Geloof in ‘De Rede’ is onverstandig

Bejubeld door ‘de wereld’, Bill Gates, Obama en Zuckerberg: de pretentie van Harari dat de mens als god zal zijn

In dit zaterdagse archiefverhaal, een opiniestuk dat ik 14 januari 2003 publiceerde in de voormalige kwaliteitskrant NRC Handelsblad. Aanleiding was dat iemand weer het simplistische argument hanteerde dat de wereld zonder godsdienst minder gewelddadig zou zijn.

Dit sentiment heerste in de nasleep van 9/11, toen de Twin Towers werden opgeblazen om het oorlogspad in de voormalig vrije wereld te effenen tegen de eigen bevolking, en ter demonisering van moslims als vijfde colonne. (het scenario dat Samuel Huntington beschreef in ‘Botsende Beschavingen’)

Anti-religieuzen die ‘de rede’ tegenover emotie en geloof ( = ‘vertrouwen’) plaatsen zijn vaak intolerant en fanatiek, net als communisten en andere mensen die ‘De Verlichting’ in pacht claimen.

Sinds de seculiere slachtpartij genaamd ‘Franse Revolutie’ (1789) heeft het irrationele geloof in ‘De Rede’ al honderden miljoenen slachtoffers gemaakt.

Literatuur voor vandaag.

Religie is menselijke basisbehoefte

14 januari 2003

Een beroep doen op de ratio doet het altijd goed bij mensen die zich tot de intellectuelen willen rekenen. En geen wonder, is het niet de ratio die ons uit de klauwen van de natuur heeft gered? Steeds wordt vervolgens gesteld dat religie een rationele heilsstaat in de weg blijft staan. Maar moeten we wel per sé van religie af om in deze hemel te komen?

In het van religie gezuiverde paradijs waar de ‘verstandigen’ voor pleiten nemen mensen zelf het heft in handen zonder zich te beroepen op een hogere autoriteit. Ratio en haar neef, de natuurwetenschap, helpen daarbij als waardenvrij en onfeilbaar handvat om onze onzekerheden omtrent leven en werkelijkheid weg te nemen.

De actualiteit heeft laten zien dat van deze controleerbaarheid na twee eeuwen nog weinig is terechtgekomen. We weten veel meer, maar kampen nog met dezelfde menselijke problemen die ons onzeker maken over ons bestaan. En die dankzij het gebruik van ratio juist verergerd zijn. Met een druk op de knop kan nu meer vernietigd worden dan met een speer.

Behalve voor ontwikkeling van technologie wordt de ratio vaak juist aangewend om een irrationeel doel te behalen, en zeker niet voor een verlichtingsideaal. Bijvoorbeeld behoeftebevrediging. Zo zijn er al heel wat strategieën uitgezet door mensen om seksueel aan hun trekken te komen. Het hebben en beleven van seks is voor mensen een groter doel dan het graag rationeel willen zijn.

De Bijbel uitgebeeld in Godlinze. Kain doodt Abel, de favoriet van de HEERE

Religie is, net als seks zo’n andere menselijke basisbehoefte. Grof vertaald betekent het Latijnse ‘religio’ de relatie tot het grotere geheel. (correctie RZ 2022, het is vooral ook ‘wat een mensenleven overstijgt, eeuwigheid’, terwijl ‘seculier’ staat voor ‘tijdspanne van een eeuw, lengte van een mensenleven’)

Of de beleving van die relatie nu in christelijk of humanistisch verband gebeurt, of in onwetendheid over de eigen overtuiging, mensen willen het graag beleven en vormgeven, bijvoorbeeld door literatuur en kunstuitingen.

Religie maakt de ‘softe’ kant van het leven, waar we niettemin hard naar op zoek zijn, tastbaar. Juist daar waar enkel ratio zijn doel voorbij zou schieten. Er zijn nog steeds weinig mensen die de mate van liefde voor een ander of het leven meten aan het endorfinegehalte in hun bloed. En dit meetresultaat in cijfers opsturen als getuigenis daarvan. Met een simpel gedicht, of voor sommigen een gebed kom je verder, hoe irrationeel dit ook moge zijn.

Een rationeel ontwerp als een hamer is geschikt om een spijker mee in de muur te slaan. Maar die hamer is ongeschikt om een medemens mee gerust te stellen. Liever gebruiken we onze menselijke vermogens daarvoor. Aan de andere kant kun je weer nog zoveel liefde en begrip tonen, maar daarmee krijg je geen spijker in een muur. Dit lukt ook niet door te bidden.

Christenen hebben een God die weet wat afzien is…

Religie heeft haar eigen terrein waarbinnen zij een nuttige functie vervult. Maar er zijn ook terreinen, zoals natuurwetenschap of de rechterlijke macht waar zij, wegens ongeschiktheid, buiten moet blijven. Religieuze verhalen zijn er om het mysterie van het leven beeldend te maken. Het gaat pas fout als deze verhalen worden gebruikt om het eigen gelijk te dienen.

Maar zoals we weten, kan alles wat goed is misbruikt worden. Met water les je je dorst, maar je kunt er ook iemand in verdrinken. En niet alleen religieuze geschriften zijn misbruikt, ook Darwin en Nietzsche zijn, door een overigens zeer antireligieus persoon, misbruikt om massamoord te rechtvaardigen. Daarmee komen we bij mijn belangrijkste punt.

Wat is nu het grote heil van dat materialistisch atheïsme, dat voorstanders in hun negentiende-eeuws aandoend betoog, keer op keer als verlicht idee aanprijzen? Als religie verdwijnt gaat het beter met de maatschappij?

Bij mijn weten heeft het atheïsme, met haar arrogante dwingelandij in enkele decennia meer slachtoffers gemaakt dan er in de hele geschiedenis van de wereldreligie zijn gevallen. Moeten we aanhangers van een religie soms weer in een goelag stoppen om ze van hun waanideeën te genezen? Omdat enkele extremisten zich misdragen? Dit leek mij pas echt onverstandig.

Geniale begraafplaats op het Deense Romo

Het naast elkaar laten bestaan van domeinen leek me ook bijna 20 jaar later nog steeds een te verdedigen opvatting. Zeker nu we zien welke schade wordt aangericht uit naam van ‘de’ wetenschap, machtsbolwerken die claimen als enigen spreekrecht te hebben omdat zij beweren wetenschappelijk te zijn.

Alsof academici op de payroll van hun overheid belangeloos zijn en per definitie eerlijk, een betere menssoort, in wiens handen een ‘verlicht’ wereldbestuur de enige goede kant op zou gaan (Homo Deus, de mens die als god wil zijn).

De passage uit 1 Corinthiers 13 lijkt mij van toepassing, regel nul uit de cursus Bullshitdetectie: liefde voor waarheid, gaat aan waarheidsvinding vooraf. Dat is een emotie, een drijfveer om het goede te willen, en de bereidheid je fouten te herstellen. Die drijfveer is van metafysische origine. Anders kun je wel heel ‘scherpzinnig’ doen, maar je werk en mentaliteit ademt liefdeloosheid, opportunisme.

Maar voor argumenten die het tegendeel aantonen staan we hier zeer open!

2 Replies to “Geloof in ‘De Rede’ is onverstandig”

  1. Misschien als men een onderscheid maakt tussen religie en relatie, dat het duidelijk wordt wat of wie je gelooft.
    Ook Yeshua (Jezus) ging tegen de religieuzen van Zijn dagen in, eigenlijk alles wat Hij deed was om de menselijke wetten en tradities die tegen Gods Woord inging, openbaar te maken en tot waardeloos te bestempelen.
    Hij ging dus niet tegen het Woord van JHWH in (dat kon ook niet want Hij is het Woord wat levend is geworden) maar tegen menselijke instellingen.
    Religie is nl alles wat men wilt geloven, dat kan in God zijn maar ook in boedha, islam, hindoe en zelfs evolutie en…
    In naam van alle religies gebeuren er de meest trieste uitspattingen van wat een mens kan verzinnen, waarbij ze ideeën van anderen of eigen ideeën hoog willen houden, alles behalve JHWH gedachte.

    Yeshua begon met Zijn optreden met de bruiloft in Kana waarbij Hij water in wijn veranderde.
    Wat de meeste echter niet opvalt is; wat deed dat water daar? In Judaïsme is reiniging een groot onderdeel van hun dagelijks leven. Let op dit heeft niets maar dan ook niets met reinheid te maken wat de Bijbel beschrijft en je zal het daarom ook nergens vinden. Men gebruikte stenen vaten omdat dat de meest pure gebruiksvoorwerpen waren. Daar kan je al aan zien dat deze bruiloft onder Rabbijnse regelementen werd gevierd. Deze vaten mochten onder geen enkele voorwaarde voor iets anders worden gebruikt behalve water. Vandaar dat de dienstknechten niets zeiden tegen de verantwoordelijke van het feest, waarschijnlijk een Rabbijn. Het feest zou gestopt worden en dit zou een grote rel worden.

    Later laat Yeshua telkens weer zien dat menselijke verzinsels een last zijn voor Gods Woord en dat is ook precies waar Paulus het later over hebt. dus niet over Gods wet maar wetten door mensen gemaakt.
    Relatie wat God wilt is dus niet religie het een is het willen doen wat God zegt en het ander wat mensen zeggen.
    In dat opzicht mag wat mij betreft, religie inderdaad verdwijnen.

    Groet Raymond

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *