Betuwelijn van het Noorden, Piet Adema’s Centrale As…

Wouterswoude, meer Wâlden dan dit vind je het niet…

In dit zaterdagse archiefverhaal, mijn publicatie van 2 september 2010 over de door Piet Adema vergunde Centrale As, een vierbaansweg van nergens (Dokkum 13.000 inwoners) naar helemaal nergens (Tietjetrekkeradeel) dwars door Nationaal Landschap de Noordelijke Friese Wouden voor een slordige half miljard euro, in een ontvolkende regio.

Als automobilist rijd je nu als een mes door de boter, Dokkum lijkt iets minder ver weg, rijdend over een nagenoeg lege weg. Maar tegelijk ging een slordige duizend hectare jachtgrond verloren, een zesde van het totaal van de Wildbeheereenheid Bûtenfjild.

Ik zou het verhaal publiceren voor het ledenblad van de Koninklijke Jagersvereniging, maar die ketsten het af omdat ze geen gedoe onder hun achterban wilden, meest CDA’ers en VVD’ers. Mensen die asfalt over natuur- en landbouwgrond associëren met ‘vooruitgang’, terwijl je kunt afvragen: Wordt die half miljard euro gemeenschapsgeld in die regio ooit terugverdiend dankzij die weg? Of is het geld gewoon ‘weg’?

Voor de Centrale As, het zelfde laantje…

Vooruitgang
De Centrale As, een nieuwe geplande vierbaansweg doorsnijdt niet alleen het Nationaal Landschap de Noordelijke Friese Wouden. Ook leden van de lokale Wildbeheereenheid Bûtenfjild zijn verdeeld in hun visie op deze Betuwelijn van het Noorden. De asfaltzaak lijkt een precedent voor wat meer landelijke regio’s wacht onder de Crisis en Herstelwet.

KNJV-leden zijn meestal van CDA en VVD-huize. Logisch, want deze partijen zijn het meest pro-jacht. Maar deze partijen stemmen doorgaans ook vóór meer asfalt in landelijk gebied, jagersgrond dus. Zo ontstaat een schizofrene situatie, die onder de Crisis en Herstelwet alleen maar urgentie wint: hoe zijn jagersbelangen te combineren met meer asfalt en bebouwing? De KNJV is immers deelnemer aan de Biodiversiteitscoalitie en ondertekende de Agenda Landschap.

Ook in Friesland gaat het asfaltcliché op bij politieke partijen. Gedeputeerde Staten stemden met steun van CDA, VVD en PvdA vóór de vierbaansvariant van de Centrale As naar het stadje Dokkum. Het tracé loopt volledig door Nationaal Landschap de Noordelijke Friese Wouden, en doorsnijdt gebieden van de Ecologische Hoofdstructuur. Deze Betuwelijn van het Noorden vormt de grootste infrastructurele ingreep ooit in Fries landelijk gebied. Het kost een kwart tot half miljard euro, en verandert tenminste 700 hectare agrarisch natuurlandschap in asfalt, kunstwerk en rotonde, met daarnaast opties voor bedrijventerrein.

Van de 6000 WBE-hectares zou 1000 hectare bejaagbare grond kunnen verdwijnen.

Al in januari 2011 start de aanleg, zo besloot de provincie afgelopen juni. Met het nieuwe kabinet als ruggensteun, en een eventueel beroep op de Crisis en Herstelwet lijkt geen weg terug. Na juni volgt de laatste bezwaarronde. Natuurclubs als ‘It Fryske Gea’overwegen nu een gang naar de Raad van State. It Fryske Gea wil volgens directeur Ultsje Hosper nog 300 hectare weidevogelgebied sparen, door enkele onderdelen te schrappen. ‘Dat zou ook de kosten verkleinen voor natuurcompensatie’, stelt hij desgevraagd.

Acht jaar later, zelfde laantje

Subsidieclubs
Voorzitter Durk van der Zee van WBE-Bûtenfjild en CDA’er vindt het nu welletjes. “Het maatschappelijke belang gaat voor onze hobby”, zegt hij. “We hebben als WBE-bestuur dan ook besloten om de natuurorganisaties niet te steunen, maar de provincie. Wij gaan niet mee in het bezwaarcircuit. De provincie deed voor miljoenen euro’s handreikingen met allerlei natuurvriendelijke aanpassingen aan het tracé. Zoveel compensatie, dat ik het bijna onverantwoord vindt.”

Van der Zee doelt hier op faunapassages, en de voorstellen voor zogenaamde natuurcompensatie. De Provincie is verplicht invulling te geven aan compensatie omdat het  As-tracé de Ecologische Hoofdstructuur doorkruist. Hier geldt het ‘Nee-tenzij’-regime van bebouwing. “Het landschap wordt na aanleg van de weg nog mooier dan het was”, zegt Van der Zee.

“De verkeersdruk op de bestaande wegen wordt ontlast, en de houtsingels daarlangs worden opgeknapt. Enkele dissidenten in de WBE probeerden de jagers aan de kant van natuurorganisaties te krijgen. Maar daarin staan ze alleen, en ik hoop dat de schop zo snel mogelijk de grond in gaat.”

Niemand betwist hier de behoefte aan een verkeersoplossing in de regio: verkeer loopt nu door dorpen en er ontstaan onveilige situaties. Kern van de al jaren spelende controverse, is de schaal waarop de Provincie Friesland inzet, om Dokkum (13000 inwoners) op de vaart der volkeren aan te sluiten. De provincie hanteerde vanaf het begin de randvoorwaarde van een 100-kilometerregime en een vierbaansweg. Maar volgens TNO-onderzoek uit 2006, ligt de spitsintensiteit op de huidige weg ruim onder de capaciteit van een tweebaansweg. Ook bij de verwachte verkeersgroei in 2020 die de provincie zelf aanneemt.

…wat is de economische winst voor de regio? Vleermuis-flyover bij Centrale As

Het TNO-onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van 10 natuurorganisaties en burgerclubs. Zij ontwikkelden in 2005 hun ‘Groene Alternatief’, een tweebaanstracé met 80 kilometerregime dat de bestaande verbinding als basis neemt, maar dat knelpunten oplost en 50 miljoen euro bespaart. Volgens hen negeerde de Provincie de landschappelijke bezwaren in de Milieu Effect Rapportage die zij zelf liet opstellen.

Maar de provincie hield vast aan haar voorkeur voor een vierbaans 100-kilometerweg: hiermee verviel iedere mogelijkheid om het 80-kilometeralternatief te overwegen. Wel deed de Provincie in antwoord op wettelijke verplichtingen voor tientallen miljoenen euro’s aan natuurcompensatie.

Vanuit een politieke invalshoek krijgt de oppositie nu het imago van ‘rupsje nooitgenoeg’: subsidieclubs en Nimby’s die de inspraak misbruiken om democratische besluiten te traineren. Dit is ook het beeld dat provinciebestuurders schetsen als Piet Adema van de Christenunie in Trouw van 26 juni van ‘It Fryske Gea’. En ook volgens Van der Zee is ‘It Fryske Gea’een subsidieclub, die media misbruikt om maar geld te krijgen.

De coulissen van de Wâlden

Jagersbelangen
Toch betekent het Nimby-imago van bezwaarmakers niet, dat hun hele argumentatie onjuist is, wat Van der Zee desgevraagd erkent. WBE-bestuurslid Roelof Wijmenga, jager en boer sloot zich vanwege gebrek aan steun uit de WBE aan bij ‘Fryslan Moai’, één van de protestorganisaties die met ‘It Fryske Gea’tot het gaatje wil gaan om het landschap te redden. Zo moet een procedure bij de Raad van State er voor zorgen, dat de provincie haar eigen groeicijfers voor verkeer en bevolking verantwoordt. Wijmenga is dankzij de Centrale As ook CDA-af.

‘De huidige WBE-voorzitter praat recht wat krom is, als hij zegt dat het zo mooier wordt’, stelt Wijmenga, nu aanhanger van oppositiepartij FNP. Net als vele lokale bewoners switchte hij dankzij de Centrale As. ‘Hij is zelf met zijn vrouw persoonlijk voorstander van vierbaans.’

Maar behartig je als bestuurder jagersbelangen, als je misschien wel 1000 hectare jachtgrond prijsgeeft, en daarbij niet eens de gedupeerden ondersteunt? Toen ik nog in het bestuur zat was de WBE in principe tegen. Nu is de oppositie door het huidige bestuur ingepakt. De grootste macht daarbij is onwetendheid. De meeste jagers hebben de MER niet eens gelezen en laten de As gelaten over zich heen komen.’

Zo was het

Het TNO-onderzoek is de sterkste troef. Dit verbrandt vrijwel iedere peiler waarop de vierbaans Centrale As is gebouwd. Een bundelend effect (andere wegen ontlasten) zou niet optreden omdat het huidige verkeer vooral tussen dorpen loopt. Het vierbaanstracé zou slechts 2 minuten tijdwinst opleveren, ten opzichte van het Groene Alternatief. Dit dankzij het opnemen van 3 stoplichten. De provincie ging bij haar tracékeuze van 7 procent bevolkingsgroei uit. Terwijl nieuwe groeiprognoses, opgesteld dóór de provincie zelf voor 2020 op 3 procent komen.

Provinciebestuurders verwierpen het TNO-rapport als ‘eenzijdig’. De oppositie klaagt dat de bestuurders iedere inhoudelijke discussie ontliepen. ‘Wij willen echt niet een beetje de boel ophouden, door te schermen met één of ander zeldzaam beestje”, zegt Wijmenga. ‘Het gaat ons om de inhoud.

Op basis van de eigen Milieu Effect Rapportage die de provincie liet opstellen, kun je vaststellen dat ons alternatief beter scoort op veiligheid, bereikbaarheid en economie. De lokale bereikbaarheid van enkele dorpen neemt zelfs áf in het provincieplan, terwijl lokaal verkeer de hoofdmoot vormt. De Provincie negeert dit. De burgemeester van Dokkum, fel voorstander, gaf zelfs aan dat ze het Groene Alternatief nooit had gelezen.’

Zelfde locatie, VOOR de ingreep

Bevolkingskrimp
De rechter zou alsnog een inhoudelijke motivering moeten afdwingen, dankzij een nieuwe troefkaart: demografisch onderzoek in opdracht van de VROM-raad uit 2006. Dat gaat uit van bevolkingskrimp in plattelandsregio’s voor 2050. ‘De door bestuurders gewekte indruk, dat wij bij de onderhandelingstafel wegliepen is een groot misverstand’, zegt Hosper. ‘Ook is het een misverstand dat de Centrale As al helemaal vaststaat.

Men weigerde tot nu toe inhoudelijk in te gaan op onze punten, zoals over bevolkingskrimp. We konden alleen wat met briefjes wapperen. Bij de Raad van State hopen we alsnog op een inhoudelijke motivering op bevolkingsprognoses. Veel hangt ook af van de landelijke politieke ontwikkelingen.’Bestuurder Adema stelde in Trouw al dat de rechter zou beslissen in de geest van de Crisis en Herstelwet.

Hosper schat zijn kansen op 50 procent. Toch, ondanks de vele oppositie wint de overheid meestal in het bezwaarcircuit. Dat stelt onderzoek van Wageningse landschapsarchitecten in Landwerk naar lokale protestclubs in maart 2009. Procedures werken vertragend en kostenverhogend: maar van uitstel is bij natuurgebied nooit afstel gekomen zoals ook de aangelegde A73 op de meest natuurrijke Maasoever toonde.

Alleen in het voortraject, via massale media-aandacht kunnen protestgroepen substantiële invloed uitoefenen op de inhoud van besluiten. Voor de Wouden kwam die massale aandacht te laat: zo stemde de PVV eerder voor de As, omdat ze geloofden dat het ‘niet om echte natuur ging zoals de Veluwe’.

Voor bestuurders vormt niet de feitelijke situatie zelf, maar de politieke werkelijkheid het uitgangspunt, en dat is een bijna 2 decennia durend praatdossier. De druk van verkeer én bewoners groeit. De wil om snel ‘iets’te doen voor de regio is nu zo groot, dat bestuurders geen concessies meer kunnen doen zonder tijd- en prestigeverlies. Het emotioneel geladen loflied op natuur van de Wouden, ‘Wâldsang’, die Fado-zangeres Nynke Laverman in juni zong uit protest, vormde daarom mogelijk het requiem.

  • Anno 2023 ligt ie er dus De As van Adema. En het moet gezegd: als automobilist rijd je nu als mes door de boter.

One Reply to “Betuwelijn van het Noorden, Piet Adema’s Centrale As…”

  1. Rijkswaterstaat is een Staat in de Staat, die bouwt om te bouwen.

    Planning, handjeklap met de aannemer, oppositie help de Hemel valt naar beneden er gaan Piertjes en Miertjes dood. Onderzoekscommissie,Nexus, bespelen draaien en keren links en rechts wat schuiven en smeren en gaan met die banaan.

    Op de deur van de hoofd/opzichters van Rijkwaterstaat staat dan met Kerst een discrete boodschap Kerstpakket afleveren in de garage a.u.b.

    Waarschijnlijk voor de Nieuwe bevolking bedoeld of alvast een infrastruur in het achterland opbouwen voor na de Dijk doorbraken. Of misschien toch alleen maar bouwen om te bouwen.

    Kortom het Systeem voor het Systeem door het systeem.

    De Engelse waren via deze regel dan ook doodsbang voor muiterij op de Schepen wat meteen met Kielhalen beantwoord moest worden. Het moderne Kielhalen is een arrestatie team.
    “Target in sight go go go zei de bo bo!!”

    Geld moet rollen anders heb je geen dynamische economie. Effectief zijn is ondergeschikt aan het Systeem geworden, zolang het maar een bepaalde richting oprolt zijn de Gieren zonder ethisch Kompas altijd bereid om wat mee te
    pikken.

    Oosterscheldekering klaar wat doen we met de aannemers, ach kijk nu eens de viaducten hebben in één keer last van betonrot. Mannen werk aan winkel maar bouw het niet te goed anders hebben we in de toekomst niets te doen en missen dan een hoop van de poet. Lang leve het Systeem morgen koop ik voor mijn vrouw een Diadeem.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *