‘Mors servituti turpitudinique anteponenda’ (Leaver dea as…)

Speech bij de boekpresentatie op 11 december bij It Reade Klif: Foto Robert Dupper

De oerbron van de Friese leus ‘Leaver Dea as Slaef’- titel van mijn eigen pelgrimage door de Friese natuur op zoek naar Vrijheid- heeft een Latijnse oorsprong. Dat schrijft historicus Oebele Vries. Hij traceert de oerbron van het motto op de zwerfkei bij het Reade Klif in de 13de eeuw, en die bron baseerde zich mogelijk op de Romeinse redenaar Cicero. 

Publiek in opwachting vrijheidskaravaan

De toon hiervoor (Friese vrijheidstraditie) is volgens Vries gezet door de Engelse franciscaan Bartholomaeus Anglicus, auteur van een groot en buitengewoon invloedrijk encyclopedisch werk, getiteld De proprietatibus rerum, dat kan worden gedateerd op ongeveer 1240 (eerste uitgave in druk: ca. 1471).

Hierin vinden wij ook een hoofdstuk over Friesland: De Frisia. Bartholomaeus benadrukt hierin de verschillen tussen Friezen en Germanen, waarbij hij met Germanen Duitsers bedoelt, wel te verstaan inclusief de Vlamingen en Hollanders.

Letterlijk zegt hij: morti se opponunt gratia libertas et potius mortem eligunt quam jugo opprimi servitutis (‘voor de vrijheid hebben ze hun leven veil en zij verkiezen de dood boven het juk van de slavernij’)

Mac Donalds in FRL, liever lui en zat dan je met wezenlijke dingen bezig houden

De Abt Emo van Wittewierum (13de eeuw) definieerde die vrijheid vooral met de mogelijkheid zelf je rechters te kiezen, in plaats van dat de landsheer/Den Haag dat doet. In de tijd van de Upstalsboom (13de eeuw) rouleerden die gekozen rechters ieder jaar. Controle over eigen rechters lijkt logisch, omdat rechters over staatsgeweld mogen beschikken.

Dat staatsgeweld is traditioneel de grootste inbreuk op je persoonlijke vrijheid:

 Hij doet dat met de volgende woorden (in vertaling): ‘Want door Gods genade leven wij in Friesland in een vrijheid die zo groot is dat geen kip een kuiken met geweld zou kunnen worden ontroofd.’

Want zelfs dán zouden de rechters al ingrijpen, zo moeten wij dit begrijpen.

De Mariengaarderweg

De Abten van het klooster Mariengaarde vergeleken Friesland zelfs met Israel, waar Graaf Floris 4 van Holland tevergeefs sinds 1233 aanspraak op poogde te maken. Na 1350 zou Groningen zich meer nadrukkelijk als Friese stad profileren, om zo de Bisschop van Utrecht van het lijf te houden.

Vries constateert, dat er in Oost Friesland anno nu een positiever herinnering aan de tijd van vrijheid is. Dat zie je nog steeds aan borden langs de snelweg die ‘Friesische Freiheit’ roemen in verband met het monument van de Upstalsboom. Daar zouden vertegenwoordigers van de Friese Zeelanden jaarlijks met Pinksteren samen komen.

In huidig provincie Friesland, geldt die tijd tot haar einde in 1498 vooral als een periode van anarchie en onderlinge twist. Er zou van 1350 tot 1498 een ‘vetemaatschappij’ hebben bestaan, onder leiding van hoofdelingen van concurrerende families, die elkaar vanuit eigen Stinzen (mini-kasteeltjes) bestreden.

Roorda-familie hier al in 17de eeuw begraven

Friese hoofdelingen en voorname families, streden met elkaar, vergelijkbaar met de strijd tussen clans in Schotland. Wie ooit Glen Coe bij Fort William bezocht kent mogelijk het verhaal van de Massacre of Glen Coe (1692). In een onderlinge strijd vermoorde de Campbell-clan 38 mannen van de concurrerende Mac Donald-clan. Dat volgde op de troonsbestijging door Koning Willem III van Oranje.

Hier had je de ‘Donia-oorlogen’ en de strijd tussen Schieringers en Vetkopers. De leiders van de Schieringers zouden in 1498 zelfs een buitenlandse vorst binnenhalen, Albrecht van Saksen om zo de strijd te be-eindigen. De tijd werd door laat-Middeleeuwse monniken wel vergeleken met de Richteren-tijd uit de Bijbel toen ‘ieder deed wat goed was in zijn ogen’.

Bostulpen bij Poptaslot, een 5 eeuwen oude stins, een Fries kasteeltje

Geen vrijheid zonder orde en gezag
Zonder orde en gezag is er dus ook geen vrijheid. Sterker nog, die gaat verloren wanneer je niet een zekere organisatiegraad kunt afdwingen. Dat Leeuwarden Oostergo probeerde te leiden, en Sneek het onderdeel Westergo, het zou de implosie van de Friese Vrijheid- politiek vrij zonder horigheid aan landsheren- niet voorkomen.

Het hoogtepunt van die vrijheid was echter niet alleen die politieke vrijheid. Maar het vermogen je eigen rechters te kiezen. De ‘communale vrijheid’ die naast de Friezen ook bij de Zwitsers en de Italiaanse stadsstaten gold in de late middeleeuwen, die is volgens Vries nu uitsluitend nog bij de Zwitsers overgebleven.

De rechters in Friesland worden nu allen benoemd door topambtenarij bij het Ministerie van Veiligheid in Den Haag.
Zoals Vries tot besluit weemoedig vaststelt:

In Zwitserland wisselt nog ieder jaar het presidentschap, net als in de Oudheid het consulaat in de Romeinse republiek en in de bloeitijd van de Friese vrijheid het rechterschap in Friesland. In Friesland resteert van de oude communale vrijheid slechts de vrijheidsreputatie. Of wat daarvan nog over is.

Schierstins Veenwouden, vernoemd naar de Schiere monniken die eigenaar waren, mogelijk ook de naamgever van de ‘Schieringers

Wat daar nog van over is? Mijn Magnum Opus, twee kilo fotografie en proza ‘Liever dood dan Slaaf, een Pelgrimstocht door de Friese Natuur op zoek naar Vrijheid’. Dat Meisterwerk en levenswerk kun je via www.lieverdooddanslaaf.com bestellen.

Het Meisterwerk

Het na-oorlogs globalisme en modernisme, de vrijheid van de zelfde meningsuiting (agendasetting door massamedia) hebben de ‘vrije Fries’ tot Rode Lijst-diersoort gemaakt. Maar wie goed zoekt, vindt het vuur soms tot meer dan een waakvlammetje branden en kan zich daar aan warmen.

2 Replies to “‘Mors servituti turpitudinique anteponenda’ (Leaver dea as…)”

  1. Bestellen jazeker,erg vroeg maar leveren ho maar en doodzwijgen ipv liever dood…..

    Bestelling terugbetaald: 95704
    Hallo Har,

    Je bestelling op Uitgeverij De Blauwe Tijger is terugbetaald. Hieronder staan meer gegevens ter referentie:

    [Bestelling #95704] (30/08/2021)
    Product Aantal Prijs
    PRE-ORDER! Rypke Zeilmaker ~ Liever dood dan slaaf. Een pelgrimsreis door de Friese natuur en geschiedenis op zoek naar vrijheid 1 0 €54,59
    Subtotaal: €54,59
    Verzending: Gratis verzending
    BTW (9%): €4,91
    Betaalmethode: PayPal
    Terugbetalen: -€59,50
    Totaal: €59,50 €0,00
    Notitie: kan ook bij de beide buren

    sa is it mar
    Earlik

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *