De ‘Echte Fries’, met uitsterven bedreigd?

Duikelende Ljippen, daarom!

In mijn fotografisch debuut ‘Liever dood dan Slaaf’ kun je een pelgrimstocht door de Friese Natuur afleggen, op zoek naar de oer-Friese mentaliteit, haar vrije natuur. In vier tijdvakken van oertijd tot moderne tijd, ontdek je hoe juist ‘natuur’ de karakters vormde, veel meer dan ‘taal’ waar in moderne tijd nadruk op ligt, zoals in de ver-Friezing van ambtelijke beleidsstukken.

..een Ljip, hij hield van de natuur….

Van oorsprong zijn Friezen een met de natuur verbonden volk. Mensen die gevormd werden door de natuur hier, onttrokken aan de zeeklei, geboetseerd door de zeewind, de terpeilandjes met zadeldak-kerkjes als vuurtorentjes in een groene zee. Het eigenzinnige, koppige, van Romeinse auteurs als Tacitus tot de recente biografie van Jonne Harmsma over bankier Jelle Zijlstra: allen noemen die zelfde eigenschappen.

Meer dan ‘cultuur’ en taal, iets dat je kunt aan- en afleren moet voor dit gedrag dus ook bij de ‘echte’ Friezen door de eeuwen een genetische basis bestaan. Een natuur.

Zelfs na hun dood kun je die ‘echte’ Friezen nog wel herkennen, de Fjildmannen. Dan vind je een kievit op hun grafsteen, mensen die ieder voorjaar onhoudbare kriebels kregen. Je moet dan ‘het veld’ in, achter de vogels aan. Zoals je Germanen wel uit het bos krijgt, maar het bos niet uit de Germanen. Zo er nog steeds handel in (uitgeblazen) eieren bestaat van zeldzame soorten, dikke kans dat daar dan Friezen bij betrokken zijn.

Het zit er in, je krijgt ’t er niet zomaar uit. Een vrije natuur. Niet voor niets heet het jaarboek van het Friese historische genootschap in 1827 ‘De Vrije Fries.’ Maar wat is daar nog van over?

Kievit, man…

Technocratie
Vrije mensen met eigenzinnige mentaliteit raken in de moderne tijd weggeselecteerd. De meelopers en slaven krijgen de leiding, in een wereld waar je de kont niet meer keren kunt zonder een formulier in te moeten vullen. Onze boeren werden levend stukje werkverschaffing voor het groeiende keurkorps aan (milieu-)ambtenarij, en semi-overheden.

Waren ze eerder baas op eigen erf, nu is dat de milieuambtenaar geworden en de NVWA. Wat afgelopen paar jaar gebeurde uit naam van een nieuw virus, kun je dus eerder zien als het laatste zetje van een eeuw durende trend.

Het gemak waarmee de meeste mensen accepteren, dat ze moeten leven in een comfortabele gevangenis met natje en droogje, dat is een gevolg van een dogmatisch geloof in Het Westen: namelijk in technische maakbaarheid van een maatschappij via een bureaucratie. \

Die gedachte rust op een kijk op mensen, die je georganiseerd wantrouwen tegen ‘de mens’ kunt noemen. Die moet via technische middelen tot een andere natuur gekneed worden, want zijn natuur zou ‘veranderd’ moeten worden. Alleen zogenaamd ‘wetenschappelijk’ management zou in staat zijn om een maatschappij de goede kant op te sturen.

De Kievit, ook in Weidum

Alleen datgene wat zogenaamd ‘meetbaar’ zou zijn, dat zou bestaan. Dus ‘Friese mentaliteit’ bestaat dan niet, ‘ziel’ bestaat ook niet. De term voor die technische maakbaarheid via meetbaarheid, dat heet ‘technocratie’. Daarbij past een fanatiek geloof, dat veel politici en media dogmatisch verdedigen. Namelijk dat ‘alleen de wetenschap’ antwoord levert op belangrijke levensvragen.

Niet wijsheid en gezond verstand, ervaring, vakmanschap maar ‘sociale autoriteit’ van zelfverklaarde ‘deskundigen’ bepaalt of iets waar mag heten. Wie niet tot de door een regering uitverkozen kaste van ‘deskundigen’ behoort, die moet zwijgen. Die claimen dat zij ‘de feiten’ in pacht hebben, en ‘meten is weten’. Maar met niets kun je zo liegen als ‘de feiten’, wanneer je de hele context weglaat. Je kunt van alles ‘meten’, zonder te weten wat je nu meet en hoe belangrijk dat is op het totaal.

En wat weet een viroloog meer dan U en ik van gelukkig leven, wat weet een ‘klimaatdeskundige’ over hoe je een lokale gemeenschap democratisch inricht? Wat kan een beleidsambtenaar achter de computer nu vertellen, over hoe je kievitsnesten opspoort, en nesten beschermt?

Wat weet een ‘hoogleraar duurzaamheid’ nu van hoe je gezond voedsel teelt op je boerenland? Zijn zij ook goede vaders, minnaars, menselijke mensen die uit liefde voor leven en waarheid handelen?

Broedende kievit (Workumerwaard)

Landschapsvreugde
Het fotoboek ‘Before they Pass Away’ – voordat ze uitsterven- over unieke etnische groepen in de wereld met hun eigen aard en gewoontes, dat werkte zo als inspiratie voor de eigen zoektocht door de Friese Natuur. Daarin breken we met de destructieve kant van de moderne tijd die ontkent dat ‘mentaliteit’ bestaat of ‘ziel’. Daartoe zochten we ook naar de oorsprong van de Friese mentaliteit van ‘Liever dood dan Slaaf’.

Immers: was Grutte Pier een bangvoordegriep-mietje met een muilkorf voor, uit angst dat ie anders een prentje van een boa krijgt? Je kunt nog zo ‘geef Frysk’ praten, maar als je niet gehecht bent aan vrijheid, De Vrije Fries bent, hoe kun je dan jezelf nog Fries noemen?

Technocratie en materialisme (geloof dat alleen ‘materie’ bestaat, en ‘ziel’ niet) egaliseert niet alleen de variatie in soorten en natuurgebieden op aarde (biodiversiteit). Ook de diversiteit aan menselijke etnische groepen en gedragingen egaliseert.

De niet meetbare maar wel voelbare ‘ziel’ verdwijnt, ook uit het Friese landschap waar God ooit woonde. Hoewel je in mijn fotodebuut juist nog ontzettend veel landschapsvreugde kunt beleven. De egalisering door modernisering treft niet alleen een Kazachen-stam ergens op de steppe die nog met arenden jaagt op vossen. Maar in zekere mate ook voor De Friezen.

Als zoon van twee onderwijzers van de oude stempel, zien we een oplossing in ouderwetse kennisoverdracht via particulier onderwijs. Het is verbazend, hoe weinig de meeste Friezen die ik sprak op de hoogte zijn van eigen afstamming en historie. Dus wandelen we daarom door oertijd, heidense tijd en de abdijentijd van de Hoge Middeleeuwen Toen ontstond het hoogtepunt van Friese Vrijheid.

De kievit op veel Friese grafstenen te vinden

Worteling
Moderne provincie-Friezen ontlenen hun denkbeelden vaak te zeer nog aan wat de televisie zegt. Mensen kregen een vorm van mentaal minimalisme. Alsof het ‘niet nodig’ zou zijn je ook in geestelijke en intellectuele zin in te spannen. Zonder kennis, ben je echter minder ‘geworteld.’ Iemand anders die rapper gebekt is, kan je met welluidende onzin alsnog omver blazen.

Zo hebben we een demissionair premier, die daar al meer dan een decennium door aan het pluche blijft kleven.
Zo kan een gebrek aan kennis over je eigen natuur en Friese achtergrond, je ook blind maken voor wat echt waardevol is.

Ondergetekende was blij als jongeling om het maaiveld van Westergo te verruilen voor de ‘de wereld’. Hij verwarde ‘Fries zijn’ met een zekere bekrompenheid, die bij onze voorouders in de Middeleeuwen juist niet aanwezig blijkt te zijn.

Want doe je kennis op, je leert in de kronkelslootjes oude zeearmen zien, je leert dat de oer-Friezen de stamvaders zijn van alle kustbewonende Nederlanders. Dat niemand in de vroege Middeleeuwen nog van ‘Holland’ had gehoord, de entiteit die pas 1101 op schrift verscheen. Dat was West Frisia.

Meneer kievit luistert of hij wormen in de grond hoort.

Leer je het landschap lezen, dan gaat de natuur haar verhaal vertellen, de Zwette wordt weer de oude Middelzee. En zo krijg je dan ook andere associaties bij de Friese taal, die dankzij de migratie van Angelen en Saksen de zelfde wortels heeft als het Engels. Plots associeer je ‘Fries’ dan niet met iets dat je klein houdt, uit valse bescheidenheid. Maar je ziet de zeevarende handelaren, vrijheidsstrijders, eigenzinnigen, blokkeer-Friezen voor je.

Dan heb je geen zielige Calimero-verhalen meer nodig over achterstelling van ‘Het Fries’ om subsidie te krijgen voor taalonderwijs. Dat is de insteek van op de rem trappende Fries praters, die nu in de rij staan voor hun ‘Booster’-prik, bangeriken die met muilkorf op in de supermarkt lopen als symbool van hun mentale slavernij. Een echte Fries draagt geen muilkorf, want die weet dat sommige negerslaven dat vroeger ook moesten dragen als teken van hun onderworpenheid.

Lafheid inspireert niet, intellectuele luiheid en minimalisme motiveren evenmin. Associeer je Friestaligheid met stiekeme gereformeerdheid, mensen die liever OVER je praten dan MET je, mensen die zonder je te kennen al een vast negatief oordeel hebben: waarom zou je hun taal dan willen spreken?

Je raakt geinspireerd door nieuw opgedane kennis. Je wilt Liever dood dan Slaaf zijn, en gaat vervolgens de Friese taal vanzelf wel weer spreken. Zo doe je een energie op, die bergen kan verzetten: Verbeeldingskracht, de motor achter Friese Vrijheid in de Middeleeuwen, als voorbeeld voor de moderne tijd.

Je hoeft dus niet ergens naar de Indianen in de Amazone op reis te gaan, daar met een Sjamaan een Ayahuasca-tripsessie te houden. Om zo met je geestelijke wortels contact te leggen. Dat zijn immers ‘hun’ wortels, niet de onze. En waarom zou je helemaal naar Oost Polen en Wit Rusland reizen om daar een ‘echt’ oerbos te vinden, het Bialowiezawoud.

Met een kievit op de grafsteen, Friese natuurverbondenheid

Als je hier in Friesland boerbos hebt en de Friese Wouden. Daar kun je bij het juiste licht die zelfde ervaring krijgen, die van verwondering. Dan realiseer je immers ook wel dat de natuur bovennatuurlijk is, wanneer je niet enkel ‘kijkt’ maar ook gaat ‘zien’.

Mijn opa Wybe zei het al op z’n Dokkums: ‘at je ’t mar sien wille’. Geen New Age-gedoe dus, maar rationele mystiek van de nuchter stemmende klei en zeewind. En waarom zou je wat op een yogamatje navelstaren met een Boeddha uit de Intratuin in huis. Wanneer je als Friezen ook je eigen historische tradities hebt? Als Westerling kun je op zijn best een slechte Oosterling zijn.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *