De modderkruiper is een Habitatrichtlijn-vis, die als procedurekampioen al menig bouwproject wist stil te leggen. Maar de vis verschaft ook werk aan een natuurherstel-industrie, die infrastructuur aanlegt om die vis te laten migreren.
Zo kan hij ook bovenloops van rivieren en kanalen, als ware Zuidashaai, het werkende deel der mensheid tot wanhoop drijven.
Vandaag bezoeken we een speciale migratie-voorziening voor die modderkruiper en toetsen in de praktijk: hoe weet die vis nu zonder migratiecoach de ‘duiker voorzien van speciale vispassage’ te vinden in dit Postcode Loterij-doolhof? Of die ‘dam met speciale duiker t.b.v de modderkruiper’?
Is er niet een punt waarop zelfs de modderkruiper er het bijltje bij neergooit?
De modderkruiper, procedurekampioen (Habitatrichtlijn bijlage 2)
Je weet maar half wat voor juridische instrumenten de modderkruiper in Nederland tot zijn beschikking heeft om je dwars te zitten. Misschien zou ‘Zuidashaai’ voor de modderkruiper wel een betere naam zijn, want menig bouwproject legde hij (tijdelijk) stil tot de juridische puntjes op de i gezet waren.
Hij is namelijk Bijlage 2 van de Habitatrichtlijn. En berg je dan maar. We citeren:
Het juridisch kader voor de bescherming van de grote modderkruiper is vastgelegd in artikel 3.10 van de Wet natuurbescherming (bijlage 1). Dit kader is door de nationale wetgever uitgewerkt in het Besluit natuurbescherming en de Regeling natuurbescherming. Het kader staat nader beschreven in een afzonderlijk document: het Juridisch Kader horende bij de kennisdocumenten.
Op provinciaal niveau kunnen Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten binnen dit kader beleidskeuzes maken. Deze beleidskeuzes zijn niet beschreven in het Juridisch Kader behorende bij de kennisdocumenten.
Men heeft geen flauw idee of hij ergens voorkomt, en in welke aantallen. Toch durft Ravon bovenstaand overzicht te geven. Ze claimen uiteraard dat vroeger- in de gelukkige jaren ’50 alles beter ging met die modderkruiper. Als een dier niet ‘achteruit gaat’ hebben ze geen werk meer, zo wil je dan wel eens vermoeden.
Een keurkorps ambtenarij en wat daar voor de subsidie omheen hangt aan adviesbureaus en ‘deskundigen’, heeft het op U voorzien, wanneer de modderkruiper in uw aanwezigheid wordt vermoed. En wee uw gebeente om dit keurkorps dan niet te faciliteren, want:
Dat kan leiden tot bestuursrechtelijke maatregelen in de vorm van een last onder bestuursdwang, een last onder dwangsom of een BSBm (Bestuurlijke strafbeschikking milieu). Overtreding van deze verboden is bovendien een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging.
Joh, natuur in Nederland, het is zo leuk. Je komt echt even los van de sleur van alledag!
De modderkruiper, hij is er voor groot en klein!
We citeerden hier het ‘kennisdocument modderkruiper’ van BIJ12. Sinds ‘natuurbeleid’ van Rijk naar de provincies ging in 2012, heb je een particulier-publieke hybride, BIJ12 in Utrecht dat de eisen van ieder Natura 2000-dier nauwgezet documenteert. Die 12 voor ‘Bij’ staat voor de twaalf provincies.
Dat opstellen van de eisen per Habitatrichtlijn-dier, ze doen het op aangeven van de deskundigen van de publiek-private entiteit Soorten NL. Daarbij zitten de ziekenfondsbrilletjes van Ravon en Sovon, merendeels afkomstig uit de linkerzijde van het politieke spectrum. De Vlinderstichting zit er ook bij.
SoortenNL betreft een mengsel van LNV-ambtenarij, CBS-ambtenaar Arco van Strien, Wageningse en Nijmeegse ecologen. Die samenwerkingsclub van soortenclubs. zit weer zit aangesloten bij de ‘Groene 11’. Dat is de Haagse Lobby-club voor Postcode Loterij-clubs als Greenpeace en Natuurmonumenten. Het is een beetje verwarrend, maar bij ‘Groene 11’ zitten weer 13 organisaties aangesloten.
Om het wat eenvoudiger te maken: al die verwarring is eigenlijk simpel uit te leggen; Groen = Publieke Poen, aangevuld met miljoenen van de Stichting Doen.
Van die 13 krijgen 11 clubs gezamenlijk 164 miljoen euro subsidie (2018), en 64 miljoen euro Postcode Loterij-geld. Vandaag kijken we eens in de praktijk: wat doen ze daar nu mee voor de natuur? En werkt dat dan ook?
Een ziekenfondsbrilletje van de Ravon op bezoek…
Bij12 heeft een heel ‘Kennisdocument modderkruiper’ opgesteld in 2017. Het is namelijk een habitatrichtlijnsoort/procedurekampioen.
Je hebt er zowel een grote als een kleine modderkruiper. Iedere grote modderkruiper moet toch ooit ook klein zijn geweest, zo denk je dan met je goede gedrag, ‘populistsch’ zal men dan bij SoortenNL zeggen… Doe dat niet. De grote heeft meer juridisch instrumentarium tot zijn beschikking, daarmee habitat-claimende en werkverschaffende krachten, dan de ander.
De modderkruiper heeft – dat is de crux van dat kennisdocument- een heel eisenpakket dat hij aan landeigenaren en provinciale bestuurders op kan leggen. Eventueel bijgestaan door een advocaat. Tenzij je een consultant van Ravon inhuurt/Soorten NL, zo’n vroeger veel gepeste meneer die je bijstaat om je boerensloot modderkruiper-vriendelijk te maken.
Voorbeeld van het eisenpakket zien we hieronder, uit het BIJ12-kennisdocument: De modderkruiper kent zowel een ‘optimale periode’ als een ‘geschikte periode’. Mits je een ‘verklaring van geen bedenkingen’ overhandigt kun je dan inventariseren met zaklamp op zicht’
Maar je kunt het ook hoog-technologischer (duurder) aanpakken met ‘elektrovisserij op plekken waar winterrust plaatsvindt’. Of je vangt ze voor ‘inventariseren door middel van e-DNA’. Als de purperreiger de deskundige niet voor is, want de reiger schijnt er gek op te zijn. Maar als het de ‘goede reiger’ is, de puperreiger, dan is dat juist weer de bedoeling.
Zo weet het ‘kennisdocument’ te vermelden. Je hebt de Ravon dus nodig, die moet je inhuren: wanneer de modderkruiper zijn domicilie in uw waterplassen heeft genomen op die kwade dag… Om vast te stellen dat een reiger een vis lust. Minstens 500 euro per dagdeel kost dat.
Hoe krijg je een hartstochtelijke hekel aan natuur? Met Natura 2000
De Habitatrichtlijn is een Nederlandse vinding, die in 1991 onder Nederlands EU-voorzitterschap aan Europa kado werd gedaan. Natuurbureaucratie is net als ‘natuurontwikkeling’ iets waarin Nederlanders kampioen zijn. Probeer aan een niet-Nederlander maar eens uit te leggen namelijk wat dat betekent: “Nature Development’. Huh? Bouwen in de natuur?
No, wie riestoor neetjur wiss a shovel and engineering...
Huh?
Sinds adoptie van Natura 2000 door de Europese Commissie en Parlement in 1992 heet die maatregel, de Habitatrichtlijn van Natura 2000 de ‘Dutch Directive‘.
Sinds de Habitatrichtlijn van PvdA-Europarlementarier Hemmo Munthing juridisch actief werd in 2004, dikke pret die natuur! Je voelt je echt helemaal vrij zo in de buitenlucht tussen al die bestemmingsplannen, habitatcodes, ge- en verbodsbordjes en potentiële bedrijfs-ruineringen. Wanneer je niet tot de gunstelingen der overheid behoort.
Het Bevoegd Gezag kan die regels naar eigen willekeur op eigen tijd tegen je gebruiken. Natura 2000 lijkt bedacht, om een intense haat op te wekken tegen alles dat met ‘natuur’ te maken heeft. Zo denk je dan wel eens.
Modderkruiper-begeleidingstraject
Maar goed, dat was het papieren deel van ‘de natuur’. Uiteindelijk is er toch niets aardigers, dan naar die terreinen te trekken waar je mag wandelen en fietsen tussen pensionerend Nederland, binnen de lijntjes en tussen de ge- en verbodsbordjes. Dan voel je je echt een vrijbuiter!
Vandaag kijken we bij een modderkruiper-vriendelijk object op het terrein van It Fryske Gea. We bezochten een modderkruiper-begeleidingstraject met vistrap , met eventueel medegebruik van riviergrondel en winde, niet buiten wegen en paden komen, na zonsondergang verboden toegang. Honden aanlijnen!
(Bekeuring 95 euro, wanneer de achter-het-bureau-op-zijn-salariswachter plots besluit naar buiten te trekken.)
Als je de vistrap in de Overijsselse Vecht ziet, die werkt wel waarvoor hij bedoeld is: het wemelt er van de driehoornige stekelbaarsjes, die de bypass nemen die oogt als Zwolse Amazone rivier. Dat Interessante Tijden geen vooringenomenheid wordt aangewreven.
We gaan bij natuurclubs en hun overheid altijd uit van het positieve!
Modderkruiper-migratiecoach
De vraag is alleen vandaag: hoe weet die modderkruiper, kruipend door de modder in zo’n Postcode Loterij-doolhof welke kant hij nu op moet? Tenzij hij een migratiecoach meekrijgt. Is er niet een punt, waarop zelfs de modderkruiper er het bijltje bij neergooit?
Die vraag viel Interessante Tijden in, bij het ontcijferen van de Vistrap Meulereed naast de Tjonger bij Oudehorne in Saksisch Friesland.
Vlakbij waar Arjen Lubach woont (bij de Kiekenberg), voor de mensen die televisie kijken. Het Nederlands natuurbeleid, het zou voor Lubach een dankbaar item zijn op Zondag met Lubach. Maar we blijven nu even bij de Tjonger, waar de modderkruiper op verschillende plaatsen langs een stuw moet kunnen migreren, met medegebruik van de winde en riviergrondel.
Die Tjonger is een in 1886 volledig tot kanaal strakgetrokken ‘rivier’, met om de x kilometer een stuw.
Ooit meanderde de Tjonger alsof het een ontrafelend DNA-molecuul was, maar dat is niet meer. Het werd een kaarsrecht kanaal, dat nu pas bij Langelille iets van de luister van een rivier krijgt. Zie daartoe ons eerdere beeldverslag ‘The Artist Formerly Known as Tjonger’ (Tafkat)
Zo tussen Oudehorne en Nieuwehorne heb je sinds 1886 zo’n stuw met sluishuisje (bij Mildam verderop staat een identiek huisje), met op de kop af 85 cm hoogteverschil. Geen vis komt daar sindsdien voorbij. Ja, stroomafwaarts moeten vissen wel langs de bypass kunnen, maar hoe ze bovenstrooms geraken?
Maar toen kwam de Postcode Loterij. Het Waterschap Friesland trok de buidel met de provincie, en semi-overheid It Fryske Gea zette haar logo op het project. Wat er toen ontstond, een waar Vis-Labyrinth met wildwaterbaan, dat hebben we voor de lezers en kijkers zo nauwgezet mogelijk geprobeerd in beeld te brengen.
Werkelijk niets leek aan het toeval overgelaten.
Er was aangelegd:
- a. een ‘herstelde meander’, dus parallel aan de dijk van de kanaal-Tjonger werd een ‘natuurlijke’ sloot gegraven die de vroeger slingerende Tjonger imiteert. Tot gerief van de migrerende vis en zijn broed
- b. een ‘natuurvriendelijke oever’ werd geslagen in de strakke kanaalwand van die Tjonger
- c. een ‘dam met speciale duiker t.b.v dhr Modderkruiper’ werd geslagen
- d. een ‘duiker voorzien van speciale vispassage’ werd als opening naar de Kanaal-Tjonger gemaakt, opdat de vis zou weten: ‘hier moeten we zijn!’
- e. en niet te vergeten, de wildwaterbaan, aka een vreugde ronde door de Tjongervallei, waarbij de modderkruiper de horde van 85 centimeter zal nemen via 12 dammetjes
Het gehele traject was voorzien van pijltjes- op het bord althans- die de migrerende modderkruiper van inlaat tot uitlaat de weg naar buiten wijzen. Zie daarvoor de bovenste foto. En toch bleef een knagend gevoel achter. Want in het echt zijn die wegwijzers er niet, die moet de migrerende vis er bij denken.
Ook zit het traject zo vol met doodlopende steegjes, dat menig modderkruiper t.z.t. toch eens tot wanhoop gedreven zal zijn geworden.
We beginnen bij het einde, namelijk de ‘duiker voorzien van vispassage’, hierna te noemen ‘Object d’. Hier zal de modderkruiper in theorie dan zijn weg volvoeren op de Tjonger, die dan als kanaal richting de volgende sluis met barrière gaat. Dat ziet er hier zo uit aan de buitenkant, de Tjonger-kant:
…aan de andere zijde ziet die duiker er dan zo uit, met rooster dat de dijk van de Tjonger overbrugt:
….daarvoor heeft de modderkruiper dan eerst een soort wildwaterbaan moeten doorkruisen. Een heel rondje rond de Postcode Loterij-kerk, misschien wel een oude meander van de Tjonger. Het meest ‘natuurlijk’ ogende deel was dus weer het meest ‘aangelegd’, kunstmatig. Maar wel aardig gedaan.
Hierin zijn dan 12 trapjes gelegd, die de modderkruiper net dat ene extra zetje in het leven moeten geven als migerende Habitatrichtiljn-vis. Die trapjes- hierna Object e, zien er zo uit, Trudy demonstreert het even voor U:
Quo Vadis, Modderkruiper?
De modderkruiper moet hier deze water-hindernis nemen na een aanloop te nemen door de modder. Erg aardig voor menselijke wandelaars, klapvee van de Postcode Loterij-show en Koffietijd om te zien. Maar we moeten hier even aan de vis denken, die hier straks zijn reis richting de bovenloop van de kanaal-Tjonger zal bewegen.
Hij moet dan al bijzonder gemotiveerd zijn, de reis straks onder de duiker naar de Tjonger voort te zetten:
..en dan heeft de modderkruiper er zo 12 van die waterhorden te nemen, in deze natuurlijk aangelegde wildwaterbaan voor modderkruipers. Of is dit dan voor de riviergrondel en de winde? Zie opnieuw, de wildwaterbaan:
…de modderkruiper/winde-wildwaterbaan maakt een kronkel door het landschap langs het geboomte.
Op de foto hieronder zie je hoe de modderkruiper bij zijn weg richting wildwaterbaan komt. Daar volgt een ander dilemma: Quo Vadis modderkruiper? Hij kan – zoals de bedoeling is van de Postcode Loterij/Fryske Gea- dus ervoor kiezen de wildwaterbaan in te gaan.
Zo kan hij dan het hoogteverschil overbruggen op z’n modderkruipers. Dan moet hij mee meanderend door het landschap, zwemmend langs de vistrappen zo de route van de bomen volgen:
Maar hij kan ook de kortste klap pakken, en de sloot linksonder inzwemmen die recht langs de Tjonger loopt. Alleen stuit hij daar dan op een dijk, waar Object c. is gegraven: ‘een dam met speciale duiker t.b.v. de modderkruiper.’
Zwemmen vissen niet gewoon het liefste rechtdoor op hun doel af?
Is de Vistrap nu voor vis aangelegd of donateurs?
Had je bij die driesprong, met toegang tot die parallel-sloot van de Tjonger, meteen die duiker gelegd- wetende dat vissen onder water zwemmen… Had de modderkruiper dan niet gewoon onder de dijk kunnen doorzwemmen de Tjonger in? Dus zonder eerst de wildwaterbaan te hoeven nemen, die hele omweg door het landschap van it Fryske Gea heen?
Die Tjonger zal vast dieper dan 0,85 meter zijn. Dus voor het hoogteverschil kan die vistrap hier niet zijn aangelegd. De vistrap is aangelegd, om It Fryske Gea haar terrein bij vismigratie te betrekken, want die omweg was niet nodig.
De allerkortste klap zou zijn: je legt bij de sluis even een vistunnel of kanaaltje rondom de sluis, zoals dat ook bij de Overijsselse Vecht gebeurde. Dan zwemt de vis verder zonder zich om welk hoogteverschil te bekommeren, hier 85 centimeter. Gewoon door een buis naar buiten weer de Tjonger in. klaar…
Wat anders dan ‘Het Terrein van It Fryske Gea in het traject opnemen’ was dus het doel van dit project? We vervolgen het traject, om het punt te illustreren.
De modderkruiper kreeg ook een ‘dam met speciale duiker t.b.v. de modderkruiper, Object b. Die zien we hieronder in bovenaanzicht:
Voor een modderkruiper die de duiker nadert en zijn kopje even boven het water uitsteekt, dan ziet hij de duiker aldus:
Die dam met duiker geeft de vis toegang tot Object a. een ‘herstelde meander’.
Object a heeft echter voor de migratie uitsluitend een vertragende functie. Als de modderkruiper hier verzeild raakt, kan hij zelfs een eenvoudig hapje voor de reiger worden, die langs de natuurvriendelijke oevers van die ‘herstelde meander’ ongetwijfeld eens paradeert. Die reiger staat niet op het infobord.
Maar reken maar dat hij de Modderkruiper-hapjes weet te vinden, en je hebt reigers in zowel witte, purperen als blauwe varianten..
Zie maar, moet de modderkruiper in dit migratie-Labyrinth verstrikt raken, zo migrerend naar Object b, de duiker. Die duiker wacht hem speciaal om de modderkruiper bovenloops de Tjonger weer in te transporteren:
…prachtig ook hoe de Dotterbloem hier weer bloeit, heeft de beheerder van it Fryske Gea die hier vanuit het tuincentrum geplant? Die ‘herstelde meander’ ligt nu vroeg in het voorjaar al bijna droog.
..dienen wij hier de modderkruiper niet tijdig te waarschuwen, ‘ga hier niet in, dan is je reis ten einde, alle moeite voor niets’….
…want de ‘herstelde meander’, Object a loopt dood op de dijk. En daar zit de modderkruiper dan gevangen, wachtend tot de Mynotaurus van dit Postcode Loterij-Labyrinth , de reiger deze Natura 2000-procedurekampioen zo ‘hap slok’ soldaat maakt. Al die tonnen euro’s subsidie zouden dan voor niets zijn geweest……:
…het moet dus de bedoeling zijn, zo stelt het traject met de pijltjes, dat de modderkruiper rechtdoor oversteekt. Dus dat hij de ‘speciale duiker t.b.v de modderkruiper’ links laat liggen. Die ‘herstelde meander’, Object a. zal slechts oponthoud geven,. En dan verliest ook Object b. haar functie als hoogtechnologische migratie-uitgang.
Dus hieronder, hier moet de modderkruiper doorzwemmen om zich aan de pijltjesroute te houden, richting de speciaal voor hem aangelegde duiker in de Tjonger, bovenloops van de stuw:
Vervolgens, pakken we de routekaart er nog eens bij van de migratieroute. Waar zijn we nu aangeland als migrerende modderkruiper? Welk deel van de reis ligt achter ons, en welke weg hebben wij nog te gaan? Quo Vadis?
Die tweede blauwe pijl links, dat is dus de sloot waaruit de modderkruiper moet komen zwemmen, hierboven afgebeeld.
Maar zoals Object a. de Herstelde Meander al een doodlopende steeg is, zo blijkt het gehele landschap vol met zulke voortijdige eindes van de migratie te zitten
Stel dat vis toch de juiste slootjes vindt, zo dwars door het agrarische landchap die dan aansluiten op de wildwaterbaan (de twee pijltjes rechts op de landkaart. Dan kan hij bij de stuw alsnog verdwalen in dit droge slootje.
Deze greppel staat op onze routekaart ook als ‘blauw’, zijnde een waterweg op de kaart. Maar die ligt nu al droog. Hoe zal dat zijn bij de andere paden op de migratieroute van de modderkruiper?
Wat is hier het plan de campagne voor de modderkruiper?
Maar het grootste mysterie, dat moet toch wel de inlaat van de migratieroute zijn. Reeds meters voordat de vissen de stuw naderen, moeten ze-om het hele Postcode Loterijtraject af te leggen- eerst door een duiker die toegang geeft tot het hele feest.
Echter, als je vis bent, en je zwemt de Tjonger bovenloops op, waar kom je dan waarschijnlijker terecht?
Zie daartoe de volgende afbeelding vooraanzicht, zo nadert de modderkruiper die de kortste weg neemt de sluis. Hij kan op twee manieren doodlopen, linksom en rechtsom:
…en zo zien we de zelfde situatie, nu van de overzijde genomen. Wat kan nu het plan de campagne van de Modderkruiper zijn?
… we dienen hier rekenschap te geven van het feit, dat de modderkruiper nu niet het bordje kan zien van it Fryske Gea. Met daarop de mededeling, dat 500 meter wandelen/fietsen verderop- ‘honden aanlijnen’- voor hem speciaal die wildwaterbaan is aangelegd en ‘dam met speciale duiker tbv de modderkruiper’.
Alsof je dat als benedenloopse Tjonger-modderkruiper kunt weten…
…en zo bleven we dus met het aan het begin vermelde knagende voel zitten; Quo Vadis migrerende modderkruiper?
Wat een intelligente vis moet dit zijn. Je moet wel Internationale Betrekkingen gestudeerd hebben, wil je weten waar je in dit Postcode Loterij-doolhof van It Fryske Gea met al die doodlopende stegen de migratie moet aanvangen… en waar je dan weer de Tjonger in moet….
Een andere optie is er ook: de Vistrap is er voor menselijke wandelaars en fietsers/donateurs met spelende kinderen neergezet? Dus dan is natuurbeleid en al die bureaucratie toch gewoon gezonde Hollandse Koopmansgeest.
Je ontwerpt een procedurekampioen met juridisch eisen tot achter de komma, verzint er allerlei ‘herstelmaatregelen’ voor, iedereen vangt zijn subsidiedeel en vervolgens ga je op naar het volgende project..