Kamerkakel Stientje neemt haar modderbad

In dit zaterdagse archiefverhaal een oeroude publicatie uit het begin van mijn loopbaan als wetenschapsjournalist, voor biologenkrant Bionieuws op 14 maart 2003. Toch weer actueel omdat Osterhaus et al toen de vogelgriep-paniek vermarkten: In de nieuwe Nota Dierenwelzijn (2003) die dit jaar door de Tweede Kamer behandeld wordt, is de maximalisatie van natuurlijk gedrag het uitgangspunt.

Stientje, kip van De Abdij

Een kip moet in de toekomst kunnen scharrelen, een vrije uitloop hebben, een stofbad kunnen nemen, zijn vleugels uitslaan, een sociale hiërarchie kunnen instellen, kortom meer dingen kunnen doen die haar tot kip maken. Meer natuurlijk gedrag leidt tot minder stress, zo luidt het ethologische standpunt.

Maar het inperken van het natuurlijk gedrag van de kip zou juist veel problemen verhelpen, niet in de laatste plaats voor de kip zelf. Dankzij de vrije uitloop konden virussen uit poep van eenden bij de kippen terecht komen. Het romantische ideaal van kippenvrijheid is door deze eendenpoep ontaard in een horrorstory. In een afgesloten intensieve kippen-Bijlmer als de legbatterij had de eendenpoep met virussen niet kunnen binnendringen.

Ook op het gebied van hygiëne en daarmee de gezondheid van de kippen en eierconsumenten scoort de klassieke legbatterij zonder strooisel beter. Het strooisel is sinds dit jaar verplicht zodat de kip lekker ‘natuurlijk’ kan wroeten. Maar een kooi met strooisel versterkt de persistentie van salmonella en colibacteriën. Juist in aan stof gedroogde mest weten deze ziektekiemen zich te handhaven. Er moeten meer medicijnen worden toegediend. Ook voor werknemers in de stal neemt door de stoftoename het welzijn af.

Tot voor kort

Het contact van kippen en eieren in een legbatterij met hun eigen mest is eveneens minimaal. Voor de eieren betekent dit minder kans op salmonellabesmetting, voor de kippen wordt zo een parasitaire cyclus doorbroken. Wie dus beweert dat biologische eieren iets ‘extra’s’ hebben heeft zeker gelijk. Er zit meer kans op salmonellabesmetting in.

Een kip die de kans krijgt zijn natuurlijk gedrag te botvieren, probeert in een groep meteen de pikorde in te stellen. Kippen die in het appartement van hun legbatterij veilig waren, worden nu het slachtoffer van kannibalisme. Er zijn meer gewonde en geplukte kippen in een vrijer systeem waardoor snavelkappen nog steeds noodzakelijk is.

Een afgesloten ruimte als de legbatterij heeft ook vele milieuvoordelen. Zo is de ammoniakemissie in een legbatterij beter gecontroleerd en komt er vijf keer minder ammoniak in de directe omgeving dan bij een stalsysteem waar kippen op de grond lopen. Door de lichaamswarmte van tienduizenden kippen bij elkaar kan via warmtekrachtkoppeling energie uit de kippen gewonnen worden die anders verstookt moet worden.

Dit scheelt significant in het energieverbruik. Weliswaar levert een kip niet zoveel energie als een varken, die in een moderne stal tachtig Watt levert, maar alle beetjes helpen.

Kip met kuikens, ongehalveerd

Uiteraard komt een kip het meest tot zijn recht in de vrije natuur. Maar zolang we niet in een veganistische vrijstaat leven is eierproductie op de grote schaal van een intensieve veehouderij noodzakelijk. Een boer kan niet aan onze eierbehoefte voldoen door dagelijks in een gepacht stukje bos naar de eieren van zijn kippen te zoeken.

De huidige vogelpestcrisis was bovendien niet ontstaan als we alleen legbatterijen hadden. Misschien zijn milieu en gezondheid bij massaproductie dus belangrijker dan de vrijheid van de kip, wat de ethologie ook mag beweren.

Een legbatterij is minder kwetsbaar voor invloeden van buiten. Ook is hij schoner, energie-efficiënter en levert minder kans op Salmonellabesmettingen in eieren. Wanneer wij vervolgens constateren dat over smaak valt te twisten komen wij tot de weinig populaire slotsom: er is geen beter ei, dan dat uit de legbatterij.

• Update: door ‘stikstof’-regels wordt het ook voor hobbyboerderijen steeds moeilijker om nog kippen buiten te laten scharrelen. Een kip heet nu een emissiebron