Afgelopen week laaiden in het noordoosten van Tenerife weer de bosbranden op, zo meldt Euronews. Die branden hadden in augustus al 15 duizend hectare bos in de as gelegd tijdens een zomer met abnormale droogte, wind en temperatuur.

Dat is gelijk aan wat de beoogde biomassacentrale van Vattenfall in Diemen in 7 jaar aan bosoppervlakte op kan stoken en CO2-neutraal mag noemen.

De branden zijn uitzonderlijk. Data van het Effis tonen verder dat er in Mediterrane landen juist steeds minder bosoppervlakte afbrandt sinds 1980.

Ander landgebruik om bosbranden te voorkomen
Wij bezochten het eiland eind februari en gaan deze week terug. Ik ga een reportage te maken, en polshoogte nemen of ze de dader van de aangestoken branden al hebben kunnen pakken. En wat waren de motieven? Willen ze net als op Madeira ook grote windfarms in de natuur bouwen, en hadden ze daar grond voor nodig?

Het is slechts een gerucht dat ik opving. In de Christian Science Monitor in september werd in ‘How a vulcano prepared Tenerife tot fight Wildfires‘ al gezinspeeld op een nieuwe landgebruik-strategie:

In the case of Tenerife, its economy has changed significantly since the 1970s, when it was primarily based on agriculture and trade. Today, industry represents just 7% or 8% of the gross domestic product, with tourism accounting for about 60%. That has increased population density and changed the way the land is used.

“As fewer people live in forest areas, they’re becoming abandoned and more susceptible to forest fires,” says Káhina Santana, a sociologist who studies environmental public participation. “In recent years, we’ve noticed the public wants to get involved.

People are in favor of creating different zones for agriculture, another for animal grazing, and then a protected forest area. That’s a future vision for the island.

Misschien ligt hier wel de sleutel, en daar gaan we vandaag op in: Hoe je met ander landgebruik dan monotone dennenplantages – of juist verwilderde landbouwgrond met veel brandbare ondergroei- veel lagere kans op grote branden hebt.

Het verhaal toonde, hoe de regering van het eiland effectief was met brand blussen en het evacueren van mensen, dankzij haar vulkanische historie. Dus vielen er geen menselijke slachtoffers. In 2021 was het nog raak op La Palma, toen de Cumbre Vieja vulkaan uitbarstte. Met als gevolg bijna 900 miljoen euro schade.

Warm, winderig en droog
Brandstichter of niet, de omstandigheden voor een fikse bosbrand waren en zijn ideaal op Tenerife. Temperaturen waren uitzonderlijk hoog, 30+ waar de temperatuur normaliter rond de 20-25 graden schommelt. Er stond een harde wind en de luchtvochtigheid tikte slechts 30 procent aan.

Zo is al dertig procent van het bosoppervlak op Tenerife in de hens gegaan, oftewel het meeste bos in de gebieden die van nature al de minste regen opvangen. Omdat de meeste neerslag op de noordwest helling al valt, wanneer wolken uit de oceaan daar tegenop stuwen en condenseren.

Doodzonde, want wij reden nog langs de getroffen gebieden rond La Orotova om in El Teide National Park te komen. En we picknickten nog in het bos dat bestaat uit Canarische dennen. Daar kregen we bezoek van de inheemse vinkensoort, die als de mussen bij ons in Nederland komen bedelen om broodkruimels.

Sinds 1998 bestaat er een European Forest Fires Information System (Effis) dat bijhoudt hoeveel bos er in Europa brandt. Data uit 2004 tonen voor de vijf mediterrane landen dit staatje, met een record van één miljoen (…) hectare brandend oppervlak in 1986:

Sla je het rapport van 2021 er op na, dan vind je niet die cumulatieve grafiek van vijf mediterrane landen terug. In plaats daarvan zie je grafieken uitgesplitst staan per land.

Dan lijkt er in Spanje (waartoe de Canarische eilanden behoren) geen stijgende trend in brandend bosoppervlak te zijn, maar dat het aantal uitschieters juist afnam.

Kijken we bij Portugal, het land met de grootste bosbranden, dan zie je ook niet een trend die gelijke tred houdt met het verhaal ‘het wordt steeds warmer dus steeds meer droogtes, dus meer bosbranden’, al dragen een uitzonderlijke uitschieter in 2004 en 2017 wel bij aan dat beeld:

En vooruit, we doen Italië ook nog even.

Verlating landbouwgronden
De conclusie moet luiden, dat bosbranden in Mediterrane landen een terugkerend verschijnsel zijn sinds ze deze systematischer gingen vastleggen. Dus sinds 1980. En dat er altijd jaren met extreme uitschieters waren in die periode. Maar wanneer we terug gaan naar het Christian Science Monitor artikel, dan zien we dat veranderd landgebruik sinds 1969-70 een sterkere graadmeter kan zijn.

Immers, wanneer je eerder een economie hebt die zich baseert op landbouwkundig grondgebruik. Dan heb je niet eindeloze verdroogde en (her)beboste landerijen die gemakkelijk vlam vatten bij droogte. Dan heb je een lappendeken aan landgebruik, en ook irrigatie om het land te bevochtigen.

De belangrijkste trend in de Mediterrane landen qua natuur is niet de temperatuurstijging afgelopen halve eeuw.

Maar de massale verlating van het platteland, en trek naar kuststeden voor werk in het toerisme. Daarom is Rewilding Portugal juist daar ook actief, het verwilderen van het platteland. Wat denk je, waarom al die Wappies nu naar Portugal kunnen trekken, en daar hele dorpen met landerijen kunnen opkopen? Omdat de agrarische bevolking aftaaide.

Wanneer je een mediterrane helling herbebost met Canarische dennen kweek je over langere tijd een enorme brandhaard. In Spanje waren ze zelfs zo stom om bossen met Eucalyptus te beplanten. Dat zijn oliebommen, die bijna exploderen als de Eucalyptusolie vlam vat.

De door millennia menselijk landgebruik gegroeide Maquis-vegetatie in de Mediterranee met doorns was veel vuurbestendiger. En bovendien; Schroeien doet groeien, vervolgens ontkiemen op de as snel nieuwe plantjes, als het maar weer regent op zijn tijd.

Het zou verder stupide zijn van de Effis en aanverwante gouvernementele instanties, wanneer ze sinds oprichting in 1998 niet effectiever zijn in het bestrijden van brandhaarden. Waarom bestaat de Effis met haar dataverzameling immers, wanneer het doel is ‘we staan er bij en kijken er naar’… En alle campagnes voor brandpreventie die het Effis rapport uit 2022 ook beschrijft.

Het steeds opnieuw geplugde verhaal, dat klimaatopwarming het risico aller risico’s is, dat is dus wederom een halve waarheid. Ja natuurlijk, ook op El Teide kon je al uit de data van het weerstation opmaken, dat afgelopen 30 jaar net als bij ons temperaturen stegen.

Maar: Landgebruik en brandpreventie spelen bij het wel/niet ontstaan van bosbranden een grotere rol dan je doorgaans leest. Hoe de vork op Tenerife in de steel zit, zul je later op Interessante Tijden en andere publicaties vernemen.

• Voor de vrouwelijke lezer, is er binnenkort ook een aparte site van Afke, als afsplitsing van Interessante Tijden: Interessante Reizen.nl (onder constructie). Dat gaat meer over zaken die vrouwen interesseren bij een reis. 

Steun Interessante Tijden om je het echte natuurhistorische verhaal te brengen, tussen alle BS:

Donatie bedrag:

€

Doneren