Eerlijkheid maakt je ‘ziek’ (2)

Himmler was net zo oud als ik nu toen hij baas was van de SS en derde man van het Derde Rijk, terwijl ik slechts blogger ben 🙂 Je zou je minderwaardig kunnen voelen en daar medische consequenties uit trekken..

Vandaag slaan we The Science of Lies open, van de in 2012 overleden emeritus hoogleraar psychiatrie Thomas Szasz van Syracuse University. Psychiatrie is volgens Szasz kwakzalverij, gebouwd rond de intrinsiek leugenachtige aard van zowel tot ‘patiënt’ verklaarde mensen als hun behandelaars…

🙂

Een heerlijke confronterende stelling van iemand die zelf psychiater en hoogleraar psychiatrie was, maar ook afgestudeerd in natuurkunde. Szasz wijst behandeling ook niet af wanneer twee volwassenen wederzijds toestemmen. Maar wel de objectieve pretenties van ‘professionele’ psychiatrie met het DSM-handboek waar 350 mentale kwalen staan beschreven, en de medicalisering van het leven.

Dit blog volgt op deel 1 (over psychiater David Hawkins zijn typische zelfhulp-proza in pathway to surrender) in de reeks over Boeddhistische lijfspreuk ‘Leven is Lijden’.

Szasz bouwt op 2 observaties

  • – Er is geen objectieve definitie mogelijk van een ‘ziekte’ in psychische zin, zoals dat wel bestaat bij andere medische takken van sport, omdat je ‘de geest’ niet fysiek kunt lokaliseren/isoleren. De liefst 350 kwalen die nu circuleren in de Amerikaanse psychiatrie zijn volgens Szasz dan ook grotendeels fantasmen- kleren van de keizer-kwalen. Met Sigmund Freud en zijn Parijse voorbeeld Jean-Martin Charcot als aanstichters met hun ideeen over ‘hysterie’ en ‘neurose’. Hysterie is afgeleid van het Griekse woord voor ‘baarmoeder’, het werd vooral als vrouwelijke eigenschap gezien.
  • – er is wel een behoefte bij veel mensen om zich op allerlei wijzen voor Het Leven te excuseren, je als slachtoffer portretteren en de eigen verantwoordelijkheid afschuiven. Malingering noemt Szasz dat: een simulant, iemand die ziekte voorwendt om zo een uitzonderingspositie in te nemen.

Levensweg, je hebt geen excuses

I Don’t Like Drugs, but the Drugs Like Me
Die tweede observatie is ook een ervaring die drugs-psychiater Theodore Dalrymple aandraagt ten aanzien van ‘verslaafden’. Die worden in het behandelings-circuit als slachtoffers neergezet, ontdaan van hun verantwoordelijkheid, zo is ook de eigen ervaring als hulpverlener op de Wallen in Amsterdam. Iedereen zoekt een uitvlucht omdat ‘leven nu eenmaal geen pretje is’, zoals Gerard Reve stelde.

Zoals Aldous Huxley al schreef over zijn drugs-experiment met Mescaline in The Doors of Perception, het boek dat The Doors haar naam gaf:

That humanity at large will ever be able to dispense with Artificial Paradises seems very unlikely. Most men and women lead lives at the worst so painful, at the best so monotonous, poor and limited that the urge to escape, the longing to transcend themselves if only for a few moments is and has always been one of the principal appetites of the soul.

Om de ‘Doors in the Wall’ te openen, dus te ‘vluchten’ voor het alledaagse kleine lijden, stelt Huxley voor:

And for private, for everyday use there have always been chemical intoxicants. All the vegetable sedatives and narcotics, all the euphorics that grow on trees, the hallucinogens that ripen in berries or can be squeezed from roots- all, without exception, have been known and suystematically used by human beings from time immemorial

Het boek dat stapsteen van popularisering drugsgebruik werd

Kurt Cobain
Als tegendeel van het idee ‘verslaving is een ziekte, je bent slachtoffer’ haalt Dalrymple de machtsgreep van Mao aan in China. Het halve land was verslaafd aan Opium. Ze kregen de keuze: binnen een week er af of anders een nekschot. En ze waren meteen ‘afgekickt’. De schop onder je reet-methode.

Toch kun je wel degelijk in een web van (eigen) leugens en excuses verstrikt raken, die je functioneren belemmeren, zo leek mij. De meeste ‘verslaafden’ hadden ook een ellendige jeugd gehad van misbruik, geweld, sociaal disfunctioneren dat ze isoleerde. Een ‘kwaal’ voorwenden of ‘verslaving’ helpt mensen dan om- het klinkt gek maar is volgens mij zo- hun eigenwaarde te behouden.

Volgens Arthur Schopenhauer is 1 van de grootste bronnen van lijden bij mensen namelijk (het gevoel/idee) dat je tekort schiet ten opzichte van anderen in een peer-group, waarmee je jezelf vergelijkt. Mensen zijn status-dieren, net als honden en apen. Een beetje innovatief excuus of verhaaltje kan bij (tijdelijk) onderpresteren dan je eigenwaarde behouden.

Om mijn punt verder te illustreren: Als adolescent groeide ik op met de (verheerlijking van) de zelfmoord van Kurt Cobain die zo uit slachtofferisme en lamzakkerij een heldenstatus kreeg toebedeeld. Alsof jezelf door je kop schieten terwijl je kinderen hebt een heldendaad is. Had die dan een ‘Impostor Syndrome’ of gewoon realiteitszin?

Nuchter gezien kampte Cobain misschien met teveel zelfinzicht, eerlijkheid: zijn muziek en teksten stelden niks voor zo vond hij vergeleken met voorbeeld R.E.M: Michael Stipe kon tenminste echte liedjes schrijven. Hij doorzag zijn eigen bedrog. I am a liar and a thief zingt hij in Penny Royal Tea. Dat klopt, want de riff van zijn grootste hit na ‘Teen Spirit’ ‘Come As You Are’ heeft hij gejat van Killing Joke’s ‘We’re living in the Eigthies’.

De voorwaarde die Thomas Szasz hier aanvoert is dat de beste leugenaars eerst hun eigen leugens moeten geloven. Hij schrijft (blz 22)

German psychiatrist Ernst Kretschmer (1888-1964) cited this aadage in relation to the illusory difference between malingering (simuleren) and hysteria: ‘Should we not much rather conclude: the more honest the conviction of illness, the better the deception- of himself and others? For he deceives the most deceptively who deceives himself as well’

Vindt een sociaal geaccepteerde leugen uit, en je komt er mee weg of kunt zelfs je status verhogen. Maar als je te integer bent kom je zelf in de knoei.

The Impostor Syndrome, door sociale bevestiging een echte ziekte

Melancholie, de lichaamssappen ‘in balans’
Zo komen we bij uitgangspunt 1 waarop Szasz zijn betoog bouwt. ‘Echte’ ziekte als kanker kun je niet simuleren. Een gebroken been heb je ook alleen. De basis van de reguliere medische wetenschap kwam met Rudolf Virchow’s constatering in 1858 dat ‘echte’ ziekte valt te herleiden tot defecten in de lichaamscellen. Zo maakte Virchow een einde aan opvattingen afkomstig van Hippocrates. De Griekse geneeskundige opvattingen overheersten in de Middeleeuwen de medische stand.

Ziekte was een gevolg van ‘humeuren’ (lichaamssappen als gal en bloed) die ‘uit balans’ zouden zijn. Daarom werd ook aderlating voorgeschreven, de laatste aderlating in Nederland vond rond 1900 nog plaats. Melancholie betekent zwarte gal. Zwartgalligheid kennen we als de conditie die men nu ‘depressie’ noemt, net als ‘je humeur’. Die opvatting komt uit de Hippocratische ‘genees’-kunst voort, je hebt dan teveel ‘gal’. Wie teveel ‘bloed’ heeft die is te opgefokt.

Dus hoe vonden Freud en Charcot dan ‘psychische ziekte’ uit, hysteria? Szasz schrijft:

What was Freud’s basis for regarding neurosis as a real disease rather than a counterfeit disease? Only that Charcot said so. (Freud’s ‘goeroe’ als het ware RZ) Like Charcot, Freud emphasized that neuroses lacked a neuropathological basis (= ziekte lokaliseerbaar in cellen van zenuwstelsel RZ) What then was the problem Charcot, Freud and others called hysteria and treated as if it were a disease?

It was that the medical practitioner often found himself in the presence of a person, usually a young woman, who said she was sick or was said to be sick by a relative or caretaker, but whose medical examinaytion revealed her to be healthy. The physician suspected that the patient was malingering. What was he to do?

Psychiatrische ziekte zou dan ontstaan vanuit de sociale verwachtingen van de ‘patient’ haar verzorgers en omgeving, dat de dokter er ‘iets aan kan doen’. En in een verzorgingsstaat met een vrije markt creëert vraag aanbod, zoals aanbod ook vraag creëert. Wat Szasz schrijft, is dat zaken die vanuit de christelijke levensopvatting eerder als ‘zonde’ werden omschreven, met het verdwijnen van dat geestelijk kader in de 19de eeuw vervolgens tot ‘ziekte’ werden verklaard.

Melancholie, zwarte gal komt van de Hippocratische medische opvatting over ‘humeuren’ (lichaams-sappen) die in balans moeten zijn

Zo ontstond wat Szasz de ‘medicalisering’ van het leven noemt. Een term die Peter Conrad ook gebruikt in zijn boek ‘The Medicalisation of society, on the transformation of Human Conditions (‘Het Leven’ RZ) into Treatable Disorders’.

Szasz onderschrijft de prrobleemstelling van dit blog Interessante Tijden, wat te doen in een post-christelijke wereld met ‘Het Leven’ (blz 7)

Medicalisation is an aspect of secularization, the therapeutic State (the alliance of Medicine and the State) replacing the theological state (the alliance of church and state)

Irreële levens-verwachtingen, de kloof tussen droom en werkelijkheid die mensen vroeger dichtten met God, de kerk en de verbeelding, de ‘Opium voor het Volk’ zoals Karl Marx dat noemde.

Daar moet De Staat en ‘De Wetenschap’ dan vervolgens in voorzien. Daartoe zijn ze volgens Szasz niet in staat, maar de Psychiatrie ‘doet alsof’ ze dat wel kan. Zo ontstaat een nieuw geloof, het ‘Scientisme’ waar ik al over schreef in Elsevier. Het idee dat ‘de’ wetenschap – de beperkte kennis van onze tijd- het enige echte antwoord op al onze levensvragen kan geven.

Misschien kom je zo ook uit bij een definitie van wat ‘echte’ wetenschap is: zodra sociale consensus doorslaggevend is bij het ‘waar’ zijn, dan kan het geen echte wetenschap meer zijn.De wetenschap waarmee je een man op de maan zet is ook van een ander kaliber dan sociale ‘wetenschappen’. Een raket krijg je wel of niet buiten de aantrekkingskracht van de aarde, je hebt wel of niet genoeg brandstof om de maan te halen. Of iedereen dat nu vindt of niet, de sociale opvattingen doen niet ter zake.

Met die rigide ingenieurs-opvatting van wetenschap kunnen de meeste sociale faculteiten en afdelingen ‘duurzaam’, ‘ecologie’ en ‘klimaatwetenschap’ vandaag nog hun deuren sluiten.

Dat mag echter niet de bedoeling zijn.

Mensen klampen zich aan alles vast, goeroes die ‘De Weg’ wijzen…

Zelfinzicht als ziekte
En zo sluit Szasz dan af in het hoofdstuk ‘Lying’ (blz 109), dat de mensen die bij zichzelf door hebben dat ze liegen in de ‘sociale wetenschappen’ daar ook een creatieve oplossing voor vinden.

I have tried to show that professionals in the mental health field are, au fond, impostors, pretending to have expertise they cannot posess. Being an expert about mental illness is like being an expert about ghosts or unicorns. Some, or many mental health experts come to feel like impostors, like frauds. This self-perception or self-assessment conflicts, however, with the perception of their peers and superiors. What are the impostors to do?

Ze vinden een eigen ziekte uit, het Impostor Syndrome, met zelfs een eigen ‘expert’ Dr Valerie Young met gelijknamige website, die als motto heeft ‘Everyone loses when bright people play small’.

De definitie

Individuals experiencing this sydrome seem unable to internalize their accomplishments. Regardless of what level of success they may have achieved in their chosen field of work or study….they remain convinced internally that they do not deserve the success they achieved and are really frauds’

Wat zijn mensen toch koddige wezens.

Misschien zegt het meer over een maatschappij, die van je eist dat je jezelf geweldig moet vinden omdat je anders ‘ziek’ zou zijn. Want iedereen met wat eerlijkheid in zijn donder weet dat op die geweldigheid nogal wat valt af te dingen. Zoals de Heidelbergse catechismus al stelde zijn mensen ‘geneigd tot alle kwaad’.

Plots is ‘eerlijkheid’ dan een ziekte geworden, en succesvol liegen tegen jezelf de basis van geestelijke gezondheid. Een deprimerende constatering, toch? We sluiten af met een heerlijk citaat van Szasz uit 1973:

If you talk to God, you are praying;
If God talks to you, you have schizophrenia.

 

One Reply to “Eerlijkheid maakt je ‘ziek’ (2)”

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *