Friese kerkjes uit binnenste vulkaan

Vulkanische aslagen zichtbaar, iedere laag een uitbarsting. Dit is bij Gees (vlakbij Gerolstein)

Vandaag komen op Interessante Tijden twee vroegere open draadjes samen, de natuur van De Eifel en De Natuur van Friezen. Al sinds de excursie van geoloog Ronnie van Overmeeren in 2011 raakten we verslingerd aan de vulkaaneifel. Voor een mooie steengroeve mag je me sindsdien altijd wakker bellen.

Maar uit dit soort groeves kwam ook dus het tufsteen voor de 11de en 12de eeuwse zadeldakjes die op terpen in Friesland werden gezet. En daar had je tot voor kort dus ook geen enkel oog voor.

Tufsteen tussen baksteen

De zadeldakbouwers gebruikten tufsteen voordat de baksteen-techniek met kloostermoppen het licht zag, zo eind 12de eeuw. Vervolgens werden de kerkjes met klei gemaakt, en verhandelden abten van abdijen ook stenen voor de bouw van kastelen.

Zo verhandelde een Friese abt zelfs stenen aan de Hollandse graaf, die 1285 West Friesland onder de voet was gelopen. Zodat hij daar kastelen van kon bouwen. Dus de commercie ging ook hier wel eens voor het idee van Fries broederschap.

Terpkerk met tufsteen, stamt uit vroeg 12de eeuw

In de Abdijkroniek van Emo (Wittewierum) lees je aldus:

In ’t jaar ons Heeren 1285 ‘ verkreeg de graaf van Holland door boden en brieven, die des graven vriendschap verzekerden , eene groote hoeveelheid steen ván de Overlauwersche kloosters, voor het bouwen van kasteelen in Westfriesland, dat hij aan zijne heerschappij had onderworpen.

Zaterdag lees je hier meer, over hoe de Friezen met verbeeldingskracht toch lang hun vrijheid en identiteit konden verdedigen. Ondanks eindeloze en onderlinge twisten, oorlogen en verraad.

Tufsteen uit de Eifel!

Je snapt nu dus ook waarom West Friesland nu ‘Noord Holland’ heet, en waarom daar geen Fries gesproken wordt. Dat werd al in 1285 door de graaf van Holland onder de voet gelopen. Zoals de Friese gewesten Hunsingo en Fivelgo door de stadstaat Groningen eind 15de eeuw werden veroverd. Daar klinkt nu het Saksisch dialect met natte ‘t’.

Terwijl de Oost Friezen met hun taal in Oost Friesland ook als kustvolk langs de randen leefden, verdrongen door de Saksen. Je ziet dat zelfde fenomeen in Engeland, waar de Angelen en Saksen de Kelten verdreven. Die werden naar de Westkust gedreven, Wales en Ierland.

The Road to Nowhere, Donegal

Zodat je in Donegal (Ierland) nog de zelfde pogingen tot Gaelicisering vindt, als hier in Friesland met het Fries wordt gepoogd met ver-Friezing. Dat je een stopbord ziet waarop geen ‘stop’ staat maar ‘STAD’…

De komst van tufsteen naar Friesland uit de Eifel, kwam mede dankzij de Frankische overheersing en hun christendom. Zo werden vanuit de abdijen van Echternach en Prum Friese kerken gesticht, die vervolgens onder hun beheer stonden. De Karolingische dynastie die Friesland beheerste had in die regio haar machtsbasis, ook in geestelijk opzicht.

Dus wat je nu als ‘typisch Fries’ kenmerkt, werd toen misschien eerst gezien als ‘typisch Frankisch’.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *