonder hoofdletter geschreven, dus zonder pretentie van Waarheids-claim. Mogelijk omdat ook de Nederlandse Doopsgezinden er niet meer ‘echt’ in geloven, zoals stichter Menno Simons uit Witmarsum wel in God met hoofdletter deed.

En zijn volgelingen in Pennsylvania, de mennonieten en Amish nog steeds, maar ook in Afrika. Die krijgen ook allemaal massa’s kinderen. Terwijl seculiere Westerlingen onvruchtbaar blijven of maximaal 2 op de wereld zetten. Wie in God gelooft lijkt de toekomst minder te vrezen.

Is dat hoofdletter-loze godzoeken doorleefde filosofische bescheidenheid van die dope-gezinden, of capitulatie voor postmodern fundamentalisme? De angst een ander op de tenen te staan. Of wil je jezelf ten koste van jezelf goed voelen over jezelf.

Een soort filosofisch zelfmoord plegen, zelfvernietiging voor behoud van je zelfbeeld.

Je ziet het ook bij Remonstranten die duur campagne voeren als ‘Mijn God trouwt ook Homo’s en Lesbo’s’ (= gegarandeerd kinderlozen), ik zag het in Utrecht op een christelijke studentensoos hangen. Dan geloven ze in post-modern filosoof (en badhuis-homofiel) Michel Fouceault, zo schrijft ook Harari in Homo Deus.

Niet in de Heere van de vroegere gereformeerden van Dongeradeel in Leviticus, in wiens ogen ‘het bijliggen van een man op de wijze van een vrouw’ niets minder dan ‘een gruwel’ zou zijn. Die Grote Baas uit de Bronstijd was daar vrij helder over.

Je gelooft als modern mens niet in een Autoriteit boven je eigen gevoel, die deze autoriteit ook afdwingt, het Woord met hoofdletter. Slechts predikers der mainstream mogen je vanaf de kansel van massamedia nog je wereldbeeld dicteren, je opinies geven over mensen die je nooit ontmoette, en plaatsen die je nooit bezocht.

• Nou zeg, die Nazi’s in Charlottesville, hoor nu mijn mening! Bazel je dan niet tenminste even veel, als wanneer je uit een klein stukje tekst uit het Oude Testament de Waarheid distilleert?

En de Yehovah, die aan de deur komt om je eigen gevoel van het moment te betwisten, en door journalisten overgeleverde wijsheid van massamedia…. Wijs je die onbeleefd de deur? Maar waarom kijk je via televisie dan wel reclame, en laat je zelfs door het NOS Journaal je een heel wereldbeeld opdringen?

Ook uit Holwerd is God al verdwenen/verjaagd, in 2008 om precies te zijn. Toen ging het eigen Cargamel-kasteeltje met spits waar regenwulpen boven cirkelen- de Willibrorduskerk (uit 13de eeuw)- over in handen van de monumenten-stichting Alde Fryske Tsjerken.

Die onderhoudt als museum met subsidie, wat eeuwen de geestelijke horizon der Friezen was, voorzien door Voorzieningheid en eigen bijdragen. Men bracht toen in Holwerd uit zichzelf in de gemeenschap een Godsvermogen bij elkaar.

Crowd-funding bestond al eeuwen, de tienden stammen uit het christendom.

Je bezoekt nu de Willibrordus-kerk van Holwerd en een vlucht regenwulpen trekt over richting de Waddenzee. Je hoort dat aan de treurige trilroep. Een klaagzang die ex-gereformeerde en bioloog Maarten ’t Hart zijn door-braak-roman ‘Een Vlucht Regenwulpen’ in 1978 deed schrijven.

Maarten moet in die verfilmde succes-roman binnen 1 week een vrouw vinden, en anders sterven. Die ontbrekende helft, waarvan 50 procent nu na korte of langere tijd weer scheidt. Voor Maarten die vrouw vindt, moet hij eerst met de God der Gereformeerden uit zijn jeugd afrekenen, zijn opvoeding.

Zoals de meeste van zijn generatie deden, de Babyboomers.

Maar Het Verlangen blijft. Ook bij Maarten ’t Hart. Want anders bleef hij roman na roman niet vullen met God en Bijbel in ontkennende zin. Hij weet wat mensen er in zoeken, maar vond zijn eigen draai daar niet in.

Ja, wat moet je dan vervolgens? Je moet toch iets doen om Het Verlangen te vullen, de Godshaped Hole, die plaats van ontmoeting, Aanvaarding, een bestemming zonder aantasting of corruptie er in.

Hoeveel aardse zaken zijn niet een onvolmaakte greep naar dat Ideaal? Een nieuwe vrouw, een nieuw huis, een andere plek, een nog duurdere stereo om je door Bach’s Cantates vol Inspiratie (= Inblazing) te laten gieten.

Daarnaast bestaat gewoon ordinaire honger, het dier in jezelf dat vreten moet. Iedereen heeft dat stomme ***geld nodig, de munten om mee te kopen en verkopen. Al het geestelijke is ook aards. En op aarde geldt: Je moet toch wat, en let vooral op de klemtoon.

Want naast een geestelijk cement van een gemeenschap- dat ‘religie’ smeedt (onuitgesproken afspraken die boven het individu staan)- is vooral ook kapitaal nodig om het sociaal verkeer gaande te houden.

Bestaansmiddelen. Zonder geld ben je niemand en kun je niets.

Tenzij je een soort spirituele goeroe of monnik bent die de hele dag in isolement op zijn kussentje wil zitten Verlicht te zijn, levend van wat God/de natuur gratis geeft. Gelijk de leliën des velds.

De meeste mensen zouden zich dan dood vervelen, of zich alleen en dood-ongelukkig voelen.

Is wat mensen ‘eenzaamheid’ noemen niet gewoon het zelfde als negatief beleefde vrijheid? Er is dan niemand die je in de weg zit, behalve je zelf. En dan is er ook niemand anders om verwijten te maken. Maar wie lukt dat?

Je kunt ook De Weg een stukje afsnijden met Al-cohol, dat Arabische woord dat net als Al-lah een verlosser kan zijn. Insh Alcohol, als de Drank het Wil. De Opium voor het Volk (religie volgens Marx) waarmee ook de middelmaat of minder boven zichzelf uit kan stijgen.

Althans, die krijgt dat gevoel.

Met Al-cohol kun je jezelf uitgummen. Dat is wat veel mensen van tijd tot tijd doen.

Hoe vaak niet gehoord: het was zo’n leuk feest, hahaha, ik kan me er niets meer van herinneren. ….. Binge-drinking noemen de Britten het. Finse jongeren uit Helsinki nemen de veerpont naar Estland en terug om zo belastingvrij bezopen weer van boord te rollen.

Op bezoek bij kunstenaar Fred Landsman, ontmoette ik iemand in Holwerd die hier al 10 jaar in afzondering leeft, na zich met vrouw en dochter in 1975 te vestigen. Met eigen dorps-jungle op plaats ingevallen boerderij. Hij wilde zelf niet op de foto, maar zijn rug lijkt me anoniem genoeg. Hem lukte blijkbaar wel, waarin weinigen slagen.

Maar ook vanuit een luxe-positie, al eerder in het leven geslaagd/door anderen erkend zijn, en niet meer om de Pecunia verlegen zitten. Ook dan blijf je met bovenstaande doopsgezinde vragen zitten.

In die zee van vrije tijd van wieg tot graf klampen mensen zich aan alles vast, wanneer ze zichzelf niet tot leidsman kunnen zijn.  Is ook niet slechts 1 op de 10 mensen ondernemer en de rest gewoon ‘personeel’? Iedereen in een Groep gaat als vanzelf op zoek naar Baassie, iemand die doet alsof hij Het wel weet.

Dat schept dan rust en orde.

In plaats van Homo sapiens – wat duidt op ‘denken’- zou het gros Homo ambtenarensis kunnen heten. Personeel. Een ander voor je laten bedenken wat je nu in godsnaam weer moet. Die Ander is nu steeds vaker De Overheid. De Staat, Gods plaatsvervanger op een seculiere aarde.

Als die doel- en radeloosheid bij mensen als individu grosso modo geldt, hoeveel meer bij mensen in groepen. Je aan elkaar vast klampen. En dan zeker bij mensen in groepen in een uithoek van een provincie die als uithoek van Nederland geldt.

Holwerd in Noord Oost Friesland.

En zo- in die existentiële crisis op de koude zeeklei- ontstond een idee: Holwerd aan Zee. Doorbraak voor mens en natuur! Een nieuwe levensader voor een dorp aan die tot wereld-erfgoed verklaarde moddervlakte, waar de jeugd en God wegtrokken. Kosten zijn berekend op meer dan 150 miljoen euro door Witteveen en Bos. Baten onzeker.

Met wat gerstenat overgoten in Café de Gouden Bol klonk het zo mooi.  De kopstootjes stonden ingeschonken.  De nood was hoog, verkrotting en leegloop moesten eindigen.

En zo – die avond in de olie- kwam de glans over Het Plan.

Zoals ook Friese vrouwen met plofbillen en bloempotkapsel mooier worden wanneer het promillage stijgt. Wir trinken die Weiben schon, zo zeggen ze in het land van Goethe. Zelfs een Alte Fregatte verandert in Afrodite wanneer Bacchus maar lang genoeg avonddienst heeft.

Een der lokalo’s heeft ‘m al hangen, als centrum van de aandacht in het kroeg-gesprek steekt hij van wal:

Je verlengt de Holwerdervaartz, uit Dokkum tot in de Weerelderfgoed Waddenssszzee. Ja nee, nou moej’ evuh luisterzzz. Nee ssszeerieus.  Moeje luisteh…….Dan zzzzzsssslooop je de zzzeedijk…….

(daverend gelach aan de toog, centrum van de aandacht)

en graaft dwarrrrrsssszzz door zze kwelder een vaargeul.

En zzzzzan komuh alluh toeristuh die eeerst naar Ameland gingen nu naar onszzz. Met een grote zzzzzak geld…In bootjessszzzzz 

Speld valt, CD met Adele ‘Ai will never meeeeeet somebody laaaaiiik yoouuuuu.…zip’……houdt op met spelen.

Geld, ja geld, als wij hier ergens om verlegen zitten. Nieuwe mensen ook. De energie aan de bar verandert.

De planmaker voelt dat hij nu met een toog-grapje alleen niet meer weg kan komen. Hij wordt sszzerieussszzzz.

Ja neu, in Duiissszzzland doen ze’t ook. Zzze sspuite stranden op aan ze Wadduzzee heb ik zelf gehoord van menszzu die dat hebben gehoordzzz.

Ambtenaar van Dongeradeel- gemeente in Existentiele Crisis- veert op, en hai siet hier wel mooglikheuden. Noo ik ssal dit euns in de c’homissievergoadering gooi’n‘, spreekt hij in zijn beste Nederlands. Want jooaah, die wurkgeleugenhiet. De joigd trekt weg…

Hier sain wel Europeuse potjes met ssssubiedjze foar tink ik. Dit is toch’n ideeu dat uut de Gemienskip k’homt. 

Met enige trots van gemeenschapsgevoel verlaten de stamgasten de Gouden Bol. En zo begon het graven naar die pot met Waddengoud in de moddervlakte voor het boerenerf, die werelderfgoed werd. Althans, zo zou het best begonnen kunnen zijn.

Maar nu de harde cash nog.

Er leven evenveel autochtone Holwerders op aarde als dat er nog Panda’s in het wild leven. En voor het huisvesten van 2 panda’s had Burgers Zoo miljoenen over. Dus hoeveel hebben wij over als gemeenschap voor de Holwerd-panda’s in hun afkalvende reservaat? Mij dunkt moet zoiets wel honderden miljoenen kunnen kosten…