Wij bereiden ons voor op een reis naar Cornwall waar nog Cornish gesproken wordt, een Keltische taal. Het Engels is van een andere orde, een mix van de Angelen en Saksen, het Oud-Engels (33%) dat aan het Fries is verwant, 1% Nederlands en 5% Scandinavisch. De Denen beheersten twee eeuwen de Oost Engelse landen van Yorkshire tot Londen. Daarnaast bleef hun Scandinavische erfenis hangen langs de West Schotse kust, op Orkney en op de Shetlands.

De laatste ‘native speaker’ van Vikingtaal leefde daar tot 1850. De oorspronkelijke Keltische inwoners van die eilanden – Picten- zijn waarschijnlijk uitgeroeid door de Vikingen, ook het DNA van de inwoners is Noors van oorsprong.

Blunder, alsof je slaapt
In de modern Friese taal, het Subsidie-Fries, vind je veel minder Scandinavische erfenis dan het Engels, hoewel deskundigen mij graag op de hoogte mogen brengen van voorbeelden. In het Engels bestaan nog 900 woorden van Deens/Noorse oorsprong. Het gaat dan om hele gangbare woorden, zoals ‘husband’ voor de man des huizes (hus).

Neem ‘ill’ dat net als ‘sick’ verwijst naar beroerd. ‘Ill’ is het Scandinavische equivalent.

Of neem ‘blunder’ wat van het oud-Noorse ‘blunda’ komt, ‘je ogen sluiten’ alsof je slaapt. Mijn vrouw en haar dochter gebruiken vaak het woord ‘awkward’, dat een combinatie is van oud-Noors ‘awk’/afug (verkeerd) en Oud-Engels ‘wearth’ voor ‘richting’. Engelse namen die op ‘son’ eindigen als Donaldson, Henderson zijn ook van Deense oorsprong.

Kom je in Noord Duitsland tegen de Deense grens, dan vind je op de graven ook vooral achternamen eindigend op ‘sen’, Petersen:

Op Centraal Friese bodem kregen de Vikingen nooit een houvast, ze werden meestal weer snel verjaagd, zo kun je uit geschiedschrijving opmaken. Al is de theorie van Luit van der Tuuk, conservator van Museum Dorestad in ‘De Friezen’ dat wij als stamvolk van de Nederlanders een schakel in de handel waren tussen de Franken en de Denen. De boosaardige Viking-verhalen over de Noormannen die de Friese handelsstad ‘Dorestad’ (denk aan ‘Wijk bij Duurstede’) plunderden wil hij graag nuanceren.

Hoe het ook zij, Stavoren aan de Vliestroom nam vervolgens de plaats van Dorestad in als handelsplaats van de Friezen. In de vroege Middeleeuwen dreven de Friezen uitgebreid handel met de Denen, in de plaats Hedeby was hun overslagstation. Daar brachten we nog een bezoekje aan, voor het maken van hoofdstuk 3 van mijn natuurhistorische Meisterwerk over de Natuur van de Friezen: Liever dood dan Slaaf.

‘By’ een dorp
Hedeby (Haithabu) komt ook voor in de Netflix-serie Vikings. Engelse plaatsnamen die eindigen op ‘by’ als Whitby zijn van Vikingoorsprong, waar ‘by’ staat voor ‘dorp’. Eindigt een plaatsnaam op ‘thorpe’ dan verwijst dat naar het Noorse woord voor boerderij. Aaron Stainthorpe van My Dying Bride heeft dus een naam die op boerderij eindigt.

Je kunt daar meer over leren in deze taalvideo van Letthemtalktv, een kanaal waar je als redelijk Engelssprekende je vocabulaire kunt aanscherpen. Het is voor ondergetekende al dertien jaar gelden toen hij voor het laatst de oversteek maakte. Daarvoor bezochten we een stuk of 15 maal Great Britain, als Anglofiel.

De verwantschap tussen Friezen, Denen, Noren en de Engelsen was in de vroege Middeleeuwen hoog. Je had kans dat de Friezen en Denen min of meer de zelfde taal spraken. Dat gold ook voor de Angelsaksen en de Denen. Uit DNA-onderzoek naar gelijkenis in het Y-chromosoom blijkt verder dat Friese mannen nauwelijks te onderscheiden zijn in afkomst van mannen in East Anglia, waar de Denen hun machtsbasis hadden.

Ondergetekende liet zijn DNA analyseren en bleek voor 18% Deens in afkomst. De volksverhuizingsperiode vanaf de 4de eeuw heeft de Noordzeevolken flink gemengd, en gek genoeg kregen we vroeger nooit les op school over die belangrijke historische fase voor ons volk. Dat de Friezen later in de elfde eeuw ondergesneeuwd raakten door de zich ‘Hollanders’ noemende bewoners van West Frisia, vervaagde in het nationaal collectief geheugen dat wij Friezen dus eigenlijk de oorspronkelijke kustbewoners van heel Nederland zijn.

In dit kaartje van Letthemtalktv kun je dat nog steeds zien. In ons cultuurfestival Frijsia proberen we in verhalen en legendes die geschiedsvervaging weer recht te zetten. Dat mensen in Cornwall nog een Keltisch dialect kunnen spreken, heeft dus te maken met verjaging door andere volkeren. Ooit spraken alle Britten die Keltische taal, maar ze werden verjaagd door immigranten, de Angelen, Saksen, Denen en ook de Friezen die handelskolonies hadden in plaatsen als York.

Wat moderne mensen -gevangen in een bureaucratische tirannie – bij de Vikingen aanspreekt, is het idee van vrijbuiterij. Als je ergens naar toe wilt, dan ga je gewoon. Als iemand je een oor aan naait, dan sla je er op. Al dat softe gedoe van ‘verbinden’ en ‘in gesprek gaan’, wat betekent ‘gehoorzaam aan hun overheid en soft zijn’…

Daarnaast zie je in deze tijden van New Age een heroplevende interesse in het paganisme, de voorchristelijke tijd en haar gebruiken.

Door clubs als de Gristenunie en de PKN krijg je bij ‘christen’ de associaties met onoprecht, stiekem, hypocriet, laf, weekhartig, de eigenschappen van de urbaniteit, (s)linkse mensen. Als plattelander trekt dan vanzelf de pagus meer, net als de Heide van ‘heiden’ die een zelfde betekenis heeft. Via een connectie met je natuur en voorouders, krijg je dan vanzelf motivatie om de Friese taal beter te leren. Je wilt dan bij je ‘stam’ horen.

It kin net? 
Nu is mijn Engels – met name bij lezen- beter dan het Fries, om de eenvoudige reden dat je vroeger gemotiveerd was door allerlei positieve associaties om die taal te leren. Toen wilde je graag internationaal zijn. Mijn suggestie voor Friezen die zo prat op de taal gaan, is dat ze eerst de motivatie om die taal te spreken aanwakkeren, de verbeelding van welke wereld en mentaliteit (Leaver Dea As Slaef) je met die taal opent.

Dat doe je niet met subsidie en een gereformeerde taalpurist die je corrigeert in ‘Geef Frysk’, maar met cultuur, muziek, verhalen, legendes, natuur, prikkels die je verbinden met de natuurlijke historie van de Friezen. Je praat de taal van mensen waar je een stam mee wilt vormen. Wie van de jeugd wil er horen bij klagende bejaarden die hun Calimero-complex ten opzichte van ‘Den Haag’ uitventen en die subsidie willen voor een ‘achtergestelde taal’?

In mijn Meisterwerk ‘Liever Dood Dan Slaaf‘ geef ik de aanzet voor andere associaties dan de ‘it kin net‘-cultuur.  Daarnaast organiseren we een vrijheidsfestival Frijsia, waarvoor we nog sponsoren zoeken om de kosten te dekken. Wat de Engelsen kunnen met hun Arthur-legendes, wij Friezen hebben minstens zoveel verhalen die van magie en mystiek aaneen hangen, zoals de Oera Linda en de Draak van het Reade Klif, die in hoofdstuk twee van mijn stamtafelboek voorkomt.

Inmiddels kun je me al regelmatig op het praten van plat Fries betrappen. Dat was enkele jaren terug nog ondenkbaar met die urbane ‘rrr’. Taal toont dus ook je afkomst, en het mooie van taal is dat er dus allerlei historische gebeurtenissen in verpakt zitten, van de komst van de Romeinen tot de Vikingen en de Franken.