Betere Wereld in de Woestijn

Joodse Hippies

Voor dit zaterdagse reisverhaal in de Israël-week op Interessante Tijden herpubliceren we een reisreportage die ik schreef voor Dagblad Trouw (‘De Gids’ 2009), over een bezoek aan Israëls eerste eco-kibboets Lotan in de Aravawoestijn. Hier weigerden de bewoners- een soort Israeli-hippies zich uit te leveren aan het kapitalisme. Maar de markt won het van Marx.

Eilat, in de zuidpunt van Israël heeft al duizenden jaren haar eigen veiligheidsbarrière: de woestijn. Een jihadstrijder moet vanaf de Gazastrook of Westbank 300 kilometer afleggen door de kokende Negev en Aravawoestijn voor hij de badplaats bereikt. Dat is te ver en te warm. De enige bomaanslag in 2007 kwam dan ook als een volslagen verrassing.

Noordelijk van Eilat in de Aravawoestijn heeft kibboets Lotan haar eigen veilige stukje grond veroverd. De kibboets is sinds 2007 uitvalsbasis van het jaarlijkse Eilat Birding Festival, dat op 23 maart begint. Lotan is vanuit de bergen als groene vlekje zichtbaar in de dorbruine Riftvallei op de grens met Jordanië. De Riftvallei vormt een kloof die van de Dode Zee naar Afrika loopt, en is de ’snelweg’ waar jaarlijks miljoenen arenden, buizerds en ooievaars over trekken.

Mijn rug verscheen nog in de Frankfurter Allgemeine bij een snoepreisje in Eilat, betaald door Israel

Naast een paradijs voor vogelaars vormt Lotan een gemeenschap van eco-Joden. Sinds 1995 experimenteren zij met energie- en waterbesparende leefvormen. „We zijn de eerste kibboets die werkte met de liberalere principes van het Reform Zionisme (verwerpt het rabbijnse gezag in religieuze kwesties RZ), zegt burgemeester Mike Nitzan van Lotan.

„Later, in 1995 is daar bewust het ecodenken bij gekomen. Wij vonden dat verantwoordelijkheid voor de aarde nemen binnen het Judaïsme hoort.”

Wie de wereld wil verbeteren met een vleugje Marx, maar thuis meewarig wordt aangekeken: in de woestijn kunt u dus nog terecht. Lotan houdt vast aan het communeleven. Zelfs in een tijd waarin de oudste kibboets van het land, Degania bij het meer van Galilea flirt met het kapitalisme. „Van de 200 kibboetsen die Israël telt, zijn al 150 kapitalistisch geworden en van een gelijk gemeenschapsinkomen afgestapt”, zegt Nitzan.

„Iedereen krijgt bij ons nog evenveel leefgeld uit een gemeenschappelijke pot betaald, en ook ik krijg niet per definitie meer betaald dan iemand die bijvoorbeeld de keuken beheert.”

Joodse vogelaar

De uitverkoop aan het grootkapitaal bij kibboetsen is een gevolg van de harde wetten van de wereldmarkt. Tijdens de bloeitijd van de kibboets in de jaren zestig en zeventig kon het gemakkelijk draaien op de verkoop van eigen fabricaten, zoals landbouwgewassen.

Maar groeiende concurrentie door globalisering pleegde een aanslag op de gemeenschapsinkomsten. Het moderne leven, met de grotere behoefte aan privacy, knaagde in sociaal opzicht aan de communale kibboetstraditie, die als verstikkend werd ervaren.

Riftvallei met zicht op Dode Zee waarop de Jordaan uitmondt, voor zover alle water uit de Jordaan nog niet is gewonnen voor de Landbouw

Ook Lotan ontkomt met haar Marx-light-variant niet aan de markt. De commune moest enkele jaren geleden een overlevingsplan opstellen om financieel niet ten onder te gaan. De melk die de eigen Friese koeien leverden aan de nabijgelegen chocoladefabriek Yotvata brachten niet genoeg geld binnen. Bewoners kregen 50 procent minder zakgeld en gingen buiten de kibboets werken.

Een groeiende inkomstenbron vormt nu milieuonderwijs aan schoolklassen die vanuit heel Israël de woestijn intrekken. De kibboets wil in milieuopzicht als voorbeeld voor Israël dienen, door experimenten met een ecodorp. Dit moet volledig draaien op hergebruik van grondstoffen.

Ortolanen en kwikstaart rusten in Negevwoestijn

De inspanningen van Lotan vielen op. In 2005 ontving Lotan de hoofdprijs van het Europese Ecovillage Network, waar ook een nieuw Tilburgs ecodorp aansluiting bij zoekt. Eerder in 2000 kreeg Lotan al een eremedaille van het Israëlische milieuministerie voor haar onderwijsprojecten.

Eilat staat nu al haar afgedankte rubberen banden af aan Lotan. De Joodse hippies verwerken het rubber in de muren als isolatie tegen hitte overdag en kilte ’s nachts. De woningen, met de deur richting het koele noorden, lijken op de aarden hutten van bosjesmannen. Het stalen frame zorgt dat de ecohutten aan de Israëlische bouwvoorschriften voldoen.

Kraanvogels Hula Vallei

Afgedankte visolie van een restaurant in Eilat zorgt als smeermiddel om de aarden muur tegen de elementen te beschermen. Zonnepanelen leveren de stroom. Coördinator Daphna Abell geeft een rondleiding langs recyclestations, composttoiletten maar ook een zwembad met de bekende new- age-attributen: een therapeutisch centrum voor holistische healing en Watsu.

Hier verdampen alle aardse zorgen van de Reform Zionist, behalve de zorg voor het milieu natuurlijk. „In het begin werden we wel eens raar aangekeken. Hoe kun je nu over milieu beginnen als we in oorlog zijn”, zegt Abell. „Maar nu zie je dat milieubewustzijn bij de bevolking toch langzaam opkomt.”

Vogelaars bij Israelische begraafplaats

Natuurtoerisme is een andere belangrijke tak waaraan Lotan zich vastklampt. Vogeltours, zoals van het jaarlijkse Eilat Birding Festival, vertrekken dagelijks vanuit de kibboets.

Vogelaars kunnen tijdens de vogeltrek als toerist verblijven. Freelance vogelgids Jonathan Meyrav woont tijdens het trekseizoen in Lotan. Hij begeleidt bezoekers op zoek naar zeldzaamheden in het zand. Met Meyrav op pad is een ver vlekje niet zomaar een stipje, maar een steppearend.

Zijn tour langs zeldzaamheden brengt de vogelaars in vervoering, zoals de Barbarijse valk in een zendmast en de Sinai Roodmus. Voor de leek: dat is een mus met een rood bekje.

Verbazing volgt bij Hai Bar. In dit reservaat proberen liefhebbers weer dieren uit de bijbelse tijd te fokken en uit te zetten. Eén kandidaat is de struisvogel, die nieuwsgierig over het hek gluurt richting doorgaande weg. De eerste losgelaten struisvogels hadden overigens een kort leven. Zij belanden bij bedoeïenen in de pan.

…klote-oorlog

Dat Israël geen ’normaal’ maar vooral boeiend vogelland is, komt het best tot uiting als het vogelaarsgezelschap de militaire begraafplaats in Eilat bezoekt. Israëlische begraafplaatsen zijn mooi groen, en trekken daardoor zeldzaamheden aan op trek uit Afrika. En dus ook vogelaars. Terwijl enkele Britten en Duitsers met grote telescopen zich vergapen aan een Rueppels grasmus, betreedt een jonge Eilati de begraafplaats.

Hij zet zijn keppeltje op en bidt bij het met een baseballpet belegde graf van een vriend die in de recente oorlog sneuvelde. De vogelaars beginnen wat ongemakkelijk te schuifelen bij het tafereel, maar de jongen stelt ze gerust. „Ga gerust verder, het is juist goed dat jullie het leven vieren op een plek als deze.”

De scholier snapt dat liefde voor het leven en natuurliefde twee kanten van de zelfde medaille zijn.

Nimrod, oud kruisvaarders-fort met zicht op Hula Vallei.

Steun Interessante Tijden en Interessante Reizen:

One Reply to “Betere Wereld in de Woestijn”

  1. Mooie afbeeldingen. Lang geleden dat ik daar geweest ben, zeker 40 jaar terug. Wij hadden nog een onvervalste communiste die de scepter zwaaide. ’s Avonds aan de Vodka en ’s morgens 04.00 eraf om de eieren onder de kippen vandaan te ‘pikken’. Ik ellendig mens.

    We werden nog uitbetaald in bonnen en in de kibbutz-winkel kon je daar van die hooi-sigaretten van het merk Nelson voor krijgen. Toch een leuke tijd gehad. Vrijwilligers van over de gehele wereld vandaan. Zelfs Japanners.

    Weinig vogels gehoord daar, alleen ’s avonds uren achtereen als krekels tsjirpende irrigatiesystemen. En in de verte hoorde je de kanonnen op de Golan.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *