Voor dit zaterdagse archiefverhaal reizen we naar Roemenie, het land van graaf Dracula. In een ‘pensiuna’ in het Wilde Oosten van Roemenië (2005) ontmoette ik ’s lands beroemdste tarotkaartlegger Damian. De nachtelijke aanvaring in Transsylvanie, het land van Graaf Dracula heeft mijn toekomst veranderd.
Wie de film ‘The Red Violin’ (1998, aanrader!) heeft gezien weet al wat tarot is, een op de toekomst gerichte vorm van het kaartspel ‘Pesten’, waar Leven toch al lijkt op ‘Mens Erger je Niet’. Een oude heks met bijzondere gaven legt in deze film voor de vrouw van vioolbouwer Busotti kaarten met een symbool uit.
Ieder symbool staat voor een levenswending en wat mij bijbleef was dat de opvolging van La Luna en Muerte mevrouw Busotti niet veel soeps bracht.
Na een avond berenjacht kwam ik met een collega en fotografische mentor terug in het pension, drie uur in de nacht. Dorst. Met vijfhonderd kilometer Roemeense (!!!)weg in de wielen en een werkdag van 16 uur mocht duidelijk zijn naar welke drank onze voorkeur ging.
BIERRRRR
Een, twee, drie, mijn reisgenoot en collega begaf het en ging op bed. Mijn Friese boerenzuip-opvoeding bracht mij naar nummer vier en twee tafelgenoten. Een daarvan had het typische zigeuneruiterlijk, gitzwarte ogen en een bezwerende lenige stem, die ogenblikkelijk deden denken aan het soort magiër dat ook in Dungeons en Dragons voorkomt.
De andere tafelgenoot was de gemoedelijke Leo, de pensionbaas die met mij en Damian in minder dan een uur tijd de kwaliteit van Roemenië doorzaagde. De conclusie: Het is een mooi ruig land maar het gaat slecht omdat er Roemenen wonen. Dat bleek ook een officieel Transsylvanisch spreekwoord. Vijf en zes. Zolang je goed eet en goed ……. valt het leven wel mee, ook een Roemeens gezegde.
Het gespreksonderwerp dat over onze tafel kaatste ging over Nederland, Roemeense dames en hun honger naar geld, het Transsylvanisch maandsalaris en via die onmogelijke wendingen die een tafelgesprek om vijf uur ’s ochtends kan nemen kwamen we op occulte zaken: geesten bezweren, Jomanda’s voorspelling aan Jack Spijkerman (tien is je getal Jack.., de in A’dam Zuid woonachtige Spijkerman ging later prive ten onder door overstap van Vara naar TV 10)….. en tarotkaarten.
In die hoek moet u het laatstgenoemde kaartspel namelijk plaatsen.
De in volledig zwart geklede Damian toverde een krantenstukje te voorschijn, waarin hij met zijn kaarten stond. De spitsige Roemeen met vlammende kolenogen had de kaarten gelegd voor cliënten, en ze geadviseerd over de toekomst. Zijn kaarten waren zijn vrienden, hij sprak met ontzag over ze alsof het invloedrijke mensen waren. Ook de mij nuchter lijkende Leo bleek een ware gelovige die zelf niet vies was van een kaartje leggen.
Ik, als rationeel kind van De Verlichting begon over glazen bollen die niet meer dan knikkers zijn, paddestoelen die vreemde mensen rare dingen doen zien als Lapricorns (Ierse kabouter), een spook dat bij nader onderzoek een kapotte ventilator bleek: kortom, ‘U gelooft hier in dit achterlijke land nog in heel veel idioots’. Het mocht niet baten, beide bleven bloedserieus en ik werd met het openen van blik nummer zeven nieuwsgierig.
Damien haalde zijn schatjes en in mijn verdunde bloed steeg de spanning. Bij terugkomst van de zwartgeklede magiër verscheen een zwaar uitgevoerd kistje op tafel, tussen de blikken die de charmante nachtzuster van het Pensiuna, Diana verwijderde. In mijn roes verbeelde ik me dat ze lieflijk naar me glimlachte, alles leek even betoverend.
Een sleuteltje draaide in een slotje en bij het openen van het zerk verscheen rood fluwelen voering. Damien zijn slangachtige handen glipten naar binnen, naar het kaartendek dat met tenminste drie zwarte doeken omwonden was. Met lenige vingers ontvouwde hij het dek, met een lichtvoetige verteltrant uitleggend hoe belangrijk de manier was waarop de kaarten het licht zouden zien.
Hoe het schudden en uitleggen precies ging, het is mij om dranktechnische redenen ontschoten. Uiteindelijk moest uit meerdere stapeltjes een kaart gekozen worden, een ritueel dat werd herhaald. De eerste bleek geen slechte kaart: “the world, ieties ae werry goetekaart”, wist Damien te bezweren.
Bij de tweede twijfelde ik nog wat te kiezen. Deze besluiteloosheid bracht een kaart die al bekend was uit The Red Violin: La Luna…., en ik slikte iets heftiger een slok bier naar binnen. La luna, de maan staat voor onheil, zoals het Engelse woord Lunacy voor krankzinnigheid staat, maanziekte. Naar de maan huilen als een Lunatic…
Ondertussen knipperden mijn ogen en ik knikkebolde. Het was half zes en mijn meest nabije toekomst zou zich waarschijnlijk in bed bevinden.
Maar we zetten door en wisten zeker dat deze papieren fruitautomaat toch drie keer bar zou moeten geven, jackpot. Op de derde kaart geen afbeelding van de charmant lonkende nachtzuster Diana naakt, maar een toren. Aah, die toren ken ik wel van schaken en menig schaakamateur werd hiermee de hoek van het bord gewezen. Alleen viel van deze toren een mannetje af, en volgens Damian trof ik het niet.
Om een lang verhaal kort te maken: Het loopt slecht met mij af. Damian wilde zien of hij mijn lot nog kon keren met drie I-Ching muntjes. Maar de uitspraak van Einstein dat God niet dobbelt gonsde door het hoofd. Ik besloot mijn lot niet van een paar muntjes te laten afhangen, en zocht het hogerop.
Op bed viel mijn geest van een hoge toren in een diep dromenland en bij ontwaken kwam de herinnering weer omhoog naar mijn armzalig levenslot. Versterkt door een milde kater leek de ondergang blijkbaar nu al ingezet. Zo bleef ik mij de hele dag nuchter en Verlicht inbeelden dat dit soort bijgeloof geen invloed had. Maar stiekem bleven Damian en zijn voorspellingen toch door het hoofd spoken.
Het feit dat ik dit stukje schrijf geeft ook aan dat de gebeurtenis de toekomst heeft beïnvloed. Misschien is dat wel de kracht van zaken die wij bijgeloof zijn noemen, zoals het ook niet uitmaakt of je iets nu metaforisch bedoelt of niet. Een metafoor werkt omdat het zo werkt, zoals je met marketing ook massa’s betovert, Harry Potter-stijl, hun onderbewuste aangrijpt.
De mogelijkheid ‘Stel dat het toch’, een gebeurtenis die immers nooit volledig is uit te sluiten, maakt dat we voortekenen zien die ons latere leven beïnvloeden, om de simpele reden dat we ze hebben gezien en onthouden. Er gaat een deurtje open.
Bewust of onbewust gaan mensen er toch rekening mee houden. En dan: waarom zou je niet in toekomst voorspellen met Tarot geloven, en wel in toekomstvoorspelling met Klimaatmodellen, High Tech Glazen Bollen waarmee de Groene Persil-man in zijn witte jas claimt te kunnen zeggen wat ’t weer wordt in ’t jaar 2100.
Wie is er nu BIJ-geloviger?
Zo zat ik maanden later thuis in Amsterdam Zuid in een café voor kansarme schrijvers, vlak voor het slapen gaan in het luxe Concertgebouw-buurtje te praten met een beschonken zwerver. Hij was van hoog komen vallen en moest nu in de Jellinek zijn trots opzij zetten. Omdat het voor mislukking nooit te laat is. En je slechts kunt beroepen op wat je nu doet met wat je gedaan hebt.
Ik had net paginagroot een biologenverhaal met foto’s gepubliceerd op de omslag van een landelijke ‘kwaliteitskrant’ – professionele triomf als kersverse ZZP (Zelfstandige Zonder Perspectief) wetenschapsjournalist- en grinnikte ondertussen, door het tafereel dat achter ons plaatsvond.
Er was er één jarig hoera, hoera aan tafeltje drie, en op zijn hoofd zetten zijn vrienden een hoedje van krantenpapier. Op de afgeplakte rand was nog net een mij wel bijzonder bekend artikel te herkennen, de eigen claim to fame op de omslag van de (voormalige) kwaliteitskrant. Dat dus al na een dag ongelezen belande op het dronken hoofd van een verjarende hockeybal.
Wat mijn naderende ondergang dus betreft, hoogmoed zal niet de toren zijn waar ik van af val. Bier misschien? Daar hebben we teveel discipline voor. Ook wanneer je eigenlijk niet meer opkan, breng je toch die wilskracht op om door te drinken 🙂
Ik denk dat Kasja je ooit komt ophalen met een legertje Men in black🙈
Ik hoorde dat Kasja niet vies is van een Fries…
Sorrie, voortschrijdend inzicht, ze is van de Friezinnen…
Betreft een Algemene uitleg van kaarten… Een meer passende :
ALS “DE WERELD” GEK( “LUNATIC”) LIJKT TE WORDEN
ZAL JE GETUIGE EN BRENGER ZIJN VAN DE VAL VAN DE “TOREN”(VAN BASEL)
Te veel weten en herkennen kan ook frustrerend zijn.
Volgende keer iets positiefs Rypke.
Het leven is wel de moeite waard!!
Dat van jou zeker.
Amen, Mathilda!
Dit verhaal raakt een paar dingen die ik uit mijn tijd bij een grote charismatische kerk heb meegekregen, een kerkelijke stroming waar ik nogal gemengd op terugkijk. Ondanks dat ze me een aardig voorproefje hebben laten zien over hoe totalitair leiderschap werkt in het klein (dit werd gelukkig niet al te persoonlijk, maar had wel sterk zijn invloed op hoe ik in de wereld stond), hebben ze me ten eerste wel op het pad van het geloof gebracht. En ze erkennen ook dat er een geestelijke wereld is die invloed heeft op wat er hier in het zichtbare gebeurd.
Ik geloof ook dat zo’n tarotlegger wel degelijk zijn info uit de andere wereld haalt (als hij de boel niet bedonderd), maar dan wel uit de laagste regionen. En misschien is stellen dat zich naar aanleiding van het ooit gesprokene een soort van morfogenetisch veld gevormd heeft dat zijn invloed nog steeds heeft ook niet iets dat dat uitsluit.
In (sommige) charismatische kringen had je nu waarschijnlijk bevrijding nodig van deze geestelijke binding, en moest je om hiervan vrijgezet te worden in ieder geval de verschraalde koffieadem van een aantal ouderlingen trotseren.
En toch kan ik het niet nalaten om te zeggen dat ze best een punt zouden kunnen hebben in dit geval en dat alleen de Allerhoogste je lot bepaald als het er op aankomt. Laat de uitwerkingen van de bevindingen van mr. bedwinger (Damian) gebroken zijn in Jezus’ naam! En als je dan toch ten onder gaat, dan wel in vrijheid en als uiterste consequentie van de weg die je moet gaan.
Numbers 6:24–26 The LORD bless you and keep you; the LORD make his face to shine upon you and be gracious to you; the LORD lift up his countenance upon you and give you peace.
https://youtu.be/M0bTn_ZXExE
Gezongen zegen door: The Hour of Power Choir, directed by Dr. Irene Messoloras, goes virtual and performs “The Blessing” (comp: Kari Jobe Cody Carnes Steven Furtick Chris Brown; adapt: M. Riley).
In het jaar 2019 in mijn 63ste jaar had ik voorgenomen om alleen een bergmeertje op 4400 meter in de Himalayas van het Annapurna bergmassief te bezoeken. Dit ligt wat hogerop bij de schoonfamilie. Dit was mijn vakantie omdat ik de zorg voor mij gehandicapte vrouw heb die doofstom en enigszins cognitieve problemen heeft na een ziekte op haar vierde jaar (ik denk een hersenvliesontsteking). Mijn vrouw was dan bij de familie en werd er voor haar gezorgd. Ik moet ik elke dag koken en voor haar zorgen. Dat is totaal geen probleem het gaat eigenlijk best vanzelf en heel natuurlijk. Het is inmiddels bijna achttien jaar geleden dat we getrouwd zijn in het lokale Shiva tempeltje. Ik houd gewoon van zelf koken en ook gebruik zo weinig mogelijk uit pakjes enzo We verbouwen ons eigen voedsel voor het grootste gedeelte. Af en toe effe niet te hoeven koken en even wat vrijheid is dan mijn toetje als we ieder jaar een week bij de stam van de schoonfamilie doorbrengen in een traditionele setting. Ik heb een kennis in Nederland die zich met Tarot bezighoudt, ik noem haar gekscherend Madam Zelda. Ik dacht laat ik eens vragen of ze op afstand kaarten kan leggen en wat over de voorgenomen trip kon vermelden. Ze deed dat en ik kreeg een reply in de strekking van “hoe groot en sterk we ook denken te zijn dat we geveld kunnen worden door kleine zaken” Mijn rugzak woog 23 kilo omdat daar geen mensen wonen en ik alles moest meenemen. Ik had mijn tent in een rododendrons bos opgezet, een echt spook bos. De tweede dag op de trip ging ik verkennen en kwam in een hagelstorm terecht op 3200 meter hoogte. De bliksem sloeg vaak heel dicht bij me in er waren vele bomen die door de bliksem getroffen waren. Ik vloekte op de Goden en whatever er is en riep “sla maar in pak me maar op het maakt mij geen moer meer uit”. Een beetje het kapitein Ahab gedoe uit Moby Dick. Aangezien ik mijn militaire dienstplicht vervult had en mijn vader als Hopman ons wat trucjes had geleerd zat de flexibele naar oplossingen zoekende geest nog steeds in mij. Ik kon me net onder een groot rotsblok wurmen om te schuilen want die hagelstenen zijn flink wat groter dan ik ooit in Nederland heb meegemaakt. Het was rond half twee in de middag begonnen en het was rond vijf uur in de middag nog gaande. Het pad was totaal niet meer te vinden vanwege de opstapeling van hagel. Het woord pad is eigenlijk teveel gezegd meer een doorgang tussen de rododendron boomwortels . Ik besloot een schuilplaats te maken om de nacht door te brengen. Ik verzamelde bladeren van de Himalaya Rabarber die flink groot zijn en stopte daar de kieren die het rotsblok met de zijkanten had dicht. Tevens wat bamboe en bladeren op de grond om wat vlakker te liggen. Met het verzamelen van de bladeren werd ik door een insect gestoken tussen mijn duim en wijsvinger van de rechterhand. Ik heb de nacht bibberend met natte voeten en minimale kleding overleefd. Een regenjas die ik had meegenomen had heeft me beschermd tegen teveel afkoeling. Het hagelde tot rond elf uur in de avond. De volgende dag lag er twintig centimeter hagel. Ik ging op verkenning uit en kun gelukkig mijn tent in de laagte op 2800 meter herkennen en zodoende mijn spoor weer oppikken. Mijn hand was inmiddels flink opgezwollen. Bij de tent aangekomen eten gemaakt, lekker uitslapen en opwarmen. Ik besloot dat het niet verstandig was verder omhoog door te zetten omdat op grotere hoogte een zwelling alleen maar meer opzwelt vanwege de lagere luchtdruk. In de tent dacht ik terug aan de Tarot uitleg en kon intuïtief een verband leggen, bewijzen zal je het nooit kunnen maar ik geef wel toe dat het wel heel toepasselijk en redelijk specifiek was.
Rypke dat vallen van de toren hoeft niet te betekenen dat je fysiek een ongeluk krijgt het kan ook betrekking hebben op je houding hoe je naar andere zaken kijkt en je daarboven (vanuit jouw eventuele ivoren toren) verheven voelt. Je hebt nog steeds de mogelijkheid dat Tarot complete Bullshit is waarmee goed verdient wordt. Echter waarom houden dan zoveel mensen zich ermee bezig is dan de vraag. Een andere vraag is, zou er niets geks gebeurt zijn wat roet in het eten gooide als ik niets gevraagd had. Wie weet het? Zelf gooi ik het niet overboord maar het is niet mijn cup of tea en ik houd me niet bewust mee bezig buiten dan die ene keer. Toeval? Wie weet? Ik leef dat ik er misschien morgen niet meer ben en niets hoef goed te maken. Mij drijfveer is om mijn vrouw te overleven zodat ze niet weer terug naar haar familie hoeft waar ze een Assepoester achtig bestaan had. De rest daarna is afhankelijk van welke drijfveer ik dan weer opscharrel of misschien wel hoe de Tarot kaarten op dat moment gelegd zijn.
Hoe liep het af met die insectensteek?
In de tent had ik medicijnen zoals anti histamine en antibacteriële crème. Daarna afgedaald naar het dorp van de familie op 1250 meter hoogte ,toen was de zwelling bijna weg en na een week gewoon genezen geen dokter nodig gehad.. Wel een ervaring rijker. Het aparte is dat het er stikt van tijgers en rode beren en everzwijnen tot een bepaalde hoogte plus sneeuwluipaarden die ook hogerop leven, de slangen waren nog in de winterslaap op deze hoogte, terwijl een insect de klus klaarde om me te doen omkeren. We hebben dan ook nog Yeti de verschrikkelijke sneeuwman een ontmoeting daarmee schijnt niemand te overleven volgens de verhalen. Wat ik nog niet helemaal pak vanuit de optiek dat niets zomaar gebeurt is. Dat ik via de kaarten wist dat er misschien wat ging komen maar niet specifiek wat. Het was geen test om te zien of ik bang was door de voorspelling ik heb geen moment gedacht om het uit te stellen pas later in de tent kwam het weer bovendrijven. Misschien was het bedoeld dat ik die plek niet zou bereiken het heeft een religieuze rol in deze cultuur. Tevens is het de omgeving waar ik bewust uit mijn lichaam wil stappen. In mijn jeugd had ik ooit voorgenomen dat ik net als Inuits wil doodgaan (vroeger Eskimo genoemd) . Als ze de dood voelen aankomen gaan ze buiten in de sneeuw zitten. In mijn geval ben ik al over voordat ik buiten bewustzijn raak, althans dat is het voornemen. Ik vond dat een hele mooie natuurlijke manier ergens heb ik dat als verlangen voor mezelf ingebrand in mijn hard- of software. Toen ik eind 2000 als vrijwilliger bij het dorpsschooltje bezig was en bij de oom van mijn vrouw boven in de Buffalo stal (een kerststal met een ruimte erboven) een ahum kamer had en dan naar die bergen keek. Zei mijn innerlijke stem “nu weet ik waar het is”. Dat is nog steeds mijn ideaal bewust overgaan op deze manier en die omgeving. Ik heb later indicaties gekregen via andere kanalen, laten we het de soft sector noemen dat dit ook zal doorgaan er werd alleen op een omgeving geduid die veel hoger gelegen is. Voor de rest lekker aanrommelen, wil dit jaar wat nieuwe dakspanten zelf in elkaar lassen Heb zelf of ons eigen huis of beter schuur gebouwd. Je kan in mijn visie praktisch en spiritueel zijn . De balans houden tussen rationeel emotioneel en spiritueel is de kunst. Hoe meer inzicht je krijgt en als de roze bril en het alleluja van de beginner eraf is hoe meer verbanden je ziet in interacties De opbouw van het universum heeft een structuur en hiërarchieën die al eeuwen bekend zijn onder vele namen en manieren om er mee om te gaan. Ondanks mijn filosofische analytische natuur heb ik altijd in de techniek mijn brood verdient waarbij de analytische inslag waardering kreeg. De rest was voor privé gebruik. Een “brood filosoof” of “Salon filosoof” (vroeger de man met de pijp een ribfluwelen jas met elleboog beschermers en donkere tanden van de rode wijn net als de witte jas voor de tandpasta reclame arts) die ervoor gestudeerd heeft zit voor mijn gevoel vaak klem in de cirkel en blijven dan te beschouwend omdat het een discipline geworden is. Vaak zonder het pad te lopen ofwel nooit een echte keuze maken of kunnen doen. Of mogen niet uit een bepaald kader treden vanwege financiële of positionele afhankelijkheid of voorkeur voor een troeteltheorie en bewust sturen van de massa . Kijk naar Nietze met zijn Ubermensch, als hij Walk the Talk gedaan zou hebben dat zou het bewezen zijn en buiten elk dispuut komen te staan. Dan hadden we dat kunnen afvinken. Ik vind Spinoza wel uniek terwijl in zijn tijd er weinig speelruimte was in de religieuze setting van die tijd. Raakt hij aardig de Oosterse lijnen tenminste volgens het weinge wat ik van hem gelezen heb . De omslag kwam bij mij nadat ik van een Toren (symbolisch gezien net als de Tarotkaart). gevallen was namelijk een scheiding met mijn ex partner dat hakte er flink en ik heb mezelf toen eens goed doorgelicht ik was een rebel en vaak een Olifant in een porseleinwinkel. Ik had weinig respect voor hypocriete zeveraars of mensen die de uitdaging niet zochten en aan de zekerheden van een routine matig leven klampten. Ik zat in dienst bij een speciale eenheid waar ik parachute springen en duiken leerde en was daarna negen jaar duiker van beroep in de civiele sector. Ik was een soort cowboy in de kracht van zijn leven. Later heb ik inzicht gekregen over bepaalde zaken die mijn leven een hele mooie aparte richting opstuurde. Waarbij ik nu inzie dat iedereen uniek is en een rol speelt net als ik de mijne. Voor de rest claim ik niks behalve dat ik ben wie ik ben. Dat probeer ik steeds verder te doorgronden omdat ik ook nog naar antwoorden zoek hoewel ik niet meer mijn pad hoeft te zoeken dat geeft veel innerlijke rust en veel kansen om verder te groeien. Over “vroeger was alles beter zeveren” en vastroesten aan vroeger op deze leeftijd heb ik geen zin in De toekomst met open hart tegemoet blijven gaan houd mij van binnen leeftijdloos hoewel ik het wel veel rustiger aan doe. Niets is perfect anders zouden er geen uitdagingen om te veranderen zijn, dus ook vroeger niet. . Maak je niet druk om die kaart wat komt dat komt. Er was ook een comment in de strekking dat jij de Toren van (Basel) omver zou kunnen werpen. Ik voel dat daar ook iets in kan zitten je werkt er wel aan mee op jouw unieke geniale manier van doen. Als je onverwacht de pijp uit zou gaan dan kan je terugkijken op een man met een missie die je zelf gekozen hebt. Waar je je niet voor hoef te schamen en bij veel mensen respect voor krijgt Mocht je ooit echt nieuwsgierig zijn naar meer specifieke info dan zal er iets op je pad komen wat je verder kan helpen
Wat je hart begeerd trek je aan of werk je zelf naar toe. En daar begint volgens de bekende Boeddha al het leiden mee namelijk begeerte. Dus we houden onze eigen hamsterwiel en de Kosmos draaiende via dit principe of statement. Klinkt best logisch voor mij.
Herstel goed en go with your own flow.
Ah nu weet ik waar mijn bierdrinken vandaan kom, ik ben half Fries… Proost ieder geval 🙂
Ja die bierzucht moet een genetisch trekje bij Germanen zijn.. Ik drink ook geen sterke drank- buiten een incidentele whisky op speciale momenten, liefst met sigaar er bij- en nauwelijks wijn, het gaat om dat gulzige klokken met een roes na afloop…
Herkenbaar, sterke drank moet ik niks (meer) van hebben 🙂 Wijn eigenlijk ook niet, gaat me allemaal te hard… Ik ben half Fries en half Duits, Zijn Duitsers ook Germanen of hebben die er niks mee te maken?
Waarom zoveel mensen nieuwsgierig zijn naar het “onbekende”, valt samen met het gevoel dat er iets in hun leven niet klopt. De onbewuste zoektocht naar waarom de mensheid niet kan gedijen, maar moet strijden om het bestaan.
Het meest gevaarlijke bijgeloof is het blinde vertrouwen in autoriteit.
Wanneer men het boek van Larken Rose leest met de titel: “Het Meest Gevaarlijke Bijgeloof”, dan gaat er een hele nieuwe wereld open, waarbij men het inzicht krijgt, dat wij het leven zelf moeten organiseren, zonder Neuro Linguistisch Programmeren (NLP) of Hocus Pocus.
Uit wikipedia:
“Hocus pocus werd met hoc est enim corpus vereenzelvigd. Hocus pocus (pilatus pas) zou in dergelijke theorieën weergeven hoe een in het Latijn opgedragen mis “Hoc est enim corpus meum… sub Pontio Pilato passus et sepultus est” overkwam op de meestal ongeletterde gelovigen, namelijk als een geheimzinnige reeks onbegrijpelijke rituelen en toverspreuken.”
Duidelijk is wel dat -buiten statisme: politiek, Rechtspraak en handel-, ook religie geen concurrentie duldt.
God houdt de mensen niet dom. Dat doen mensen zelf. Tot nu toe…