Vuilnisbakberen

12 jaar terug voor Dagblad Trouw en De Standaard bezocht ik de vuilnisbakberen van Brasov in Roemenie en maakte daar deze foto’s met onderstaand verhaal.

In Roemenië schuimen bruine beren’s nachts massaal vuilnisbakken af in woonwijken. De autoriteiten hebben de oorlog verklaard aan de scharrelaars. Wijkbewoners en natuurorganisaties tekenen protest aan tegen de jacht op ‘hun’beren. Met een beroep op de EU proberen ze afschot te voorkomen.

Behendig sturend rond de kuilen in het asfalt rijden we richting berenwijk Racadau in Brasov. De avond valt al in en de laatste trolleybussen tuffen richting eindpunt tussen de beboste heuvels van de Karpaten. De weg vervolgt langs smoezelige flats uit het Ceaucescu-tijdperk, naar het eindpunt: de inmiddels internationaal beroemde containers die als eettafel dienen voor de vuilnisbakberen.

Officieel mogen de beren in Racadau geen toeristische attractie heten van de stadsautoriteiten. Op de website van Brasov wordt dan ook met geen woord gerept over de vuilnisbakberen. Maar eenmaal ter plaatse blijkt dat iedere taxichauffeur de attractie rondbrieft. Zeker vier taxi’s met goedbetalende toeristen pendelen langs de bosrand op zoek naar een teken van de beren, een Hongaar en een Sloveen volgen op de voet.

Wijkbewoners laten hun hond uit voor de laatste plasronde, en op de achtergrond klinkt het geluid van feestende (lees drinkende) Roemenen die verderop een kampvuur hebben gebouwd. Dan plotseling klinkt een angstig geblaf. Eerst een hond, dan meerdere en de vredig waterende dobermann kijkt onrustig op. De eerste beren zijn op komst en de spanning stijgt.

Verderop staan de taxi’s stil, zeker drie auto’s keren hun motorkap richting een rij vuilcontainers. Een surrealistische situatie ontstaat als mensen in het licht van de koplampen hun camera’s richten op het afval. Dan wordt de reden duidelijk. De eerste beer waggelt al over een betonnen muur boven de vuilcontainers.

Volledig geroutineerd schuift de donkere jonge mannetjesbeer de klep open van de container. Als een gezette baantjeszwemmer die zich in bad hijst laat de beer zich in de container zakken.

De smakgeluiden starten, geluid van rinkelend glas stijgt uit de container en seconden later duikt het berengezicht op boven de bak met een pot mayonaise in zijn berenhanden. Luid snuivend vervolgt hij zijn zoektocht naar meer fastfood.

Bijvoeren

De beren bezoeken Racadau al twintig jaar, sinds de Bijlmer-achtige wijk tussen de beboste hellingen bij Brasov werd gebouwd. Aanvankelijk enkele, maar omdat moederberen hun kleintjes vuilnis leerden eten zijn er inmiddels tientallen beren die zich de gewoonte hebben eigengemaakt.

De beren hebben nu al hun schuwheid voor mensen verloren. Ze waggelen ’s nachts gewoon over straat onder het licht van de lantaarns en zijn soms zelfs in de kelders van de flats te vinden. Op koude winternachten zijn ze hier betrapt terwijl ze zich warmden aan de radiator.

De wijkbewoners zweren bij hun ‘ursu’ en iedere avond hangt er wel een clubje bij de vuilnisbakken samen met de toeristen. Geen enkele omstander zegt ooit bang te zijn geweest. Een 13-jarig lefgozertje met voetbalshirt en telefoon om de nek bezweert dat hij de beren zelfs heeft aangeraakt.

Iets beschonken jongeren doen een wedstrijdje wie het dichtste bij durft te komen en sommige knippen foto’s met de camera’s op hun mobieltjes. Een bebaarde Joods Orthodoxe toerist doet ook mee en laat zich in het schijnwerperlicht van de auto’s voor een beer fotograferen.

Koning Carlos

Het berentoerisme nadert zijn einde als het aan de burgemeester van Brasov ligt. Afgelopen oktober werden in de buurt van Brasov twee mensen doodgebeten door een hondsdolle beer. Sindsdien ijveren de stadsautoriteiten voor de totale afschot van de vuilnisbakberen.

De jacht op beren is in het gebied rond Brasov is al enkele jaren geïntensiveerd. In het gebied zijn het afgelopen jaar 16 beren geschoten. “Het idiote is dat juist de grote sterke beren  worden afgeschoten”, zegt directeur Laszlo Szabo-Szeley, die bij kranten en EU-autoriteiten lobbiet om berenjacht aan de kaak te stellen. “De vuilnisbakberen zijn meestal vrouwtjes en jonge beren. Die zijn klein en dus voor trofeejagers niet interessant. Van getuigenissen van jagers weten we dat van die zestien maar zeven beren vuilnisbakken bezochten.”

Volgens officiële cijfers van het ministerie van Landbouw bevolken minimaal 6200 beren de bossen, vijftig procent van de totale Europese populatie. Hiervan mag volgens de Roemeense wet jaarlijks vier procent ‘geoogst’ worden.

De jacht op beren kent in het land een lange traditie, en de dieren worden netals onze Veluwezwijntjes bijgevoerd. Ook de Roemeense premier Adrian Nastase jaagt op beren en op de menukaart in restaurants is standaard een Tava ursu te bestellen, een berensteak.

