Als president van de Bank for International Settlements (BIS) en De Nederlandse Bank (1967-1981), kon je de financiële visie van Jelle Zijlstra (1918-2001) samenvatten als ‘waakhond tegen inflatie met liefde voor goud’. De klassieke functie van stabiliteitswaakhond die de BIS zich aanmat als centrale bank van alle centrale banken.

Met de gedachte daarachter dat niet de overheid waarde creeert maar het bedrijfsleven, werkte hij voor loonmatiging en een spaarzamer overheid.

De biografie ‘Jelle zal wel zien’ van Jonne Harmsma laat voor ons wel belangrijke vragen onbeantwoord over de relatie monetaire politiek en milieupolitiek. Hoe keek Zijlstra naar de euro, die de harde gulden zou vernietigen, die hij juist aan de D-mark had gekoppeld?

Wist hij niet dat David Rockefeller juist ‘het milieu’ gebruikte om financiele globalisering te forceren, zodat nationale regeringen greep op geldcreatie zouden verliezen?

Zijlstra moet als Bilderberger de kring van Rockefeller persoonlijk hebben gekend. Dus moet hij (net als de Koninklijke familie) ook geweten hebben dat Rockefeller en Kissinger drijvende krachten waren achter klimaatpolitiek. Met als motief juist de globalisering van kapitaalverkeer en de financiele markt. Dat schreef Rockefeller zelf in zijn autobiografie. (zie mijn verhaal voor Elsevier Weekblad ‘Geoliede Klimaatlobby’)

De Grootste Fries van de 20ste eeuw…
In twee dagen lazen we- de voor iedere etnische Fries- in veel opzichten fantastische biografie ‘ Jelle zal wel zien’ van Jonne Harmsma over landgenoot Jelle Zijlstra. De op Oosterbierumer zeeklei geboren econoom, was misschien wel machtigste Fries van afgelopen eeuw. Als politicus wist hij op het hoogtepunt van zijn faam te ‘stoppen’, zodat een aura van verwachting om Zijlstra bleef hangen.

Vandaar ook het motto aan het begin van Enoch Powell:

All political lives, unless they are cut off in midstream at a happy juncture, end in failure, because that is the nature of politics and of human affairs.

Mijn enige herinnering aan Zijlstra is zijn optreden bij Adriaan van Dis, toen hij de interviewer inpakte die vond dat ‘een geleerd man als U’ niets in de kerk te zoeken had. Dat was nadat hij in 1992 zijn eigen biografie had geschreven. Maar Jelle lachte slechts minzaam dat het ‘hartstikke gezellig’ was, de kerk.

De liefde van Zijlstra voor goud als anker van het financiële systeem indachtig, lijken de gouden ‘ZIEN’-letters doelbewust gekozen. Op de achterflap lezen we een aanbeveling van oud-premier Jan Peter Balkenende, en Nout Wellink die onder Zijlstra’s vleugels uiteindelijk tot opvolgende DNB-president uitgroeide.

De titel is een verwijzing naar het liedje dat Wim Kan maakte voor de Oudejaarsconference van 1966: als interim-premier kwam Zijlstra als president van De Nederlandse Bank orde in de politieke chaos scheppen na de ‘Nacht van Schmelzer’.

Zijlstra werd als stuurman van het land gezien in politiek en financieel chaotische tijden, de jaren ’60 met haar linkse bewegingen. Hij voorkwam een Rood kabinet, waarop de linkse bewegingen toen inzetten. Al in april 1967 nam De Jong het premier-stokje over en werd Zijlstra weer DNB-president en hij kreeg de invloedrijke post van BIS-president.

In die positie kon hij tegensturen bij het Kabinet Den Uyl dat de aardgasbaten ging verjubelen voor de import van allochtonen en andere PvdA-kroonjuwelen. Tot de meer gedisciplineerde financiele hand van Zijlstra onder Lubbers weer zichtbaar werd. Loonmatiging en bezuiniging, het bedrijfsleven schept banen, niet de overheid.

Zijlstra’s visie op economie, vind je ook terug bij (conservatieve) economen als Thom Sowell, die dienden onder president Ronald Reagan. Sowell flirtte als pupil van Friedman (Chicago) ook (net als Zijlstra in de jaren ’40) even met ‘rode’ theorieën, om uiteindelijk de visie te omarmen dat overheden geen banen of waarde kunnen scheppen. (Hayek, ook leermeester Margaret Thatcher)

De 450 bladzijden van de biografie bevatten nu een eindeloze rij omgevouwen ‘dit wil ik nog nazoeken’-hoekjes. In de biografie komt Zijlstra naar voren als een bankpresident die tot het laatste probeert om de Goud-standaard vast te houden, die de Amerikanen in 1971 loslieten. Goud als ‘zon’ van het financiele stelsel.

Omdat hij zocht naar een ankerpunt van stabiliteit. En Zijlstra vreesde – zoals nu blijkt zeer terecht- voor de glijdende schaal van Fiat Currency, zwevende valuta die slechts door schulden gedekt zijn.

Zo lijkt de explosie van het financieel systeem in 2007/8 zijn gelijk te bevestigen. Een gebeurtenis die zijn Bank for International Settlements (BIS) ook wel degelijk had zien aankomen. Maar is de relatieve macht van die BIS dan afgenomen?

Ze kunnen immers Basel 1, 2  en 3-regels opstellen  maar regels lopen altijd achter de praktijk aan. Op die meer specifieke financiële kwesties krijg je helaas ook in deze biografie geen antwoord. Zijlstra was erg goed in het kweken van bewonderaars. Harmsma is daar duidelijk 1 van geworden. Ondergetekende ook trouwens, mede vanuit chauvinisme als Fries.

De Zijlstranorm werd Zalm-norm
De ‘Zijlstra’-norm van de jaren ’70 (loonmatiging, bezuiniging) zou als ‘Zalmnorm’ in de jaren ’90 her-opstaan. Zijlstra’s begrotingsvisie klonk door in de Kabinetten Lubbers (Loonmatiging en bezuinigingen om bedrijfsleven winstgevender te maken), maar ook in de jaren ’90.

De overheid moest slechts duidelijke grenzen stellen, zaken verbieden die niet kunnen. Maar het zou niet aan de overheid zijn om op Keynesiaanse wijze investeringen aan te jagen. Zoals dat nu wel gebeurt met De Klimaatwet en de Groene Staatsgreep van Ursula von der Leyen en Frans Timmermans.

Dus vraag je sterk af: hoe zou Zijlstra deze bestedingsgekte hebben gezien, dat je honderden miljarden euro’s SDE+-subsidie besteedt aan bedrijven die bomen in brand steken in bomencrematoria. Om zo de exploitatieverliezen te dekken van een niet-renderend bedrijfsmodel. Waarvan de exploitatie direct stopt als ook de subsidies ophouden.

Eigenlijk weet je het antwoord wel, terwijl dat beleid door CDA’ers is opgetuigd (Van Geel). Dat injecteren van publieke miljarden in een failliet bedrijfsmodel (‘duurzaamheid’) zou Jelle hebben afgewezen.

Een andere vraag die onbeantwoord bleef: hoe bekeek Zijlstra het project van de Euro? De bankier die juist de gulden koppelde aan de sterke Duitse Mark, omdat die Duitsers tenminste snapten wat begrotingsdiscipline is. Net als de Zwitsers. Vergelijk dat eens met de zuidelijke knoflooklanden, of zelfs al de Fransen…

Had Jelle niet voorzien, wat voor ramp dit ideologische project kon worden? Of zelfs maar kunnen waarschuwen? Dat project van de eeuw, waarmee de harde gulden (en Mark) verdween, je las er hier wonderlijk genoeg niets over.

De zoektocht naar stabiliteit in ‘the age of fiat currency’
Uiteindelijk koppelde Zijlstra de gulden eind jaren ’70 aan de Duitse Mark als ankerpunt, om er een sterke munt van te maken. De gedisciplineerde en arbeidzame Duitsers en hun economie zouden een stabiel ankerpunt zijn. Nu goochelt de ECB (een kind van de BIS) met zelfs negatieve rentes voor de kapitaalmarkt, het spaargeld ontwaardt, pensioenpotten verwateren.

Zijlstra zou als centraal bankier juist pleiten voor hoge rentes. Dat zou het grensoverschrijdende kapitaalverkeer va commerciële banken indammen. Zo konden nationale regeringen en hun centrale banken (die onder politiek toezicht staan) nog enige greep houden op de geldcreatie door commerciele banken.

Zoals geschreven, gooide de Oliecrisis van 1973 roet in het eten, tegen het gelijk van Zijlstra dat een dollar los van goud niet levensvatbaar zou zijn. Ook wist hij geen duurzaam antwoord te vinden op de groeiende macht van wat hij Mr Bondmarket noemde. In de tijd van Zijlstra kon je nog een zeker evenwicht bespeuren tussen politieke macht en bankiersmacht.

Nu is dat evenwicht volledig zoek, in de tijd van ‘Too Big to Fail’-banken die met massieve belastinginjecties ‘gered’ werden. Om vervolgens op de bonus- en criminele toer (witwassen) te blijven. Immers, wist de DNB niet van de witwaspraktijken van ABN Amro al voor het Ministerie van Financien tot overname besloot met 22 miljard euro belastinggeld?

Wist 1 van Zijlstra’s pupillen, Zalm dat niet voor hij als baas van de genationaliseerde bank aantrad?

Dat verlies van machtsevenwicht en het hechter worden van een oligarchische structuur, dat kun je volledig op het conto van globalisering schrijven, het grensoverschrijdend kapitaalverkeer. Machteloze politici en bankiers die ‘De Staat’ dankzij de gegroeide Staatsschuld tot eigendom maakten.

Zo verloren overheden greep op de geldcreatie door banken. En daarmee lijkt ook een belangrijke pilaar onder Zijlstra’s principes weggevallen.

• een overheid die nog bij machte en kunde is tegenwicht te bieden

Juist vanaf eind jaren ’80 groeide een verdere oligargische vermenging van Staat en Multinationals/Commerciele Banken (zie ook Emanuel Barosso die bij Goldman Sachs ging werken, Tony Blair bij JP Morgan Chase, en waar komt Rutte straks terecht?). Zodat ik mijn pleidooi bij de Raad van State over de Waddenoligarchie hield, en het vertrouwen opzegde in de Rechtstaat.

Is het niet zo, dat de Eurofederalist Zijlstra met zijn creatie van de Europese interne markt (met grensoverschrijdend kapitaalverkeer) zelf daar ook de condities voor hielp scheppen? Dus dat hij eigenlijk zijn eigen principes deels hielp ondergraven.

Of hij was niet bij machte om zich tegen de globalistische krachten teweer te stellen, uit de hoek van David Rockefeller en Henry Kissinger…

Hoe zou Jelle de klimaatsubsidie-gekte hebben bezien?
In ‘Jelle zal wel zien’ vonden we helaas niet die duidelijke koppeling ‘financiele systeem/milieupolitiek’, die je wel bij David Rockefeller ziet. Jelle Zijlstra moet Rockefeller persoonlijk gekend hebben, als onderdeel van Bernhard’s Bilderberg-netwerk en meervoudg spreker bij de Bilderberg-conferenties. We kwamen alleen deze passage tegen op bladzijde 428-429:

Aan de milieuproblematiek refereerde Zijlstra niet alleen in zijn memoires. Het thema was in 1972 al hoog op de agenda beland, toen de Club van Rome met sombere voorspellingen over het voortbestaan van onze planeet naar buiten was getreden. Het rapport ‘Grenzen aan de groei’ was ook in Nederland als een bom ingeslagen.

Zelfs het Koninklijk Huis bemoeide zich er mee, toe in het voorjaar van 1973een conferentie plaatsvond in het Paleis op de Dam. Een van de sprekers was Zijlstra, die zijn visie op milieu, groen en economische orde uiteen zette.

In essentie kwam zijn redevoering overeen met het beeld uit zijn fuga (orgelstuk Bach RZ), bijna twintig jaar later. Het was onnodig, zette hij uiteen om de markteconomie als geheel te diskwalificeren. Groei moest niet verdwijnen, het was in Zijlstra’s visie juist de motor van verandering. Zo moest vervuiling een prijskaartje krijgen, volgens Zijlstra.

Dit ontmoedigde het gebruik van vervuilende producten en stimuleerde het innovatieproces.

Ook achtte hij bndende wet- en regelgeving onmisbaar. ‘Dingen die ontoelaatbaar zijn moeten worden verboden’. luidde de boodschap. Dit was vele malen beter dan ‘een heffinkje zus en een heffinkje zo’. Op die manier werd het probleem namelijk niet opgelost terwijl de overheid wel op vergaande wijze ingreep in het marktproces.

Zijlstra distantieerde zich hiermee aan de ene kant van theorieen waarin economische groei werd aangewezen als hoofdschuldige. Aan de andere kant verwierp hij halfslachtig ingrijpen via een kluwen aan subsidies en bepalingen. Met kracht daarentegen verdedigde Zijlstra een ordoliberale visie waarin de vrije markt in toom werd gehouden door ‘een wijze en daadkrachtige overheid’.

CDA’ers als steunpilaren van het Eco-Industrieel Complex
Die beprijzing van ‘vervuiling’ zitten we nu middenin. Dit gebeurt vanuit de gedachte dat CO2- een onmisbare plantenvoedingstof- net als klassieke vervuiling benaderd dient te worden. Zo werd het beprijzingsstelsel dat eerder op SO2 (zwaveldioxide, dat tot verzuring en smogvorming leidt) werd toegepast in de Verenigde Staten, overgeheveld naar het ETS-systeem van CO2-beprijzing.

Ik kan een interview herinneren waarin Pieter Winsemius zich opwierp als 1 van de verantwoordelijken voor die overstap. Winsemius schreef ook voor David Rockefeller in 1990 het mondiale ‘transitieplan’ met de Club van Rome, ‘Beyond Interdependence’. Zijlstra moet hier vanaf hebben geweten.

Inmiddels hebben we een leugenachtige, logge en corrupte overheid (Wynia noemt het een ‘Lobbycratie’ maar ‘Netwerkcorruptie’ of Oligarchie is ook treffend), waar alle vakkennis is weggelekt sinds de jaren ’90.

We zien nu hoe multinationals, NGO’s en banken wetgeving afdwingen via ‘Akkoorden’ waarop zij vervolgens met belangenclubs als VNO-NCW dan zelf cashen, met de burger op het menu (Klimaatakkoord, Energieakkoord)

Hoe had Jelle het Klimaatakkoord gezien?
Met alleen al het Energieakkoord van SER-Kroonleden Ed Nijpels en Rabobankier Wiebe Draijer verdampen 73 miljard euro SDE+-subsidies om exploitatietekorten van niet renderende wisselvallige energie op te vangen. Naast dat je het stroomnet met nog eens 44 miljard euro moet aanpassen, om blackouts te voorkomen dankzij het grotere gehalte wisselvalliger levering.

Een mogelijkheid bestaat dat Zijlstra tot op zekere hoogte geleden kan hebben aan wat Jose Ortega Y Gasset ‘The Barbary of Specialisation’ noemde. Dat je weliswaar alles van het monetaire stelsel weet, maar vervolgens je vak-almacht op dat terrein verwart met kunde en inzicht op alle mogelijke terreinen.

Daarnaast zie je bij veel CDA’ers, bij wie het christelijk geloof verwaterde door modernisering, dat ze ter compensatie het Groene Geloof omarmen. Waar dat al snel ontaardt in een vorm van paganisme en theosofie. Zoals je uit het Earth Charter kan opmaken van Koningin Beatrix in 2000. ‘Aarde’ met hoofdletter aanspreken in een nieuwe vervangende wereldreligie.

Ontroerende epiloog
Nu heb ik net zijn jongste zoon Sjoerd Zijlstra, werkzaam bij de Rechtenfaculteit van de Vrije Universiteit een email gestuurd. Die trad als gepromoveerd wetenschapper in de academische voetsporen van zijn vader.

Het ontroerende einde van ‘Jelle zal wel Zien’ verhaalt, hoe de door hersenziekte gekwelde Jelle Zijlstra nog net Sjoerd zijn promotie kon meemaken, in de toga waarin hij zelf in 1948 zijn eigen proefschrift verdedigde aan de Vrije Universiteit. Toch iemand van zijn 4 kinderen, die in zijn academische voetsporen trad.

Alsof Zijlstra daar nog al zijn vereende krachten voor had kunnen opbrengen. Vier weken later overleed Zijlstra, en zoals mensen opmerkten: was er bij de begrafenisplechtigheid een bom ontploft, dan was in 1 klap heel Nederland lamgelegd. Omdat iedereen die er bestuurlijk toedeed inclusief het Koningshuis aanwezig was.

Mijn vraag is nog: waar ligt deze Machtigste Fries van afgelopen eeuw begraven. Hij hoort toch in Fryske Groun te liggen, zou je zeggen. En wat missen we leiders van het kaliber Zijlstra, mensen die nog met principes werkten, uit verantwoordelijkheidsgevoel voor de publieke zaak, en die de rug recht konden houden. Mensen van het Oude Stempel.

Waar we nu heen gaan met dank aan Zijlstra’s CDA, Interessante Tijden heeft het al gezien, econoom Ad Broere noemt de term ‘Mammon’ expliciet: Er vormt zich nu een totalitaire oligarchie onder de Mammon met groen masker, die burgers en democratie vermorzelt. Ook dat totalitaire gevaar zag Zijlstra opdoemen, wanneer het financiële systeem bandeloos zou worden.

Laat Zijlstra’s erfgenamen bij het CDA als Balkenende met zijn ‘groene’ multinational-coalitie DSGC zich daar eens wat meer van bewust worden…Of weten zij niet minder (dat ze als een stel ezels handelen), maar veel meer dan ik dat we zouden moeten weten?