De Eurosovjetunie gaf afgelopen decennium 580 miljoen euro uit via het EFMZ-fonds (nu Emfaf) om IUU Fishing te bestrijden, aldus de Europese Rekenkamer (2020). IUU staat voor illegaal, ongerapporteerd en ongereglementeerd. Sinds 2010 heeft de EU daar een richtlijn tegen. 

In landen als Griekenland zou volgens agenderende studies van het Amerikaanse Pew Charitable Trust (2009) liefst 50% van de vis illegaal aangeland worden. Dat getal sloeg in de aangehaalde studie uit 2007 op zwaardvis en tonijn. Wat is IUU in de Griekse praktijk behalve Mare Liberum, vissen zonder de (R)overheid er tussen?

IUU ‘ontstond’ in Antarctische wateren
IUU maakt het voor autoriteiten onmogelijk om visserijbeheer te doen. Bij de vroeger overbeviste Blauwvintonijn in de Mediterrannee was dat een groot probleem. Zie mijn reportage over die visserij op Madeira hoe ze dat succesvol aanpakten, zodat er inmiddels weer gereglementeerd op gevist kan worden.

Het concept en de term “IUU fishing” (Illegal, Unreported and Unregulated fishing) werden in 1997 geïntroduceerd door de in 1980 opgerichte Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR). Dat ging toen over vispiraterij door schepen van vlagstaten in Antarctische wateren.

De CCAMLR gebruikte de term in een rapport over ongeautoriseerde visserij in de Zuidelijke Oceaan door vlagschepen van landen. Toen had het dus niets te maken met de tienduizend <20PK-bootjes van Griekse pensionado’s, die een visje vangen voor een restaurant.

Maar met grootschalige bevissing van visbestanden in andermans wateren, of in wateren die niet onder een specifiek land vallen.

Pew maakt kabaal voor IUU
Vanaf 1999 werd het begrip snel overgenomen in VN- documenten, dankzij kabaal van activisten van Pew Charitable Trust en hun Daniel Pauly. De FAO verklaarde in 2001 de oorlog aan wat ze IUU-fishing noemen met een International Plan of Action to Prevent, Deter and Eliminate IUU Fishing (IPOA IUU).

Oceana, Pew en WWF lanceerden in Europa in 2014 de IUU Fishing Coalition. Die beschrijven IUU op IUU Watch in typische filantropietaal:

Illegal, unreported and unregulated (IUU) fishing plunders the ocean, weakens economies, depletes fish stocks, and undermines conservation and management efforts. It also jeopardises the livelihoods of the world’s most vulnerable communities.

Die IUU Coalitie moest kabaal maken over handhaving van een nieuwe IUU-regulering die de Europese Commissie in 2010 aannam. Dat behelst een systeem van certificering van gevangen vis.

En een gele/rode kaart-waarschuwing voor landen die zich niet aan die regels houden. Die rode kaart werd uitsluitend uitgedeeld aan acht landen buiten de EU zoals Belize, Liberia en Sri Lanka. Kortom, aan landen zonder functionerende overheid. Daar mag dan in theorie geen vis meer uit worden geïmporteerd naar de EU.

IUU probleem door globalisering
IUU is volgens dit historisch overzicht “Illegal, Unreported and Unregulated Fishing in Historical Perspective” van Joseph Christensen (2016) vooral een probleem in Aziatische landen en de Pacific. Dus een ander woord voor ‘zwakke staatscontrole’ of ‘corrupte overheid’.

Hij stelt dat IUU deels een gevolg is van globalisering en industrialisering van de visserij:

Viewed in the context of the long-term relationship between human societies and the marine environment, IUU fishing emerges as a contemporary problem with fundamentally modern causes – arising at the end of the twentieth century as an outcome of the rapid expansion of capture fisheries,

De vis die vissers aanlanden wordt niet meer door ze zelf direct verkocht. Ze komt op een internationale wereldmarkt, en dus verwatert het (traditionele) evenwicht tussen lokaal beheer en lokale benutting. Die constructie is ‘fundamenteel veranderd’:

…increasing scarcity of wild fish stocks, and the fundamental change to the ‘right to fish’ linked to the enclosure of the oceans. Moreover, its underlying causes are associated with globalisation in the modern era…

Traditionele visserij verdwijnt met haar CMT-systeem
De industrialisering van visserij- vaak met grote overheidssubsidies- doorbrak de eeuwen bestaande structuren van kleinschalige traditionele visserij, zoals ik vorig jaar al besprak op Mallorca. Daarin regelden vissers onderling de toegang tot visbestanden. Totdat de overheid subsidies ging uitdelen voor grote trawlers, die voor de internationale markt vissen.

Dat oude systeem noemt Christensen Customary Marine Tenure (CMT).

CMT can take on diverse forms, but at its core is the simple principle that access to coastal and near-shore waters and the marine resources contained therein is not open to all but rather subject to an often complex system of clan or family ownership that governs who fishes, where and when fishing takes place, and what is caught

Als recreant op Kreta heb je dat geromantiseerde beeld van visserij op je netvlies.

De visser, een Griekse Pensionado die het haventje van Sisi binnentuft, en die de Red Snapper (Lutjanus campechanus) als het ware direct op je bord legt. En dat klaargemaakt door de chef van een restaurant die dat al 30 jaar doet.

Zoals hij en z’n familie dat al eeuwen gewend waren, zonder dat daar enige EU-bureaucraat aan te pas kwam.

Daar sloeg IUU dus oorspronkelijk niet op.

De acties daartegen werden gemotiveerd door overbevissing van bijvoorbeeld zwaardvis en tonijn, die voor hoofdprijzen naar de Japanse markt werd uitgevoerd. De Griekse Marine actiegroep Archipelagos maakte in 2010- na het (tijdelijke) EU-verbod op de blauwvintonijn-visserij, bijvoorbeeld melding van illegale Turkse visserij in Griekse wateren op die Tonijn.

Heet kleinschalige vrije visserij plots IUU?
Maar daar lijkt nu verandering in gekomen, sinds de Europese Commissie in 2010 wil dat lidstaten actie ondernemen tegen IUU. Plots, sinds 2016 vallen tienduizend kleine bootjes met <20PK in Griekenland ook onder bureaucratische controle. Dat kun je zien in data van Helstat (Hellenic Statistics) van de Griekse overheid.

Daarover schrijft deze studie in Marine Policy (2020) van visserijbioloog Athanassios Tsikliros. Met die andere datamix claimt de Griekse overheid dat ze overbevissing van bestanden sinds 2016 hebben gekeerd. Volgens Tsikliros komt die opwaartse ’trend’ puur door de nieuwe rekenmethode van Helstat.

Hij verwelkomt het idee, dat die kleine scheepjes nu ook meetellen, omdat visbestanden volgens hem bepaald niet in de lift zitten.

Ik vraag hem nog, of de Griekse overheid dat expres deed om naar de EU te tonen dat ze hun best doen tegen IUU. Dat die 580 miljoen euro voor scherpere controles niet voor niets was. De Europese Commissie gaf de Grieken voor de periode 2021-2027 liefst 364 miljoen euro om de Green Deal te implementeren en om haast te maken met haar ‘Gemeenschappelijk Visserij Beleid’.

Dat geld krijgen ze niet gratis.

Bureaucratische duimschroeven aangedraaid in Griekenland
Een kwart daarvan gaat naar ontwikkeling van aquacultuur, en ‘digitalisering, ‘ zoals dat ook op Urk gebeurde. Maar een deel gaat ook naar handhaving tegen IUU. De bureaucratische duimschroeven op de visserij worden hier dus ook aangedraaid.

De Europese Rekenkamer bracht in 2022 een audit uit van de wijze waarop dat EFMZ-geld was besteed. De Rekenkamer ronkt met de zelfde ngo-taal als Pew Charitable Trust.

Ze schrijven:

Illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij vormt een van de grootste bedreigingen voor mariene ecosystemen en ondermijnt de inspanningen om de visserij op duurzame wijze te beheren.

Wij hebben het EU‑kader, de EU‑maatregelen en de EU‑uitgaven onderzocht die moeten voorkomen dat producten van illegale visserij op het bord van EU-burgers terechtkomen.

Het concept van IUU-fishing helpt dus om een apparaat van staatscontrole op te tuigen, net als dat bij ons is gebeurd. De Rekenkamer spiegelt dat af alsof ze zo EU-burgers een dienst bewijst. Terwijl uniforme bureaucratie door de gehele EU het echte doel is:

In algemene zin concluderen wij dat de bestaande controlesystemen voor de bestrijding van illegale visserij gedeeltelijk doeltreffend zijn; hoewel zij het risico verkleinen, neemt de doeltreffendheid ervan af door de uiteenlopende toepassing van controles en sancties door de lidstaten.

“Meer centrale controle Brussel op lidstaten”
Het doel van het concept ‘IUU-fishing’ lijkt dus ook te dienen om Brussel een grotere greep te geven op lokale gemeenschappen. De Rekenkamer bevestigt dat dit het doel is:

Wij bevelen aan dat de Commissie monitort of de lidstaten hun controlesystemen ter voorkoming van de invoer van producten van illegale visserij versterken en ervoor zorgt dat de lidstaten afschrikkende sancties toepassen in geval van illegale visserij.

Het lijkt er op, dat de visserijmiljoenen die de Grieken kregen precies daarvoor bedoeld zijn. Terwijl visserijhistoricus Christensen schrijft, dat IUU ook een gevolg kan zijn van globalisering en het afpakken van lokale vis door grotere corporaties:

CMT systems have proven inherently vulnerable to the impact of colonialism and the forces of globalisation…

In some cases, such as the marine fisheries of the South Pacific, important fishery resources only declined after traditional CMT arrangements were subsumed by the commercial imperatives that result from incorporation of local economies into global economic systems, leading to decline of stocks that once supported coastal communities (i.e. Malm 2001).

This, in turn, can drive small-scale fishers towards illegal fishing practises as a substitute for the sustainable livelihoods once derived from fishing under CMT arrangements.

Het antwoord op de globalisering van visserij heet nu “Meer Brussel en Global Governance”, dus nog meer globalisering. Met als neveneffect dat kleinschalige lokale visserij zonder overheid er tussen meer staatscontrole krijgt. Terwijl dat eigenlijk de oervisserij is zoals deze bedoeld was. Direct van de visser gekocht op je bord, en smullen maar!

• Waardeer je deze reportage, steun dan Interessante Tijden, je Studiecentrum voor Natuurlijke Historie met een bijdrage klein of groot

Donatie bedrag:

€

Doneren