Omdat beren beschermd zijn moeten jagers een afschotvergunning aanvragen bij het bosbouwdepartement (NFA). Met name buitenlandse trofeejagers maken hier tegen forse betaling gebruik van. Afgelopen oktober bijvoorbeeld kwam de Spaanse koning Juan Carlos nog in opspraak nadat de BBC berichtte over zijn berenjacht in Roemenië.

De koning had een groot jachtsucces. Hij zou maar liefst negen beren hebben neergeschoten. De jachtpartij zou ambtenaren bij het bosbouwdepartement ruim veertigduizend euro aan jachtvergunningen hebben opgeleverd.

Volgens Szabo-Szeley heeft de afschot van beren rond Brasov daarom niets met veiligheid te maken. “In de twintig jaar dat de beren hier met mensen samenleven is in Racadau nog nooit een ongeluk gebeurd”, zegt hij. “De ware reden voor de afschot is dat het jachttoerisme zoveel geld oplevert. Tegen het jachtetiquette in worden hier daarom meerdere beren per persoon geschoten, dat gebeurde sinds Ceaucescu niet meer.”

Europa

Szabo-Szeley beweert dat de Roemeense regering bewust verkeerde cijfers verstrekt. “In werkelijkheid zijn er nog maximaal 2300 beren over”, zegt hij. “Dat weet ik omdat ik al dertig jaar berenonderzoek doe en nu een boek schrijf over de Roemeense beren. Er worden ook veel meer beren afgeschoten dan die vier procent. Afgelopen jaar maar liefst 658 en ik denk dat beren in Roemenië uitsterven als het zo doorgaat.”

Woordvoerder van het ministerie van Landbouw, Adrian Tibu bestrijdt dit. “Onze cijfers zijn goed gedocumenteerd en die van Laszlo zijn maar een ruwe schatting”, zo vermeldt hij. “Er zijn bij ons dus voldoende beren.

Ook na toetreding tot de EU zijn daarom we niet van plan de jacht te stoppen.En vergeleken met de Hongaren verdienen wij lang niet zoveel aan jacht als nu beweerd wordt.”

Wie van beide de juiste cijfers hanteert heeft is niet direct uit te maken. Maar, in Roemenië kunnen regels en cijfers snel veranderen als er met de geldbuidel wordt gezwaaid.

Het land scoorde vorig jaar op een internationale corruptiemonitor een 2.9, nog lager dan Iran. De corruptie bij de post-communistische autoriteiten vormt, naast de trage invoering van Europese wetgeving, een rem op de toetreding van het land tot de EU.

Jacht op beren is onder Europese wetten niet per definitie verboden. Een land als Roemenië kan, net als Slovenië ontheffing aanvragen op de Bern Conventie (462-2001) als het kan aantonen dat er ruim voldoende beren zijn. Wie de juiste getallen hanteert is dus een lastige vraag die wel beantwoord moet worden.

Het meest waarschijnlijke is dat beide partijen naast de waarheid zitten. Tenminste, dat vermoedt Mihaly Vegh van de Europese natuurorganisatie ECNC. Hij begeleidt autoriteiten bij de invoering van het Europese natuurbeleid (Natura 2000) in Roemenië en Hongarije.

“Zowel de regering als de Aves Foundation hebben nooit een goede wetenschappelijke survey uitgevoerd”, zo verklaart hij. “Dat is het grootste probleem en het ontbreekt aan de middelen daartoe.”

Gezien de jachtinkomsten is enig creatief boekhouden aan de zijde van regeringsambtenaren niettemin voor te stellen. “Het gemiddelde maandsalaris in Roemenië ligt op 150 euro en een afschotvergunning levert zes tot negenduizend euro op”, zegt Vegh.

“Dus de verleiding zal zeker bestaan en qua natuurbescherming ontbreekt het vaak nog aan goed functionerende wetgeving.”

Voor de vuilnisbakberen is er volgens Vegh maar een oplossing. “Totale afschot wil ik afraden, maar beren verplaatsen of andere containers plaatsen zoals nu in Racadau gebeurt helpt ook niet”, zegt Vegh.

“In Canada heb ik gezien dat beren met hetzelfde gemak beerwerende containers leren openen. Beren vangen en verhuizen is duur en zinloos want ze wandelen in twee dagen weer terug. Het beste kun je gewoon maar leren samenleven met de beren, zolang ze niemand kwaad doen.”

Chips

In Racadau komen beren dankzij de bewoners ruimschoots aan hun trekken. Bordjes naast de container geven nadrukkelijk aan dat het verboden is de beren te voeren. Maar geen enkele bewoner laat zich hieraan gelegen, ook deze met beren gevulde zaterdagavond niet. De 23 jarige Adrian, wijkbewoner, wijst veelbetekenend naar een zak naturelchips en een vuilniszak.

Zodra de politie is voorbijgereden lanceert hij de chipszak richting een pas gearriveerde moederbeer met vijf kleintjes, die blèrend onderling contact houden. Achter de betonnen muur klinkt een ploffende zak en luid gekraak. De chips vallen in de smaak en de kleine beertjes proberen schreeuwend en vechtend aan hun deel te komen.

Enkele biertjes later begint Adrian een emotioneel betoog af te steken; Over hoeveel hij wel van de beren houdt en hoe wreed hij de berenjacht vindt. “Ik heb de gemeente al een boze brief gestuurd!” Dan rijdt een van zijn vrienden met onvaste hand zijn Lada in een greppel. De takelwagen komt er aan te pas, de Jandarmeria komt langszij en maant ons dat we ons hotel maar eens moeten opzoeken. Onder begeleiding van gedateerde Roemeense house hobbelen we daarom Racadau uit, met een nachtje beren achter ons.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *