Veel van mijn foto’s gaan over de dood, de waanzin van mensen in groepen, en natuur als manier om aan mensen levend te ontsnappen. Of is het de onverschilligheid van de natuur die fascineert, de natuur als tijd die gewoon doortikt.

De natuur overwoekert de geschiedenis en het onkruid bloeit weer op uit de bloedbaden waarmee de historie is opgetekend..

Zo kom je ook verzeild bij Fort Douamont bij Verdun. Dat fort in een heuvel bouwden de Fransen al in 1885 om het Teutoonse gevaar af te wenden: dringende Duitsers aan de Franse poorten bij de Maas. Nadat de Duitsers in 1870 de Fransen onder de voet hadden gelopen.

In 1916 strijdtoneel van de slag bij Verdun, toen Duitse legers tevergeefs probeerden door te stoten, een massa-slachting die hooguit door de slagen bij Ieper (derde slag vond 31 augustus 1917 plaats) en de Somme (1916-17) in bodycount werd ge-evenaard.

Nadat de Duitsers het vrijwel verlaten fort eenvoudig veroverden, probeerden de Fransen het later weer terug te veroveren. Honderdduizenden lijken verder en een eeuw later ligt het omliggende terrein nog steeds bezaaid met munitie. De natuur kon zich er ongestoord ontwikkelen, met kleine vijvers in wat ooit granaat-trechters waren.

Wanneer je het burgerleven zat bent, je kunt je troosten met het idee dat al je kleinburgerlijke zorgen in het niet vallen bij wat deze mensen hier moesten doorstaan. En je niet langer aanstellen.

Het fort is nu 1 groot betonnen graf.

Ik lees net Barbara Tuchman’s ; The Guns of August. De in 1963 als bestseller geschreven versie van ‘hoe kon de Eerste Wereld Oorlog in augustus 1914 beginnen’. Ze schrijft alleen over de aanloop naar en uitrol van die noodlottige augustus, die 4 jaar massa-slachtingen met tientallen miljoenen doden inluidden.

De Duitsers zouden even in 6 weken met de Fransen afrekenen aan het Westelijk Front.

En dan de Russen van repliek dienen aan het oostelijk front. Ze dachten: die Russen doen er 6 weken over, voor ze in dat onmetelijke en armoedige land zijn gemobiliseerd.

Het liep echter anders.

Bibliotheken zijn er al vol over geschreven om DE oorzaak te vinden. Het Duitse nieuwe aanvalsplan van Von Schlieffen – Dwars door Belgie- lag al 10-20 jaar min of meer vast. Het moest op de 1 of andere manier zijn, alsof de geschiedenis al vastlag.

Wat ook meespeelde waren onzinnige dingen als ego’s, niet op je besluiten terug willen komen, toeval en de reactie op dat toeval. Misschien hebben mensen wel geen invloed op zaken, die al in de tijd vast liggen. Uiteindelijk is de tijd ook de vierde dimensie.

En als afstanden tussen de sterren vast liggen, tussen steden en landen, je neus van voren zit en niet van opzij: waarom zou de tijd met haar gebeurtenissen dan ook niet gefixeerd zijn in het realiteits-spectrum?

Je kunt dus bibliotheken vol schrijven met de intentie om niet weer die fout te maken. Maar je kunt in andere omstandigheden wel weer een andere al te menselijke fout maken, die als katalysator werkt voor andere feilbare mensen met hun fouten.

En DE schuldige is dan niet aan te wijzen. Misschien zegt het op persoonlijk niveau ook iets over de eigen ‘plannen’ die je maakt. Alsof je in detail je toekomst kunt voorspellen, terwijl toeval- wat je toe valt- daar een grotere rol speelt dan wat je op voorhand bedenkt.