Al 1000 jaar geleden ontstond door Friese kroniekschrijvers het idee, dat Karel de Grote de Friezen zijn ‘Karelsprivilege’ had geschonken, nadat Magnus Forteman Karel de Grote zou hebben geholpen bij de verovering van Rome. De Friese Folkmetalband Baldrs Draumar maakte over Magnus net een nieuw album.

Friezen zouden op grond van dat privilege – vermeld in de 11de eeuwse Magnuskerren- ‘geen banden hoeven dragen om hun hals, de koningbelasting zou beperkt blijven evenals de kerkelijke lasten, het recht zou worden gesproken in de eigen Zeven Zeelanden (de zeven pompebleden) bij vonnis van asinga en geestelijken’. Wat is daar nu van waar gebleken?

Op de dag dat ik voor ‘gedachtenmisdaad’ werd gearresteerd, zouden we al dit boek ‘De Grondslag van Friese Vrijheid’ bespreken van Dr. M.P Van Buijtenen. Dat werd uitgegeven door de dan pas opgerichte ‘Fryske Akademy (1938). Vandaag halen we de geleden schade in.

De Olde Freesche Cronieken
De webzijde Frisian Coasttrail heeft zich vorig jaar nog op dit vraagstuk gestort. Generaties historici beten zich stuk op de vraag: Hoe moet je de middeleeuwse kronieken over de totstandkoming van ‘De Friese Vrijheid’ nu interpreteren? Karel de Grote (745-814) zou de Friezen allerlei bestuurlijke privileges hebben verleend.

Dat deed hij als dank voor militaire gunsten door de krijgshaftige Friezen uit zijn Heilige Roomse Rijk. Die zouden onder aanvoering van Magnus Forteman uit Harlingen (Almenum) voor hem het pad hebben ge-effend tot de Keizerkroning op Kerstochtend in het jaar 800 door Paus Leo III

Voorgaande is kort samengevat de boodschap van vier bronnen: de Gesta Fresonum, de Geste Frisiorum, de Olde Freesche Cronike en de Historia Frisiae.

De meeste kroniekschrijvers van zogenaamde ‘Gesta’ waren monniken in de kloosters. Dat was ook zo bij de Gesta Danorum over de heldendaden van de net gekerstende Denen, bij de knechting van bijvoorbeeld Slavische heidenen.

De Olde Freesche Cronike verhalen hoe Karel de stammen uit zijn rijk mobiliseert, maar de Friezen bovenal verkiest om Rome in te nemen. Paus Leo III zijn positie werd door edelen in Rome betwist, hij zou die positie onrechtmatig hebben verkregen. Dus vluchtte die Paus in 799 naar Karel de Grote, met militaire hulpvraag. Of hij Rome even wilde terugwinnen:

Daer na hadde Karolus in syne synen, dat hy Romen wolde wynnen
Daerto hi haadde redelike saaken;
Mer doch en mochte hi dat niet maken.

Do begheerde hi, beyde na ende vere,
Volna alle, die in sinen gebiede weren;

Sonder die Vriesen waren gheropen niet;
Dat duchte hem wesen Verdriet…

Al snel ziet Karel dus in dat hij de klus zonder de Friezen niet zal klaren. Die nemen de verovering van Rome op zich, onder aanvoering van Magnus. En als dank:

Oec so cregen se do ene vryheit, Die solde blyven in ewichheyt,
Dat se hen wolden to Romen in laten,

Dat solde hen noch vele meer baten.
Synte Magnus voerde der Vriesen bannier do,

Die verwarf daer mannige previlegien voer

Van deme Pauwese geheten Leo, Ende van Koninck Karolo aldaer to,

…eind goed al goed. De Paus kan op kerstochtend dan Karel de Grote inzegenen als de nieuwe Roomse Keizer. De Friezen gaan weer naar Fryslan om Us Mem (de koeien) te melken. En ze krijgen nog wat relikwieën van de Paus mee. Die zullen de strijdbare doch vrome Friezen dan in hun hout met stro-kerk in Almenum (Harlingen) bijleggen.Waaronder een gedroogde afgebroken arm van een martelaar, Sint Magnus.

Een praktijk van relikwie-verering, vergelijkbaar met hoe er lichaamsdelen en botten van Sint Nicolaas – de bisschop van Myra en natuurlijk Sint Jacobus- over het christenrijk werden versleept. We gaan volgende aflevering nader in op dat verhaal, zoals het in Magnussaga staat.

Fakenews?
Maar hoe betrouwbaar zijn die bronnen dus, dat is een gebed zonder eind voor historici en taalwetenschappers. Op die onderlinge onenigheid kun je dan promoveren, proefschriften schrijven, academische subsidie aanvragen.

Omdat er relatief weinig bewaard bleef van Middeleeuwse bronnen, ben je van een beperkte hoeveelheid schrijvers afhankelijk die nog bekend zijn. Zo bespraken we al de eerste verwijzing naar de zeven zeelanden, die de pompebleden uit de Friese vlag verbeelden. Die kwamen uit het Gudrunlied in 1250.

Maar stel dat die beperkte hoeveelheid bronnen- net als de NOS – ook Nepnieuws verspreidden uit de koker van de overheid, multinationals, ngo’s en bankiers? Of dat ze- zoals moderne academici nu- werden betaald om iets te ‘vinden’?

MP Van Buijtenen probeert met eigen bronnenonderzoek helderheid te krijgen, hoe in die overleveringen verwarring in jaartallen kon ontstaan. En hoe Karel de Kale (823-877) mogelijk met Karel de Grote is verward. ‘De Kale’ zijn halfbroer Lotharius (795-855) ligt in Prum (Eifel) begraven, waar de machtsbasis van de Karolingers lag vanaf de late 7de eeuw. Die zochten en kregen geestelijke legitimatie van de Paus, omdat de moslims steeds Rome bedreigden.

Zoals Van Buijtenen beschrijft, kwam het contact tussen de ‘Heilige Stoel’ in Rome en de Karolingers in 741 tot stand. Toen zocht de Paus toenadering tot Pippijn, omdat hij militaire hulp nodig had. Het Oost Romeinse Rijk (Byzantium in Constantinopel) had al genoeg te knokken met de om zich heen grijpende Islam.

Die konden geen extra militaire steun geven. Dus werd de Paus gedwongen zijn steun te zoeken bij de Karolingers.

Die hadden op hun beurt het idee opgevat, om iets van het vroegere West Romeinse Rijk in ere te herstellen. En zo ontstond de alliantie tussen Rome en de Karolingers. Dit huwelijk van geestelijke en wereldlijke macht, zou uiteindelijk ook helpen bij de geestelijke splitsing tussen de Orthodoxe kerk en de Roomse kerk. (het Schisma in 1054)

De Friezen hielpen de Saracenen verdrijven in 848
De meest realistische verbintenis tussen Friese krijgers die Rome helpen ontzetten, is namelijk niet Karel’s intocht in Rome in 800. Zoals MP Van Buijtenen aannemelijk maakt, kunnen de Friezen hooguit een nazaat van Karel in 848 hebben geholpen.

Die zouden toen met het Karolingische leger en de Saksen samen de moslims uit Rome te knikkeren, die Sint Pieterkerk hadden veroverd en geplunderd.

Als blijk van dank aan de strijdbare Friezen- die dus die Saracenen de kop insloegen- zou toen de Friezenkerk (gewijd aan Sint Michael) zijn opgericht, vlakbij de Sint Pieter in Rome. Hierin werd in de 11de of misschien al 10de eeuw een marmeren inscriptie in gemaakt. In die inscriptie kwam de naamsverwarring met Karel de Grote tot stand, die de latere Middeleeuwse Friese kroniekschrijvers aan hun verwarring hielp. Want hierop staat:

In de naam des Heren. Ten tijde van Paus Leo III onder het bewind van keizer Carolus de Grote, in die tijd dat Petrus basiliek door de Saracenen werd ingenomen, en verder door beroering van het Hoofd der gehele wereld, geheel de wereld in verwarring was, toen kwam geheel Gallie met koning Carulus om haar te beschermen.

Ten gevolge van de strijd tegen de vijanden des Heren zijn enkelen gestorven en begraven in de crypt naast het paleis van Nero.

In die zelfde tijd is door Paus Leo, en koning Karel ter ere van de aartsengel Michael over hen een kerk gebouwd. Hierna trok de koning naar Apulie, en onderwierp dit aan Sint Petrus en Rome.

In die zelfde tijd terwijl het leger op de terugtocht was naar Gallie hebben drie van hen strijders uit Friesland- Ilderado van Groninga, Leomot van Stavera, Hiaro en  Celdui de dienaresse Gods van Slinga (waarschijnlijk Harlingen RZ) het lichaam gevonden van de heilige Magnus…enz.

Een vergissing op een steen in de Friezenkerk
Het Vaticaan is gebouwd op de grond waar het Circus van Keizer Nero stond, of zijn opvolger Caligula. Hier zou de apostel Petrus voor de leeuwen zijn gegooid, om als Christelijk Martelaar te sterven. Van belang voor de context rond de Friese Vrijheid in de 9de eeuw is hier alvast:  De moslims die Spanje al onder de voet waren gelopen, die bedreigden in de 7de en 8ste eeuw ook Rome.

Ze namen Sicilië in, en dat Zuid Italiaanse eiland (eerder onder Byzantijns bestuur) werd pas met hulp van de Noormannen weer heroverd.

Het noordwesten van Europa, waaronder Friesland, kreeg vanaf de vroege 9de eeuw last van de Heidense Vikingen.  Die Denen opereerden eerder nog gewoon als zeevarende handelaren, zoals de Friese zeevarende handelaren dat sinds de vroege Middeleeuwen ook deden. Zo kwamen die Friezen al eerder in Rome terecht.

Maar vanaf de vroege 9de eeuw ontdekten de Denen dat ze met plunderingen ook rijk konden worden. En die gewijzigde strategie, plundering en verkrachting, die viel samen met de tijd dat de Friezen gekerstend waren. Pas toen de Fries Liudger (742-809) bisschop werd, na 784 kwam er schot in de kerstening van de Friezen. Dat ging niet zonder militair geweld.

Dus lijkt het stug, dat de Friezen al zo kort na kerstening stonden te trappelen om uit geloofsijver – samen met Karel- Rome te veroveren.

Wat hier verder al blijkt: De op de steen in de Friezenkerk vermelde Carolus, dat kan niet Karel de Grote zijn. Want in 848- toen de Moslims Rome innamen- was Karel al lang dood (814). In het jaar 800 waren er echter geen Saracenen in de stad, die Rome plunderden. Dus de maker van de 10de of 11de eeuwse marmersteen in de Friezenkerk in Rome, die bedoelt of een andere Karel, of hij vergistte zich gewoon.

Ook was Paus Leo III die Karel de Grote kroonde geen Paus meer, die overleed al in 815.

Echternach en Prum als basis kerstening der Friezen
Dus wie kunnen nu de kandidaat zijn voor de bewuste ‘Karel’? En welke Karolinger wist al die vers gekerstende Friezen voor het Roomse geloof te mobiliseren?

De kweeste naar de natuurlijke historie van Friese voorvaderen, bracht me vervolgens op oudejaarsavond al in Echternach (Luxemburg). Daar zou de bisschop der Friezen, de Britse Willibrord in 698 zijn Abdij stichten. Die staat er nog steeds. Zijn pupil was de in Dokkum vermoordde Bonifatius (754), toen het kerstenen nog zo zijn risico’s had.

In de Corpus Roemeling staat vermeld dat vanuit 2 Karolingische machtsbases, Echternach en het nabijgelegen Prum diverse Friese kerken werden gesticht. De kerk van Tzum (met haar huidige hoge spits) zou vanuit Prum in de Eifel worden gesticht. Daar richtte Bertrada- de overgrootmoeder van Karel de Grote- in 721 de Abdij van Prum op. Vanaf 752 zouden daar Benedictijnse monniken intrekken.

Dus bezochten we na Echternach dus het- inmiddels vrij triest ogende- Prum. Half vergane standbeelden van invloedrijke monniken en Karel de Grote zelf met z’n grote zwaard, die moeten herinneren aan de tijd dat Prum een zowel geestelijk als militair centrum van Frankisch Europa was.

Wie nu in Prum komt, krijgt een spontane depressie van alle kale asfalt en beton. Ook de in de 18de eeuw opnieuw gebouwde abdijkerk met abdijgebouwen, geven zowel van binnen als buiten niet de indruk, dat hier ooit de geestelijke machtsbasis lag van het Karolingische geslacht dat ondermeer Karel de Grote voortbracht (747-814). Die Oer-Karel werd op 25 december 800 als Roomse Keizer gekroond door de Paus Leo III.

Vanaf Karel de Grote brak het ‘1000 jarige rijk’ aan van christelijk vorsten in Europa, die de glorie van het  West Romeinse Rijk met het christelijk geloof wilden combineren. Een rijk, dat met de Atheïstische Franse Revolutie (1789) en latere Jacobijnse revoltes kapot ging. Ook de Abdij van Prum werd door die revolutionairen in 1794 opgeheven.

Het Alziend Oog en Het Lam
Opvallend in de Abdijkerk van Prum is ook dat een seculier vrijmetselaars-symbool, het alziend oog (ook op de dollar) boven het altaar prijkt. Een gnostisch symbool (zie de zondagspreek) dat de geheime kennis van een ‘elite’ symboliseert, die deze kennis (en dus macht) niet wenst te delen met ‘het plebs’.

Volgens de beheerder van de kerk was dat er door de Keurvorst Franz Georg Reichsfreiherr von Schönborn in de 18de eeuw boven het altaar gehangen.

Het symbool van Prum is nu ‘het Lam’ uit het zondag besproken Bijbelboek Openbaring van Johannes.  Onder die Abdij werden de botten opgegraven van Lothar. Zijn marmergraf staat nu in de Abdij van Prum, onder een soort IJscoparaplu met het Lam Gods er op. Zie maar hier op de foto.

Naar Lotharius is Elzas-Lotharingen vernoemd, het gebied dat steeds door de West Franken (Fransen) en Oost Franken (Duitsers) werd betwist.

Dat was de kleinzoon van Karel de Grote, zoon van Lodewijk de Vrome. Nadat Lotharius en zijn vader Lodewijk de Vrome het met zijn broers aan de stok had gekregen, besloten ze bij het ‘Verdrag van Verdun’ (843) het Eeuwige Roomse Rijk in 3-en te delen. En daaruit stamt dus ook die eeuwige twist om Lotharingen.

Bij die driedeling kwamen de Friezen volgens dit kaartje onder heerschappij van deze Lotharius, terwijl ‘Lodewijk de Duitser’ het gele gebied kreeg, Duitsland dus. In ieder geval regeerde Lotharius dus in het jaar 848 over de Friezen. Dus niet Karel de Kale, zoals Van Buijtenen als kandidaat noemt.

Die was toen koning van de West Franken (Frankrijk). En Kale Karel zou pas tot Rooms Keizer door de Paus worden gekroond in 875. Nadat Lotharius ten hemel voer, na zijn wereldlijke bestaan nog enkele jaren als monnik uit te luiden. Pas toen in 875 hoorden dan dus ook de Friezen bij ‘De Kale’. Daarvoor bij Lotharius.

Was dus Lotharius dan de ‘Karolus’ die met de Friezen samen de Moslims uit Rome hielp knikkeren in 848? En bestormde Magnus uit Harlingen de Romeinse bastille in zijn blote Jodocus? Daarover gaat de volgende aflevering, op dit misschien wel enige Coronavrije medium van Nederland…