Personeel van de Sheikh van Arabische Emiraten op Englefield Estate
In dit zaterdagse archiefverhaal, een publicatie voor de Vlaamse krant De Standaard van 8 september 2007 (De Wijde Wereld) over een valkerijfestival in Reading. (UK) Is valkerij, het jagen met roofvogels een waardevolle traditie die werelderfgoedstatus verdient? Het International Festival of Falconry bij het Engelse Reading promootte deze zomer de valkenierstradities uit 32 landen, om zo Unesco-erkenning te krijgen.
Arabische huif, de Burqua, door Frederik II Koning der Germanen in Europa geintroduceerd
Jaarlijks kan iedereen de vele zogenaamde falconryfairs op de Britse eilanden bezoeken. Maar qua diversiteit kan er geen enkel evenement tippen aan het International Festival of Falconry deze zomer bij Reading. Op Englefield Estate, een landgoed met kasteel kwamen voor het eerst in de geschiedenis valkerijtradities uit alle hoeken van de wereld bij elkaar. Bebaarde Turkmenen in traditioneel kostuum en valk, een Kazachse valkenier genaamd Borat met arend. Maar ook Arabische oliesjeiks én Britse patsers met tattoo op de ene arm en een roofvogel op de andere
Het festival bij Reading diende als uithangbord voor de wereldwijde valkenierstraditie, en de Arabische in het bijzonder. De Arabische Emiraten lobbyen namelijk bij Unesco om de valkerijtraditie van Bedoeïenen te laten erkennen als werelderfgoed, mogelijk nu de instantie ook cultuurtradities erkent. De Bedoeïenen, voorouders van de huidige oliesjeiks zouden al voor de komst van de Islam jagen met valken en windhonden, en valkerij zou onlosmakelijk met het woestijnleven verbonden zijn.
Codex Manesse met valkenjacht-tafereel. Tannhauser van Richard Wagner figureert hier in
De jacht met valken in de woestijn is nog steeds erg populair bij de Arabieren, naast paardenrennen en powerboatraces. De site van ‘visonair leider’Sjeik Mohammed geeft uitgebreid aandacht aan zijn favoriete valken. Maar oliedollars en moderniteit veranderen de traditionele vorm sterk. De Emirati’s ruilden bijvoorbeeld hun kamelen bij de jacht in voor Porsche SUV’s en de Bedoeïenentent voor zevensterren-luxe.
Ook in de rest van de wereld, zoals bij de Kazachen verdwijnt de oude jachttraditie met arenden snel. De aanwezige Aziaten, nazaten van fervent valkenier Djenghis Khan lijken nog rechtstreeks van de steppe geplukt. Maar ze zijn meteen bijna de laatste valkeniers die de jacht met arenden op vossen en wolven levend houden. Erfgoedstatus zou helpen om de traditionele valkerij te behouden.
Valkerij is ook Unesco ‘Immaterieel Erfgoed gemaakt
Revolutie
Dat valkerij historische waarde heeft voor de Lage Landen, blijkt uit een demonstratie van Vlaams Valkenier Hugo Clerens op Englefield Estate. Tussen Arendonk en Valkenswaard bepaalde de sport zelfs het dagelijkse leven, zo vertelt hij. Clerens laat in een arena op het landgoed zien hoe valkeniers rond 1600 overtrekkende slechtvalken vingen op de Kempen voor valkerij, met smakelijke lokduif en klapnet. Na vangst trainden ze de valk, en zo voorzag de regio de Europese adel en voorname burgerij van hun jachtvogels, waaronder schilder-valkeniers de gebroeders Van Eyck.
Valkerij was in die tijd een populair maar exclusief tijdverdrijf. “Als horige mocht je geen valk hebben en stal je er toch één voor eigen gebruik of verkoop dan werd je onthoofd”, vertelt Clerens. “De valkeniers kwamen vaak wel uit de boerenbevolking en werden dan tot status van vrij man verheven om zo aan die strenge wet te ontsnappen.
Als ze te oud werden kregen ze van de adel een valkenierspensioen, als dank voor het jachtplezier dat ze hadden bezorgd.” Met de executie van de adel tijdens de Franse revolutie verdween ook de valkerij. Behalve op de Britse eilanden, waar deze moordpartijen niet plaatsvonden.
De Vlamingen willen graag de oude traditie levend houden, zoals de adel deze beoefende. Maar een nieuwe revolutie lijkt anno 2007 toe te slaan. Tegenwoordig kan iedere leek een roofvogel naar wens aanschaffen. De drempel wordt steeds kleiner dankzij de grote beschikbaarheid van in gevangenschap gefokte vogels. Die toegankelijkheid levert naast traditionele valkeniers ook steeds meer tatoeagetypes op, die roofvogels en uilen enkel verzamelen als postzegels of showobject.
Dit valkerij-evenement werd door Arabieren gesponsord. Die stonden niet toe dat er Tempelier-ridders met kruisen rond zouden lopen
Terug naar de bron
“Er zijn steeds meer valkeniers in België die zich van deze commercie afkeren”, zo vertelt Clerens bij de Vlaamse valkerijstand op het festivalterrein, terwijl we een echt valkeniersbiertje doppen: Maria van Bourgondië, vernoemd naar de beschermvrouw van de gelijknamige valkeniersclub. Zij prijkt op het etiket met sperwer op de vuist.
“Een aantal clubs willen weer terug naar de oorsprong, en dat is de jacht”, zegt hij. “Niet jagen met je valk beschouw ik als een vorm van dierenmishandeling, omdat je dan het instinct en gaven van de roofvogel tekort doet. Een echte valkenier kan dus geen tientallen vogels hebben, want die kun je nooit allemaal goed trainen voor de jacht. Alleen met een vogel in goede conditie krijg je de mooie jachtvlucht, en daar doe je het voor.”
Op Englefield Estate lijken beide groepen vertegenwoordigd. Zowel traditionele valkeniers als de door sommige Vlaamse valkeniers zo verfoeide ‘pseudovalkeniers’, inclusief tattoo. Misschien kan erfgoedstatus duidelijkheid scheppen. Wie valkenier wil zijn, betreedt een eeuwenoude traditie en geen motorclub.
En als Unesco valkerij erkent, kunnen ook felle tegenstanders als anti-jachtclubs en Vogelbescherming inzien dat tussen mens en roofvogel een unieke band kan ontstaan. Er zijn mensen die deze relatie al generaties lang zonder verrekijker met veel liefde beleven.