Voor dit zaterdagverhaal reisden we naar Veenklooster. Hier stond een Norbertijns vrouwenklooster, de Olijfberg dat met de Reformatie (1580) met de grond gelijk werd gemaakt door de nieuwe Protestantse wereldlijke macht.
Sinds 1800 groeit er 1 van de mooiste Friese (b)oerbossen, aangelegd door de Friese meester in de Engelse landschapsstijl: Lucas Roodbaard (1782-1852) . Die was ook ontwerper van de Prinsentuin in Leeuwarden en de tuin van het Poptaslot in Marsum.
We leren vandaag, dat de Protestanten (en latere Britse ‘liberalen’) niet alleen de kloosters vernielden. Ook herschreven ze de geschiedenis waar zij overwinnaars werden. Zo ontstond de mythe over Galileo, die in de kerkelijke ban zou zijn gegaan omdat hij stelde dat de aarde rond de zon draait.
Bouwmeesters van Europa
Bij de foto’s van het Veenkloosterbos lezen we vandaag ‘De Bouwmeesters van Europa’ van historicus Thomas Woods, uitgegeven bij De Blauwe Tijger. Woods betoogt dat het katholieke geloof met haar kloosters en kathedraalscholen juist de basis legde voor de Westerse wetenschap.
Die katholieke erfenis zou volgens Woods stiefmoederlijk onder het tapijt geschoven zijn, door mensen die de katholieke kerk zacht gezegd niet gunstig gezind zijn.
En omdat overwinnaars de geschiedenis (her)schrijven, geloven velen nu dat de katholieke kerk de wetenschap tegenhield. En dat de Middeleeuwen-de term alleen al is waardengeladen- een periode waren van intellectuele duisternis, waarna ‘De Verlichting’ ons uit die poel van starheid en dogma tilde.
Daarbij ‘vergeet’ men al te graag even dat de kloosters de enige intellectuele centra waren na de val van het West-Romeinse rijk. Die hielden het licht van culturele beschaving aan in de- inderdaad donkere- vroege Middeleeuwen vol volksverhuizingen en stammenoorlogen.
Monniken bewaarden en kopieerden de klassieke geschriften van de Grieken en Romeinen, wijden zich aan studie van zowel Bijbel als klassieke Griekse en Romeinse werken.(filosofen)
Maar die Benedictijner kloosters waren ook centra van uitvindingen en techniek, of het nu om watermolens ging of de uitvinding van Champagne. In Friesland zouden de kloosters zich met de waterbouw gaan bezighouden (bedijking, bemaling polders) en ze zouden de baksteen (kloostermop) introduceren.
De Abten van Benedictijner kloosters in heel West Europa kwamen jaarlijks bij elkaar, en dan wisselden ze ook nieuwe (technische) vindingen uit. Zij maakten van bier brouwen een meer professioneel proces.
Ook ‘vergeet’ men al gauw dat de universiteiten vanuit de katholieke kerk werden gesticht: 83 in getal in de hoge Middeleeuwen. Hier onderwees men in de zeven schone kunsten, zoals geometrie (wiskunde van Euclides), filosofie (bv Aristoteles)
De kathedraalschool van Chartres (Frankrijk) zou het intellectueel centrum van Europa worden in de 11de eeuw. Dus de allervroegste Middeleeuwen brachten mede door continue aanvallen van de Islam en Vikingen weinig vooruitgang.
Maar de Karolingische opbloei van wetenschap rond het kloosterleven (9de eeuw) en de Hoge Middeleeuwen waren 1 groot intellectueel feest. Dankzij de Kerk, bakermat van Westerse beschaving. Aldus Woods.
Galileo als schoolvoorbeeld ‘achterlijke kerk’
Als schoolvoorbeeld voor ‘de kerk hield ons achterlijk’ krijgen we dan steeds de astronoom (sterrenkundige) Galileo Galilei (1564-1642) voorgeschoteld. Die zou door de Katholieke Kerk in de ban gedaan zijn, omdat hij verkondigde dat de aarde om de zon draaide.
Het aloude beeld in de marxistisch/liberalistische Nederlandse media, van de kerk als vorm van institutionele achterlijkheid.
Onzinnige geschiedsvervalsing, zo betuigt Woods. Het was niet Galileo maar Nicolaas Copernicus (1473-1543), een katholieke wetenschapper die als eerste stelde dat de aarde om de zon moest draaien. Dus Copernicus introduceerde het zogenaamde helio-centrische wereldbeeld. (helios = Grieks voor ‘zon’).
Daarmee weersprak Copernicus het geo-centrische (aarde-gecentreerde) wereldbeeld van de (heidense) Griek Ptolemeus (87-150) en Aristoteles. Dat de planeten en aarde rond de zon zouden draaien in een cirkelvormige baan was het tot dan toe aangehangen wereldbeeld, zowel in de kerk als daarbuiten.
Woods schrijft (blz 82)
Als wetenschapper was hij (Copernicus) een man met groot prestige in kerkelijke kringen. Hij werd door het Vijfde Lateraanse Concilie (1512-1517) geraadpleegd over de kalenderhervorming. In 1531 schreef hij voor zijn vrienden een samenvatting van zijn astronomische ideeen, die nogal wat aandacht trok.
Paus Clemens VIII liet er zelfs een publieke lezing over geven in het Vaticaan door Johann Albert Widmanstadt. De paus was positief onder de indruk van wat hij had gehoord.
Ondertussen drongen kerkelijke ambtsdragers en academische collega’s er bij Copernicus op aan om zijn werkte publiceren voor algemene verspreiding.
Zodoende gaf Copernicus uiteindelijk toe aan de wens van zijn vrienden- waaronder zeven prelaten (geestelijken RZ)- en publiceerde in 1543 ‘Zes boeken over omwentelingen van de hemelse banen’, dat hij opdroeg aan paus Paulus III
Galileo met alle egards door Paus ontvangen
Dus wat deed Galileo dan, om een eeuw later bij de katholieke kerk uit de gratie te raken? Zijn astronomische werk zelf, bestond er uit dat hij met betere telescopen kon kijken dan voorgangers. Dus kon hij bergen op de maan zien. Die waarneming weerlegde het beeld van Ptolemeus, dat hemellichamen perfecte bollen waren.
Hij ontdekte ook vier manen in een baan rond Jupiter. Die waarneming was belangrijk, want dan toon je dus dat een planeet die beweegt zijn manen met zich kan ‘meenemen’. Oftewel, dan kan de aarde dus ook bewegen en zijn maan meenemen. Kortom, zijn waarnemingen versterkten het idee van Copernicus.
Aanvankelijk zou Galileo zelfs populair zijn bij de katholieke geestelijkheid. Astronomen onder hun gelederen, hadden met hun telescopen veel van Galileo’s waarnemingen bevestigd. Hij werd zelfs bij de paus Paulus V op audiëntie ontvangen om zijn astronomisch werk toe te lichten, bij ondermeer Pater Clavius.
Die laatstgenoemde Pater stond hoog in de kerkelijke gezagsboom. Hij had als astronoom de kerkelijke commissie voorgezeten, die de in 1582 ingevoerde gregoriaanse kalender invoerde. Dat is de kalender die we nu nog gebruiken. Daarvoor hanteerden we de Juliaanse kalender.
Relicten van die kalender vind je nog terug in de namen SEPTember, OKTober, NOVember en DECember, oftewel zevende, achtste, negende en tiende maand, nu negende/twaalfde maand.
Flavius had berekend dat er per 400 jaar 97 schrikkeldagen nodig waren. Dus dat je per 4 jaar 1 schrikkeldag toevoegt, dat doen we dan eind februari.
Wat Galileo tegen de kerkelijke autoriteiten indreef, was dus niet het Copernicaanse idee van de aarde die om de zon draait. Het was de stelligheid waarmee hij het als feit ging verkondigen (in 1616)- zo betoogt Woods- terwijl de meeste geestelijken nog op sluitend bewijs wachtten.
Galileo ging zich met theologie bemoeien
Galileo werd toen verzocht het Copernicaanse model als hypothese/theorie te verkondigen in schrift. Dat verzoek negeerde hij, en hij voegde bovendien nog foutieve eigen ideeen toe. Zoals het idee dat de aarde zodanig zou bewegen, dat daardoor eb en vloed werden verklaard.
Bovendien ging hij zich vervolgens astronoom met theologie bemoeien, en die ongevraagde bemoeienis deed hem uit de gratie raken. Maar nog in 1624 werd hij met alle egards in Rome door Paus Urbanus VIII ontvangen, met geschenken overladen en twee medailles voor zijn astronomische verdiensten.
Het boek dat hem wegens ketterij in opspraak bracht, geschreven in 1632 zou zelfs nog op aansporen van de Paus geschreven zijn. Maar toen negeerde hij dus de instructie om het Copernicaanse model als theorie in plaats van feit te onderwijzen. Terwijl een kerkelijk decreet dat al in 1616 had verzocht.
De theorie zelf was geen ‘ketterij’, wel theologische speculaties die daaruit volgden. Hoe dan ook, in 1633 volgde een kerkelijk decreet om verder te zwijgen over de beweging van de aarde (om de zon), OOK bij wetenschappelijke uiteenzettingen. Een tactische misstap van het kerkelijk gezag, zo wil Woods dan ook wel erkennen:
Katholieke wetenschappers, zoals pater Roger Boskovich, gingen echter vrolijk verder met het gebruiken van het idee van een bewegende aarde in hun werk.
Zodoende wordt er door historici wel gespeculeerd dat het decreet van 1633 waarschijnlijk tegen Galileo Galilei persoonlijk was gericht, en niet tegen katholieke wetenschappers in het algemeen.
Als men het voorval in zijn eigen context beschouwt lijkt het niet op het overdreven en sensationele verhaal dat zo vaak in media opduikt.
Dat neemt niet weg dat de veroordeling van Galileo de kerk in verlegenheid heeft gebracht, en bovendien de mythe in de wereld heeft geholpen dat zij vijandig zou staan tegenover de wetenschap.
Priester Steno Grondlegger Geologie
Dit voorval was 1 van de meer opmerkelijke in het boek van Woods. Wat ik ook niets wist, is dat de katholieke priester Nicolaas Steno (16378-1686) al ruim een eeuw voor de Britse geoloog Charles Lyell als grondlegger van de geologie kan worden beschouwd, specifieker de ‘stratigrafie’: wetenschap van de classificatie van aardlagen die elkaar opvolgen in leeftijd.
Hij zou de eerste zijn, die het fenomeen ‘fossielen’ verklaarde.
Omdat hij een ontlede haaienbek met tanden vergeleek met toen als ’tongstenen’ (glossopetrae) bekend staande fossiele resten. Men begreep nooit hoe schelpen en zulke op tanden lijkende stenen in rotsen werden gevonden, soms ver van de zee.
Hij toonde met zijn vergelijking aan dat die ‘stenen’ dus wel van een haai afkomstig moesten zijn.
In zijn hoofdwerk ‘De Solido’ zou hij de correcte theorie over de herkomst van die fossielen formuleren. Dus dat daar ooit een zee moest zijn geweest, en dat via water verschillende aardlagen waren afgezet die uiteindelijk gesteente werden.
En dus ook: dat je uit de tegenwoordige wereld van aardlagen, dus iets kunt lezen over het (geologisch) verleden.
Het nieuwe wil het oude verdringen
Maar ja, de Protestanten namen in Noord West Europa de macht over, vernietigden alles dat naar ‘de paapsen’ rook, inclusief de kloosters in Friesland. De Britten zouden de Spanjaarden (en Nederlanders) verdringen op het wereldtoneel.
Meestal zijn overwinnaars weinig lovend over degenen die ze overwinnen (willen). Hun niet altijd evenwichtige versie van de loop der gebeurtenissen domineert dan de geschiedschrijving.
Katholicisme en ‘Middeleeuwen’ gingen associatief met ‘achterlijk’ de geschiedboeken in, terwijl wat daarna kwam zichzelf alle verdiensten toeschreef. En nu groeit er dus oerbos rond de ‘Stins’ (adelijke buitenplaats) op de plek, waar tot 1580 nog een nonnenklooster stond. En nu ‘ontdek’ je pas, hoe vormend die kloosterperiode is geweest voor de restanten van beschaving die nu in Friesland nog te vinden zijn.
De Engelse landschapsstijl die Roodbaard in Noord Nederland introduceerde is overigens ook een reactie, op een voorgaande mode.
De Verlichting van de 17de en 18de eeuw trok alle tuinen strak, zoals de Versailles-tuin met haar geometrische vormen. Een uiting van het geloof in rationele ordening achter de natuur, wat overigens geen ‘Verlichting’-idee is maar een stokoud Grieks idee (Pythagoras). Hoe dan ook, de ratio moest ook de chaos van de natuur gaan ordenen.
In reactie op de tendens alles ‘recht’ te maken, kwam in Engeland ‘Capability Brown’ in het geweer, als tuinarchitect die meer Romantische ideeën introduceerde. Alles moest juist meer ‘natuurlijk’ lijken, en daartoe werden hele landschappen dan op de kop gezet.
Zo ook door zijn Friese navolger Roodbaard, die ook de tuinen van Oranjewoud ontwierp.
Bij Vogelsanghstate werden heuvels opgeworpen, kronkelpaden aangelegd langs waterpartijen. Met het idee dat achter elke bocht weer een nieuwe verrassing kon wachten. En nu na twee eeuwen is het 1 van de mooiste Friese boerbossen, waar de pas uitgevlogen jonge haviken me om de oren schreeuwden.
Wat prachtig allemaal, eindelijk weer eens genieten vande fotoos en het verhaal!
Merci!
Hé, dat boek heb ik ook net uit! Na het lezen ervan duizelt het me een beetje. Het is bijna niet bij te houden hoeveel de middeleeuwen en vooral de kloosters/monniken daarin hebben bijdragen aan de ontwikkeling van Europa. Het huidige Italië en Griekenland hebben daarvoor al grote beschavingen gekend maar voor Noord-Europa geldt dat minder. Ik ben geneigd te zeggen dat die monniken (zeker) Noord-Europa letterlijk en figuurlijk uit de modder hebben getrokken. Er was natuurlijk al beschaving maar die monniken hebben deze echt naar een hoger niveau gebracht.
Twee andere boeken zie ik hier eerder over gelezen heb zijn ‘Triumph of Christianity’ en ‘Victory of Reason’, beide van Rodney Stark. Ook aanraders. (eentje is genoeg, er zit vrij veel dubbel in). In een van de twee wordt ook verder ingegaan op de zaak van Galileo. Galileo’s boek over de verschillende modellen voor het zonnestelsel is geschreven als een gesprek tussen 3 personen. Een neutrale vragen steller een voorstander van het heliocentrische systeem en een ‘aarde = centrum’ systeem wat tot dan toe de officiële leer was. En hoe noemde Galileo de voorstander van het officiële systeem in zijn boek? ‘Simplicio’. Je hoeft geen latijn te kennen om te snappen wat die naam zegt. En dat tijdens de roerige reformatie, Galileo had in elk geval geen talent voor politiek correct formuleren 🙂 Het zal meer de toon dan de inhoud zijn geweest die hem zijn huisarrest heeft opgeleverd. (volgens mij stond dit in ’triumph of christianity’ maar die heb ik uitgeleend dus ik kan het niet nazoeken)
Ik denk dat we in dit protestantse land inderdaad een behoorlijk gefilterde versie van de geschiedenis van de katholieke kerk krijgen te zien. Tijdens de verlichting is er ook nog eens flink afgegeven op de middeleeuwen in het algemeen, dat doet de waarheid ook geen goed.
En wat dacht je ervan dat we veel Engelstalig media hebben, dat kleurt het beeld ook nog eens. Een mooi voorbeeld vind ik de slag bij Chrècy tijdens de 100-jarige oorlog. Er zijn vele documentaires gemaakt over hoe de Engelsen de Fransen daar verslagen hebben. Maar de slag bij Formigny schijnt een soortgelijke grote nederlaag geweest te zijn maar deze keer voor de Engelsen. Daar lees, zie of hoor je nou nooit wat over!
Hoe meer je van dit soort dingen leest, hoe beter je ook de focus/de bril/het frame ziet van de Main Stream Media. Voor de NOS en NPO begint de beschaving bij de verlichting, de economie bij Keynes, slavernij in de VS en tolerantie in 1968. Dat is natuurlijk een heel erg beperkte kijk op de wereld van de NPO en MSM, te beperkt.
Gelukkig hebben we dit soort boeken en natuurlijk websites zoals Interessante Tijden!
Misschien nog een ‘fun fact’. De Belgische priester George Lemaître voorspelde een uitdijend heelal met behulp van de algemene relativiteitstheorie. Copernicus zette ons beeld van het universum op zijn kop Lemaître deed dat nog eens. Die katholieken hebben echt een talent voor het beschrijven van hemellichamen.