Kapitalisme door christelijke monniken uitgevonden

West Vleteren

Het idee dat ‘werk’ een waardige bezigheid kan zijn is een Benedictijnse vinding (Ora et Labora), maar de kloosters stonden ook aan de basis van wat je nu kapitalistische ondernemingen zou noemen, inclusief bankieren en geld lenen. Zij bedreven ‘religieus kapitalisme’ schrijft Rodney Stark in ‘Bearing False Witness, Debunking centuries of anti-Catholic history.’ Het hele idee dat ‘kapitalisme’ pas ontstond dankzij de Protestantse Reformatie is de uitvinding van 1 Duitse socioloog, Max Weber (1864-1920).

Bierwinkel West Vleteren

Stadstaten
Ondergetekende heeft ook ongetwijfeld de Weber-theorie onbewust gepapegaaid. Die gaat ongeveer zo: De Reformatie bracht ‘individuele verantwoordelijkheid’ en ‘gewetensvrijheid’ in het geloof, vervolgens de protestantse werk-ethiek en daarmee het kapitalisme.

Die laatste term ‘kapitalisme’ is vooral een links scheldwoord uit de 19de eeuw, met de zelfde lading als ‘reactionair zwijn’, zo schrijft Stark. Wil je ‘kapitalisme’ definiëren dan kom je op enkele kernzaken als vrij ondernemerschap, vrije markten en sterke eigendomsrechten.

De heilige drie, die nu dankzij het Rutte-regime met haar Klimaatnoodtoestand om zeep geholpen worden. Alles dat de geestverwanten van Femke Halsema tegenstaat.

Maar al lang voor de Reformatie bestonden de voorwaarden voor dat kapitalisme. Denk aan de Italiaanse stadstaten als Florence en Venetië, republieken van katholieken en handelscentra die alleen al in Engeland 69 bankfilialen vestigden.

Uit heel NW Europa en zelfs Amerika komen mensen hier bier kopen van West Vleteren

Kerk van vroomheid wordt handelskerk
De exploitatie van kloosters als kapitalistische ondernemingen begon al in de 9de eeuw. Aanvankelijk waren kloosters opgericht als vorm van ‘afscheiding’ (claustrum = ommuring, afscheiding) van het wereldlijke, een toelegging op het ascetische. Dat is wat Stark ‘The Church of Piety’ noemde, als afscheiding van The Church of Power die zich met de wereldlijke zaken als bestuur bezig hield.

Die machtskerk kreeg vleugels toen Keizer Constantijn (313) het christendom tot Romeins staatsgodsdienst maakte. In die eeuw kwamen vervolgens ook ascetische kloosterordes als paddestoelen uit de grond. (denk aan Sint Anthonius, de ‘vader van alle monniken’)

Meer dan zelfvoorziening deden ze niet aan. Maar nieuwe technische vindingen als de paardenploeg, en het drievelden-rotatiesysteem maakten van de kloosters lucratieve boerenbedrijven, die een surplus overhielden. Dat konden ze verkopen. De Warme Middeleeuwen (800-1200) zullen ook aan agrarische welvaart hebben bijgedragen.

Dat is de tijd, waarin Vikingen zelfs op Groenland konden leven voor hun kolonie (voornamelijk) door klimaatafkoeling ten onder ging. Nu komen ook nog steeds Viking-attributen onder het gletsjerijs van Noorwegen vandaan. Oftewel: toen die verloren werden, lag daar geen ijs.

Tegelijk verwierven monniken steeds meer land, zodat de kloosterorden bij elkaar op een gegeven moment meer land bezaten in Europa dan alle wereldlijke vorsten bij elkaar. Dat was hier in Friesland ook zo vanaf de twaalfde eeuw, dankzij de Benedictijnen van bijvoorbeeld Klooster Aduard. Dat klooster bezat 6000 hectare boerenland.

Hier zou Menno Simons zijn eerste stiekeme predikingen hebben gehouden…

Kredietbrieven als papiergeld
Aanvankelijke weerzin tegen het lenen van geld met rente, werd in de 13de eeuw door praktische noodzaak uiteindelijk opzij gezet. De kloosters werden landbouwfabrieken, banken en kredietverstrekkers in een.

Denk ook aan de Tempeliers als verstrekkers van kredietbrieven aan pelgrims. Met een zak goud lopen is vragen om problemen, maar zo’n brief was bij inwisseling in Jeruzalem enkel iets waard als die legitiem aan die persoon was verstrekt. Dat is de eerste vorm van papiergeld.

Die bedrijvigheid en daarmee verwereldlijking van ‘De Kerk van Vroomheid’ zou uiteindelijk via afgunst ook tot hun ondergang leiden. In reactie op die verwereldlijking, priesters met vele bijvrouwen, volgegeten en gedronken zouden vele chiliastische (eindtijd) sektes ontstaan. Denk aan Jonathan Hus en zijn Hussieten, de Nieuwe Devotie van Geert Groote en vervolgens Luther met zijn stellingen op de kerk van Wittenberg.

Of de wederdopers van Menno Simons in Witmarsum.

Het idee dat Protestantisme geloofsvrijheid bracht is natuurlijk onzin. Tot in de 19de eeuw was katholicisme hier verboden (denk aan de Amsterdamse schuilkerken als ‘De Papegaai’ op de Kalverstraat). Er ontstonden commerciële staten die een geloofsmonopolie claimden.

In het Duitsland van Bismarck waarin Weber werkte, heerste dankzij Bismarck een sterk anti-katholiek sentiment, aangewakkerd door de premier zelf van de Duitse militaristische eenheidsstaat (1871).

Izebrand van het Kloostermuseum met het Doom-spel van Klooster Aduard

Kerk van vroomheid blijft over
In reactie op de Protestanten hield de katholieke kerk vervolgens het Concilie van Trente (1551/1563) om haar morele positie te redden. Uit die tijd stamt ook de term ‘propaganda’ voor het eerst van Propaganda fide: geloofsverkondiging.

Het celibaat voor priesters werd sterker gehandhaafd, de verkoop van kerkdiensten als zondenvergeving en gebed voor zieleheil werd afgeschaft (denk ook aan de aflaten voor je zonden), en volksvertalingen (vulgaat) van de Bijbel werden verstrekt.

Zoals Stark schrijft ‘verving de kerk van vroomheid de kerk van macht’. Eenmaal hervormd zag die kerk zich vervolgens met de moderniteit van commercie geconfronteerd.

Dus samengevat: het idee dat ‘protestantisme’ noodzakelijk was voor een vrije markteconomie is geschiedvervalsing (kunst van het weglaten), te herleiden tot een over-geciteerde Duitse socioloog: Max Weber.

Mont Saint Michel

Waartoe Protestantisme wel leidde was de bloei van atheïsme. Als ieder zijn eigen ‘kerk’ sticht en de ander verkettert, en de houding aanneemt van iemand die ‘protesteert’. Is dat ook niet de houding die socialisten aannemen, met dat gebalde vuistje van de PvdA of erger: Opstand tegen God.

Van meer Bijbel lezen word je niet beslist meer ‘gelovig’, dat je een houding van openheid en vergeving kweekt, aandacht en ontzag voor Het Leven. Je spreekt vooral het ‘Geist’ deel van je hersenen aan, zoals biocentrisch filosoof Ludwig Klages dat noemde. En niet de ‘Seele’ (ziel).

Niet alleen de milieubeweging, maar ook EO-achtige opwekkingsgroepen danken aan het Protestantisme haar gebijbeltijger de vlucht in gevoelsverheerlijking en irrationaliteit. Bloed kruipt waar het niet gaan kan. Normaliter horen beide in goede verhouding tot elkaar te staan. Hoe dat werkt, dat gaat volgens ‘het Smalle Pad’. Steeds aftasten.

Het Socialisme is ook zo’n chiliastische beweging als eerder in het protestantisme ontstond: een ontkerstend christendom dat de hemel wil bestormen. Inclusief beeldenstorm en de vernietiging van al het oude. Guttegut.

De Abdij, symbool van de eigen klassieke natuurfilosofie

Vaste volgers weten dat ik mijn huis en levensconcept ook ‘De Abdij’ noem. Voor deze Interessante Tijden denk ik dat we met geestverwanten een goed voorbeeld hebben aan de Benedictijnse autarkie, wat Rod Dreher al ‘The Benedict Option’ noemde. De interesse groeide heel profaan, omdat ze zulk lekker bier brouwen.

Dus dan moet hun geloof ook iets goeds hebben. Lekker bier met abdijkaas, en worst van abdijvarken. Kaarsje branden voor zieken en dierbaren bij Maria in de Abdij-kapel. Veel meer is’t niet, maar ook weer niet helemaal niks. Want daar leek me helemaal niks aan, aan ‘niks’.

Wie kan nu met zekerheid zeggen wat ‘God’ is, behalve dat het met eerbied, ontzag en het onuitsprekelijke te maken heeft. Voor duiding daarvan hebben we een prachtige oude traditie voor met eeuwen wijsheid: het christendom. Zonde om dat zomaar weg te doen.

Toch?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *