We deden voor deze zaterdagexcursie een nieuw rondje ‘Groningen Gothic’, om na een bezoek aan Westerwijtwerd ook het machtige ‘fort van God’ van Stedum aan te doen. De sleutel van de kerk konden we in ontvangst nemen bij een adres met sticker ‘zuurstof aanwezig’.

Daar werd na lang geschuifel de deur opengedaan. Een rollatormeneer overhandigde hem, en dan kun je binnen in de kerk de machtige gewelven aanschouwen, met plafondschilderingen uit de late Middeleeuwen.

Je komt dan een tijd binnen, toen op het platteland nog levende gemeenschappen bivakkeerden, die de enorme investering konden doen voor dit kunstwerk, als plaats van samenkomst waar alle gemeenschapszaken geregeld werden.

Nu stond er een rollator met spiegel er op gemonteerd, zodat je de plafondschilderingen kunt zien terwijl je voorover buigt.

Een lokale borgheer uit de zeventiende eeuw liet zich in het voorschip op opzichtige wijze opbaren. Van andere voorname families waren doodsbeelden te zien. En de preekstoel bestond uit kunstig houtnsijwerk waar de contemplatie op de eeuwigheid en de dood uit spreken moest.

Buiten de kerk leken een reeks oude graven opgeruimd, en zo zal het uiteindelijk met alle negentiende en achttiende-eeuwse grafmonumenten gebeuren. Ook die waar de Gothic-schedels opstaan. Dus leg ik ze nog vast voordat dit ook verdwijnt. Verder was op straat in Stedum geen levende ziel te bekennen.

Bij Wittewierum waar ooit de Abdij Bloemhof van de Abt Emo stond was het een nog doodser aanblik. Door onkruid overwoekerde grafstenen, waarvan 1 bij een recreatiebankje waarop staat dat ‘het leven is als gras dat vergaat’.

De meeste van de kerkjes hier zijn in handen van een stichting oude Groninger kerken, net als de stichting Âlde Fryske Tsjerken. En niet meer van de gemeenschap zelf, omdat die niet meer bestaat.

Die stichtingen kwamen op, toen de inwoners van dorpen wegtrokken en dankzij de naoorlogse ontkerstening van Nederland. Plots waren die klankkasten van aanbidding voor de Allerhoogste, die eeuwen meezongen in de getijden van het platteland, niet meer in functie.

De evangelische en baptistenkerken die in fabriekshallen en oude schoolgebouwen met drumstelherrie samenkomen, die trokken de laatste traditionele kerken leeg. Die blijven achter als stoffige en langzaam steeds sneller eroderende musea.

Nu heb je meer kans dat in zo’n kerk op de terp een Yogasessie plaatsvindt, dan een aanbiddingsdienst. Geert Mak schreef er zijn beroemde tijdsdocument over, ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’…Over het Friese Middelzee-dorp, dat ook figureert in mijn foto-epos Liever dood dan Slaaf.

Na de ontmanteling van de traditionele agrarische structuur van het platteland door het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van Sicco Mansholt, na de vlucht van de bevolking naar stedelijke centra, wat blijft er dan over…Er komen wat tweedehuizers uit de stad in de plaats die de rust zoeken. En er blijven wat forenzen over naast de laatste afstammelingen van autochtone dorpelingen, die geen kans zagen het elders te vinden.

Je krijgt leegloopregio’s afhankelijk van subsidie van de nationale regering in de stad. Openluchtmusea, die een verdwaalde stedeling op zoek naar ruimte een ervaring mogen bieden.

In heel Europa vindt die ontmanteling plaats van het platteland. Daarom komen ook mensen uit Bulgarije hier je Boxspring brengen. Mooi land, geen geld. Daarom zijn er zoveel ‘tweede huisjes’ in Frankrijk en andere geromantiseerde plattelanden. De leegloopgebieden krijgen vervolgens vaak een ‘Nationaal Park’-status, en toerisme zou dan een laatste levensader moeten zijn.

Dat idee schuilt ook achter ‘Waddenzee Werelderfgoed’, zeker wanneer de overheid daar ook de garnalenvisserij de nek om draait, en net als de boeren aan een stikstofstrop hangt. De laatste traditionele economische dragers de nek om draaien

De tweede ronde van het GLB in combinatie met de Klimaatwet en Green Deal, die ondermijnt de restanten van het mkb op het platteland, de voedselproducenten. In Duitsland in Sleeswijk Holstein zie je vervolgens zo ver het oog reikt windfarms overblijven, en tot bio-energieproducenten omgevormde megabedrijven. Het platteland dat de energie voor de stad produceert…

De bevolking samengepakt in megasteden waar de regenboogvlag de ideologie van de liberale tirannie er in hamert. Tristate City. Daar zitten miljoenen mensen aan de antidepressiva.  Jeugd met depressie kan de zelfmoordpreventielijn 113 bellen.

De betaalbare auto met fatsoenlijke actieradius onbetaalbaar maken, en verbieden voor 2035. Het vrijkomende platteland ‘rewilden’…Grote verbouwingsoperaties tot ‘klimaatbufferzones’, plasdras-niksland met ganzenplagen en verwaarloosd vee van urbane natuurclubs…

En dus vind je op ons platteland de omgedraaide vlaggen en posters van belegerde boeren, wiens Melkveehoudersbond een banner maakte met ‘ons gras zuivert uw lucht’. Van het kaliber ‘wij ruiken heel lekker voor iemand die stinkt’…

Dat je verantwoording moet afleggen in CO2-proza, je als voedselproducent je geroepen voelt om uit te leggen waarom je bestaansrecht hebt. Voor iets dat je eeuwen en eeuwenlang al deed, met je koeien als convertors van plantaardige -niet voor menselijke consumptie geschikte stof -in dierlijk eiwit dat je gemeenschap voedde. Daarom konden de Friezen de klei uberhaupt bevolken, dat was ze zonder de koe – Us Mem- niet eens gelukt.

Kortom, we hadden een prachtige dag op het platteland van Oosterlauwers Friesland, oud zeeland dat door een historische vergissing bij het grote publiek als ‘Groningen’ bekend raakte. Van somberen kun je best vrolijk worden namelijk, en een pessimist is de ware optimist…

Je kent immers alleen maar meevallers, terwijl iemand die krampachtig ‘positief’ doet slechts de teleurstelling uitstelt. Wat zeg je wanneer iemand vraagt hoe het met je gaat? Alles doet het nog. Of ‘het kon minder’… En zo is het ook.