Met de opmars van ‘Rewilding’ (kostenbesparing beheer bij steeds groter grondbezit) in natuurbeherend Nederland, ontstond de behoefte bij natuurclubs om de vervangende maaimachines- grote grazers- onder beheer van een zelfstandige club te brengen.

Die kuddebeheerder werd FREE Nature (2007), spinoff van ‘Ark Natuurontwikkeling.’ (nu Rewilding Nederland)

`Bij dit goede doel en intensieve wildernisveehouder met jaaromzet van 9 ton euro, kun je meer dan 300 Schotse Hooglanders,400 Galloways en meer dan 700 konikpaarden leasen, en tegenwoordig ook Bisons en Waterbuffels voor ‘begrazing’ van je ‘Nieuwe Wildernis.’ …

Wildernisvlees met bijvoeren
De eerste directeur van FREE Nature was Frank Maasland van ARK, die zichzelf daarvan ‘initiator’ noemt, en van het wolvenpromotie-team Wolven in Nederland. De ex-directeur Jos Vrolijk heeft een eigen adviesbureau Mergis, en helpt grazers introduderen in het Amstelland.

In het jaarverslag 2021 is te lezen op bladzijde 11 wat voor intensieve menselijke zorg deze ‘wilde’ dieren in bijvoorbeeld de uiterwaarden van rivieren gebruiken, tot bijvoeren en kuddeverplaatsing aan toe:

Het hoge water in de winter op de rivieren, een vrijwel jaarlijks terugkerend fenomeen, zorgde voor veel extra werk. In een periode van twee weken tijd zijn de beheerders drukdoende ge- weest de grazers te verzamelen op de hoogwa- tervluchtplaatsen en de dieren te voorzien van hooi. In eerste instantie werd voorspeld dat het waterpeil richting 15 meter boven NAP bij lobith zou stijgen, later werd dit omlaag bijgesteld. De piek lag uiteindelijk op 14,53 meter boven NAP.

Direct na de piek van het hoogwater volgde een week met koud weer. De grazers langs de rivieren werden in verband met het hoge water al bijge- voerd, wat door het aanhoudende koude weer enkele weken langer zou voortduren. De combi- natie van hoogwater en koude zorgde er uitein- delijk voor dat er meer dan in andere jaren moest worden bijgevoerd

En met die activiteiten is FREE Nature dus in de weer. Houden ze teveel grazers over, dan belanden die als Wildernisvlees in de verkoop. In 2021 verkochten ze zo mooi voor 2 ton euro aan vlees, maar dan zonder de lasten van een mestboekhouding.  Want de mest van oerkoeien leidt niet tot een ‘stikstofcrisis’ maar ecologische wonderen, plots verrijkt paarden- en koeienmest dan de biodiversiteit met de insectenfauna.

Aan ‘begrazing’ worden – in weerwil van bewijs voor het tegendeel (zie ‘Falende Grazers’, tijdloos artikel in 2006 nog in NRC Handelsblad gepubliceerd)- allerlei wonderen en zegeningen voor ‘de biodiversiteit’ toegekend. Ecologen geloven namelijk dat je natuur ‘af’ kunt maken, door zoveel mogelijk grote beesten in het landschap los te laten.

Met vleesconsumptie stoten ze overdreven dierenliefhebbers wel eens tegen het zere been.Maar het achterliggende idee, opbrengst uit de natuur- die je inzet voor beheer- is zo gek nog weer niet.

Honderden kilometers rasters erbij sinds ‘natuurontwikkeling’
FREE verpacht haar kuddes aan de meest uiteenlopende terreinbeheerders, van Staatsbosbeheer, de Landschappen en Natuurmonumenten tot de provincies en gemeentes. In de Raad van Toezicht vinden we de oud-directeur van Natuurmonumenten, Marc van den Tweel.

De huidige directeur, Roeland Vermeulen begon zijn carriére bij ARK om vervolgens bij FREE Nature nooit meer weg te gaan. Zijn voorganger Chris Braat kwam 2007 in de organisatie vanaf Natuurmonumenten. Daar is hij inmiddels weer werkzaam, als ‘gebiedsmanager Nationaal Park Weerribben-Wieden’.

De clubs zetten steeds grover geschut in. Het begon in 2006 met een experiment met Wisenten in het Kraansvlak in Kennemerland, de Hermann Goering’s van de grote grazernij. Die beesten fokken maar door, en nu loopt al een dertigtal rond in Noord Brabant (Maashorst) en Zeeland (Vlakte van Heen) al rond. In 2021 werden overtollige Wisenten al FREE haar exportproduct naar Denemarken

Ook exotische waterbuffels behoren inmiddels al tot de wapens, tegen het doen wat de natuur in vochtig en vruchtbaar deltaland Nederland van nature doet:

• Dichtgroeien tot bos.

Het liefst zouden ze ook olifanten loslaten, die de rol in het landschap van de uitgestorven mammoet zou moeten innemen. Dat is voorlopig beperkt gebleven tot die vervaarlijke wisenten, die ook binnen kleine reservaatjes van enkele honderden hectares worden losgelaten. Binnen de hekken met schrikdraad vinden dan ecologische wonderen plaats, zo lezen we op bladzijde 14:

Uniek aan de Nederlandse situatie is dat wij de dieren zien als integraal onderdeel van het systeem: zelfs in kleinere, omrasterde gebieden van slechts enkele honderden hectaren. Zo kan de natuur ook binnen rasters verwilderen.

Juist die balans tussen het ‘zorgen voor’ dieren en verwildering van deze grazers is wat onze kennis uniek maakt en waarnaar de vraag vanuit diverse Europese landen toeneemt. De gezamenlijke wisentbeheerders uit Nederland, ARK Natuurontwikkeling, PWN, het Flevolandschap en FREE Nature, bedienen zo samen een unieke niche in de bescherming van deze iconische soort!

Dus je laat hier een invasieve exoot los, die in minuscule terreintjes de bestaande natuur te lijf mag gaan. En dan ben je plots een ‘iconische soort’, een ‘integraal onderdeel van het systeem’ die beschermd moet worden, zodat natuur binnen rasters kan verwilderen. Maar als je leidende koe ziek wordt, dan moet je ‘m afschieten:

Bij de wisenten is de omvang iets afgenomen van 37 naar 34 dieren. Naast de verplaatsing van dieren naar Denemarken, zijn er enkele dieren gestorven. Op de Maashorst konden dode dieren blijven liggen in het kader van voedering voor aaseters. De wisent-leidkoe op de Slikken van de Heen nam in korte periode plots sterk af in con- ditie, waarna besloten is dit dier te euthanaseren.

Invasieve exoten op Schiermonnikoog
Na weerstand uit de omgeving, besloot Natuurmonumenten om op Schiermonnikoog geen Wisenten los te laten. Het werden negen Sayaguese-runderen uit Spanje. Nadat de beheerder eerst het ‘kwetsbaar natuurgebied weg jij’ hadden toegetakeld en vol schrikdraad gezet. Met subsidies uit stikstofcompensatie-gelden van de RWE voor hun kolencentrale aan het Wad in Groningen.

Elders -zoals bij Haamstede in Zeeland- laat Natuurmonumenten de populatie zandhagedissen decimeren met hoefgetrappel en gegraas, na alle bestaande natuur weg te rukken. Daarvoor krijg je een subsidiabel habitat terug dat permanent last van ‘stikstof’ heeft, en wat dus voor campagnes tegen boeren is in te zetten.

Dat ‘succes’ exporteren ze ook met de exotische runderen naar Schiermonnikoog: (blz 15)

Niet alleen eten de grazers de vegetatie weg, ze vertrappen ook de duinranden, schuren zich aan bomen en struiken of nemen zandbaden. Zo leggen ze het zand bloot, wat opnieuw kan gaan stuiven waardoor de zogenaamde ‘grijze duinen’ zich op natuurlijke wijze kunnen herstellen.

Om dit proces te versnellen werkt Natuurmonumenten op diverse plekken op het eiland aan omvormingsbeheer, door oude aanplant of opslag weg te halen. Natuurlijke begrazing is een belangrijke vervolgstap na dit omvormingsbeheer.

‘Geen negatieve geluiden over de wolf gehoord’
Maar het aardige aan deze groene liefhebbers is: Ze bedoelen het allemaal zo goed, en ze houden echt van al die beesten. Open vraag: hoeveel van deze ‘grote grazers’ zijn al ten prooi gevallen aan wolven in Nederland? We lezen in het jaarverslag van Natuurmonumenten in 2022:

Na 150 jaar is de wolf terug in Nederland. Natuur­ monumenten lanceerde de campagne ‘Wennen aan de wolf’, waarin we uitleggen hoe de wolf leeft en wat zijn komst betekent voor mens en dier.

Natuurmonumenten vindt dat wolfwerende rasters in een ruim gebied moeten worden ingezet en vergoed door de provincies. In Drenthe gebeurt dit al. Daarnaast heeft het merendeel van de schaapskooien van Natuurmonumenten in wolvenleefgebied een wolfwerend raster gekregen (hoger dan het oude schapenraster en vijf stroomdraden).

Bij natuurclubs moeten de provincies voor de kosten van rasters opdraaien voor de wolven die ze hier zelf met ARK en de Zoogdiervereniging promoten. Er is onderling afgesproken dat er ‘geen negatieve geluiden over de wolf’ gehoord worden:

Staatsbosbeheer (SBB) heeft op de Groote Heide twee kuddes van 500 schapen. Er leeft een wolf in het gebied en net over de Belgische grens zit een roedel. Bij de schaapskooi waar wolfwerende maat­ regelen zijn getroffen, zijn gesprekken met de herders en boswachter gevoerd. Deelnemers hebben deze als zeer positief ervaren. Er zijn bij deze activiteit geen negatieve geluiden over de wolf gehoord.