Wageningen UR blijkt vaak nog in de oertijd van de systeemecologie te leven met haar ‘Rijke Waddenzee’ die nu ‘uit balans’ zou zijn. Net als met Waddenfonds-miljoenen gesponsorde onderzoekers Han Olff, Tjisse van der Heide en Laura Bromet, hanteren ze nog het oude Griekse geloof van de arts Hippocrates, over ‘humeuren’ die ‘in balans’ moeten zijn voor een ‘gezond’ lichaam, bijvoorbeeld via aderlating.

De (Oost Indische?) onbekendheid van onderzoekers uit de natuurherstel-industrie met de wetenschappelijke literatuur, die hun ideologische uitgangspunten achterhaalt is tekenend. Niet alleen deugt hun theorievorming qua logica niet. Ook dataverzameling zoals de jaarlijkse schelpdiersurvey, en de grillige uitkomsten daarvan, laat niets heel van hun geloof in stuurbare natuur richting een mysterieuze ‘balans’.

Natuur verandert op alle tijdschalen
Als voorbeeld van de intrinsieke onvoorspelbaarheid en grilligheid van de natuur, kunnen we de jaarlijkse schelpdier-survey nemen van het Centrum voor Visserij onderzoek (CVO).  De laatste survey stamt uit 2019.

Het monsteren van schelpdierbestanden vindt sinds 1995 plaats als 1 van de Wettelijke Onderzoeks Taken. (WOT)

Die waren aanvankelijk bedoeld als handleiding bij de oogst van schelpdieren als kokkels, en schelpenvisserij op Spisula (halfgeknotte strandschelp). Sinds 2011 monsteren ze ook de bestanden van de invasieve nieuwkomer en blijver Japanse Oester.

Daarnaast monsteren ze nu de invasieve nieuwkomer Ensis (Amerikaanse zwaardschede)

…zie maar naar de Schelpdiersurvey (WOT)
Hoewel 1 van de Wageningse onderzoekers voor CVO, Karin Troost in de bespreking in de Visserijnieuws in de gegevens iets hoopt te gaan lezen over ‘de klimaatverandering’- het thema dat de onderzoekschoorsteen doet roken- is het dus sterk de vraag of je ooit iets kunt lezen aan het op en neergaan van schelpdiertrends.

Neem de Spisula. Vanaf 2000 zakten de bestanden langs de Noordzeekustzone in en Vlakte van Raan en de rest van de kust. Op basis van die afname besloot LNV-ambtenaar Ton IJlstra in 2010, op gezag van eendenexpert Mardik Leopold dat visgebieden dicht zouden moeten.

Dat mondde toen uit in de VIBEG-‘akkoorden’, Spisula en zwarte zee-eenden zouden de verbanning van garnalenvisserij uit traditioneel visgebied rechtvaardigen.

Met zijn maatje Martin Baptist gaf Leopold niet de zandsuppleties de schuld van de afname, in een door Rijkswaterstaat betaalde studie in Estuarine and Coastal Shelf Science (2009).

Als het de buurman niet was, dan moet het de buurvrouw zijn
Omdat hij geen statistisch verband vond met toegenomen zandsuppletie-volumes tot 2007, nam Leopold met Baptist toevlucht tot een zogenaamde ‘residual explanation’- een kenmerk van slechte wetenschap.

Het is de buurman niet, dan moet het de buurvrouw wel zijn. Ze vonden geen statistisch verband op deze korte tijdschaal, nou dan is het vast de visserij en/of ‘de klimaatverandering’. Een suggestieve bewering die niet door enige theorie of data werd ondersteund.

Immers, bij de onderzoekers was ook bekend, dat een belangrijke concurrent en consument van jong schelpdierbroed aan een onstuimige opmars was begonnen: Ensis.

Die Ensis kan zich veel dieper ingraven in het zandige milieu, en kan dus Spisula verdringen.

De Rypothese die we toen in verdediging van de garnalenvisserij opstelden was: verdringing. De 1 z’n dood….Een klassieke ecologische hypothese, toendertijd (2012) ondersteund door de data.

Echter, nu zien we weer iets geks gebeuren, als de monstering van de WOT-survey klopt.

Plots uit het niets blijkt Spisula weer terug te keren. En  de Otterschelp veert weer op. Maar tegelijk met het plots terugkeren van Spisula, lijkt Ensis het ook goed te doen. En dit is maar 1 van de vele voorbeelden, die enige bescheidenheid zou moeten bijbrengen over de haast waarmee men politiek gewenste verklaringen aanhaalt.

Waar eerder geen mosselbanken waren, daar verschenen in de Westelijke Waddenzee in 2018 plots omvangrijke banken. En niemand weet waarom.

Geloof in stuurbare natuur komt uit Amerika
We zien hier vooral, dat het woord ‘ecosysteem’ (Arthur Tansley 1935) en de opvolgende systeemecologie van Howard en Eugene Odum een problematische en hardknekkige erfenis in natuurland is gebleven.

Die visie op een stuurbaar systeem, kwam via de Conservation Biology (Michael Soule 1985) in de natuurbescherming terecht, die zo een ‘crisis-discipline’ werd. Michael Soule is een leerling van Paul Erhlich, net als Gretchen Daily. Beide drukken tot de dag van vandaag een grote stempel op de ‘groene’ agenda, met invloed op Nederlands beleid.

Zo heeft Soule zijn eigen variant op de ‘Rewilding’ van Stichting Ark: Wildlands, het uit productie halen van cultuurgronden.

Het woord ‘biodiversiteit’ – in 1986 door Walt Rosen bedacht, als samentrekking van biologische diversiteit (Thomas Lovejoy 1978) komt ook uit die Amerikaanse kliek van Conservation Biology.

Filosoof Sahotra Sarkar zette in 2002 al de zaag in hun uitgangspunten, met name het gebruik van medische terminologie als ‘gezond’ ecosysteem. Wat is dat?

Volgens Sarkar waren de concepten als ‘biodiversiteit’ bijzonder ruim gedefinieerd, vrijwel ‘alles in de biologie’ kon je er onder plaatsen.  En vooral: het is een NORMATIEF concept, zo betoogt hij opnieuw in 2019. Dus geen zuiver wetenschappelijk concept.

‘Biodiversiteit’ is een normatief concept (dus geen neutrale wetenschap)
Sarkar vraagt dan ook ‘wiens’ waarden hierin staan vertegenwoordigd:

Any such defense must address the question: whose norms? Global norms invoked by Northern conservationists must be pitted against the local norms of communities whose livelihoods are often threatened by biodiversity conservationists’ interventions.

Vervolgens poogt hij tot een meer wetenschappelijk bruikbaar, dus minder vage uitleg van de term te komen.

In Nederlands ecologenland, doen toonaangevende ecologen bij de KNAW zoals Han Lindeboom en Louise Vet, maar eerder ook Frans Vera veel moeite, om te doen of ze zuivere wetenschap bedrijven.

In werkelijkheid verdedigen ze een eigen set normen en waarden, religieuze gevoelens (met economisch motief vergezeld) die ze vervolgens academisch inkleden. Dan kun je volhouden dat je ‘natuur herstelt’ tot een volmaakt geheel. Terwijl ‘natuurherstel’ – de klok terugdraaien’ – onmogelijk is.

De 1 z’n dood blijft de ander z’n brood. Herstel van de ene gaat ten koste van de andere. Je kunt niet een mysterieus ‘geheel’ optimaliseren kortom. Als je met de juiste kennis maar aan de juiste knop zou draaien. Daarom kun je ook niet tegelijk ALLE visbestanden op MSY krijgen. Want ‘herstelt’ de kabeljauw en de wijting, dan vreten die zich een gat in andere commerciële bestanden.

Ieder ecosysteem is even ‘goed’
Zie ook Jason Link (2002 Fisheries) zijn kritische bespreking van ‘Ecosystem Based Fisheries’ en de vaagheid van ‘gezond ecosysteem’

Ecosystem health is ill-defined and a misnomer.The human analogy of medical homeostasis or tox-icological resistance does not apply (Wicklum andDavies 1995). If you or I have a blood pressure,pulse rate, temperature, and brain wave activitywithin a certain range, we are healthy.

If these and related metrics are outside of a specified range, oneis termed unhealthy and if one persists outside ofthis range one will ultimately cease to function.Alternatively, ecosystems can exhibit multiple states that are just as functional as any other.

Je ‘herstelt’ niet iets tot een optimum, want nergens heeft ooit zo’n ‘ideaal’ bestaan, het paradijs waar alles perfect was. In de natuur geldt: Bij ieder ‘herstel’ van het ene, lever je immers weer in op het andere. Er bestaan dus geen ‘oplossingen’, wel ‘trade-offs’: ruilhandel.

Het algemeen worden van de aalscholver en zeehond, doet logischerwijze in totaal visbestanden afnemen (volgens een Wageningse bureaustudie vraagt zeehondpredatie 40-60% van aanwezige vis) en doet dus de kraamkamerfunctie van de Waddenzee veranderen.

De religie van ‘balansen’ weerhoudt ecologen ervan, om die predatie als negatieve factor te benoemen op gestelde natuurdoelen (‘rijke’ Waddenzee). Want als het ‘natuurlijke’ predatie is, dan zou het plots ‘goed’ zijn, of het zou een uiting zijn van ‘verstoorde balans’.

Aan dergelijke kretologie, herken je de religie van ‘natuurlijkheid’, waarin ‘natuur’ staat voor normatief ‘goed’. Zoals ‘100% natuurlijk’ op een pakje roomboter staat voor ‘100% gezond/goed’.

Humeuren in balans brengen door aderlating
Meer nog dan de vaagheid van definities van ‘rijke Waddenzee’, of ‘gezond ecosysteem’ (), en dus de doelen van de Conservation Biology, zien we dat hier sprake is van een oude religie.

Die van de ‘Balans van de Natuur’, die al uit de voor-christelijke Griekse mystiek stamt. Die mystiek van ‘balansen’ duikt op tot in de groene encycliek van Paus Franciscus (2015).

De Griekse geneesheer Hippocrates hanteerde die religie, waarbij ‘humeuren’ (lichaamssappen) met elkaar ‘in balans’ moesten zijn, voor een ‘gezond lichaam’. De zelfde religie kom je tegen bij retoriek over ecosystemen. Zoals van de ‘Rijke Waddenzee’-mensen in Susan de Koning haar artikel:

Waddenzee is uit balans (…), het is armer geworden door jarenlange menselijke invloeden in het gebied. Door visserij en andere activiteiten krijgt de natuur geen tijd en ruimte om te herstellen (…)

Suzan de Koning schrijft hier over natuurdoelen,  als de Dokter Hippocrates van de Waddenzee, die ziet dat de humeuren uit balans zijn. Om de gezondheid ‘te herstellen’ moet de visserij dan een aderlating krijgen.

De aderlatingen van de primitieve ‘geneeskunst’ zijn een regelrecht gevolg van Hippocrates zijn Humeuren-theorie. Dat je ‘teveel bloed’ hebt, als je lichaamstemperatuur hoog is. En dat je door aderlaten dus de lichaamssappen weer ‘in balans’ brengt.

Waarbij je de kabels van windturbines dwars door de Waddenzee onvermeld laat, de miljoenen kuubs zandsuppletie, de zoutwinning, de gaswinning. Want dat komt de natuurherstellers- vanwege het humeur van wie hen onderzoeksgeld geeft-dan even niet zo uit

‘Balans van de natuur’ = Bullshit
Een meer technische bespreking van het hier voor aangehaalde over ‘balans’ en de wortels in Griekse religie, kun je lezen in het proefschrift van Mechtild de Jong. Uit 2002 alweer. Maar ook in het boek van Frank Egerton: Roots of Ecology, From Antiquity to Haeckel’ (2012 University of California Press).

Ook ecoloog Daniel Botkin zijn werk is hier zeer aan te raden. Het werk van John Kricher populariseerde Egerton’s doorwrochte ecologisch-historische onderzoek in ‘The Balance of Nature, Ecology’s Enduring Myth’ (2009, Princeton University Press).

Je kunt natuur niet ‘herstellen’, zij is een historisch proces en geen enkele gebeurtenis zal exact het zelfde gaan, of er nu een vulkaan uitbarst of er komt een nieuwe soort bij.

Rijke Natuurherstel-industrie
De theorievorming van ecologen en hun kennis van wetenschapsfilosofie laat nogal eens te wensen over, zo schrijft ecoloog Steward Pickett in ‘Ecological Understanding: The Theory of Nature and the Nature of Theory’ (2de editie 2007)

“De Balans van de natuur’ is geen wetenschap volgens hem, maar een mythe. Pickett en Kolosa stellen een andere metafoor voor, die de realiteit van de natuur beter beschrijft dan allerlei mysterieuze ‘balansen’; de FLUX van de natuur. Het woord ‘flux’ staat voor stroming (bv van energie) en verandering.

Dichterbij huis zijn mensen als Jef Huisman op een realistischer wijze bezig om het op en neer gaan van trends in soorten op alle tijdschalen te duiden.

Hun werk lijkt geheel onbekend te zijn, bij de mensen die een ‘rijke’ waddenzee willen ‘herstellen’ door de humeuren weer in balans te brengen. Via een aderlating van de visserij. Zodat de zee weer ‘gezond’ zal zijn.

Mogelijk ontbreekt voor de ‘Rijke Waddenzee’-mensen de economische prikkel, om hun op religieuze gevoelens gebaseerde opinies en beweringen meer in balans te brengen met een meer wetenschappelijke visie, die bovendien zou overeenstemmen met de gegevens in de praktijk.

Werk als van Susan de Koning lijkt wel heel diplomatiek en aardig: de ‘stakeholders’ hebben verschillende visies, en dat leidt tot andere verwachtingen. Maar zo’n open deur verheldert uiteindelijk niets.  De essentie moet wel die van waarheidsvinding blijven, ‘falcificeerbaarheid’ heet dat in wetenschap, open staan voor weerlegging.

Klopt iets logisch, theoretisch, en is er bewijs dat de ‘Balans’-mensen wetenschappelijk werken.

Aan postmodern gebabbel over ‘stakeholders’ heb je uiteindelijk niet zoveel, wanneer bepaalde partijen oneerlijk zijn, en wanneer ze een religieuze visie over natuur als ‘wetenschap’ verpakken..